Astrokalender voor oktober 2019 - hemel.waarnemen.com

dinsdag 1 oktober

De oktober-editie van ZENIT is uit. Lees in dit magazine alles over sterrenkunde, ruimteonderzoek, weer en klimaat. Met iedere maand actuele sterrenhemelinformatie en ontwikkelingen uit de wetenschap beschreven door bekende onderzoekers. De redactie zit bovenop het nieuws en de actualiteiten en plaatst deze in een breder verband. Speciaal voor bezoekers van hemel.waarnemen.com is er nu een mooie aanbieding: voor slechts €49,95 heb je een jaarabonnement op ZENIT en gratis het sterrenkundig jaarboek Sterren & Planeten. Klik voor meer informatie.

donderdag 3 oktober

08:23: Mercurius is in het aphelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu groot en bedraagt 0,467AE, ofwel 69,818 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 2,1 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 4,6 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

21:00: Kaartje

De Maan staat 1,0° ten noorden van Jupiter (-1,6m), in het sterrenbeeld Slangendrager. De dichtste nadering gebeurt om 23:35, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is te zien rond 21 uur. Het tweetal staat dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 6°, op een afstand van 1,6° van elkaar. De Maan is voor 31% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

vrijdag 4 oktober

02:42: Venus staat 2.9° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 02:42, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is vanuit de Lage Landen vrijwel onzichtbaar. De helderheid van Venus is nu -3,4m.

zaterdag 5 oktober

De maand oktober is zeer geschikt om het sterrenstelsel M31, bekend als de Andromedanevel, op te zoeken. M31 staat in het sterrenbeeld Andromeda, heeft een helderheid van 3,5m en een schijnbare afmeting van 178’. De Andromedanevel is een van de meest nabije sterrenstelsels en kan, met wat moeite en op een donkere plek, al met het blote oog worden ontwaard als een uitgestrekt wazig object aan de hemel. Doordat het stelsel op een afstand van circa 2,5 miljoen lichtjaar staat is het licht ongeveer 2,5 miljoen jaar onderweg geweest voor het ons oog bereikt! De Andromedanevel telt ongeveer tweemaal zoveel sterren als onze Melkweg. De Melkweg en M31 bewegen naar elkaar toe en zullen over circa 4,5 miljard jaar botsen, om uiteindelijk samen één groot sterrenstelsel te vormen. Door een verrekijker of telescoop zijn meer details van de Andromedanevel te zien, zoals de spriraalstructuur en de twee begeleidende sterrenstelsels M32 en M110. Het object is circumpolair en staat om 01:33 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 79° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Voor het zien van een relatief helder, maar vaag object als dit sterrenstelsel is een verrekijker (op statief) voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Zie de pagina M31 voor meer details. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

18:47:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

22:30: Kaartje

De Maan staat 1,0° ten oosten van Saturnus (+0,7m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt plaats om 23:51 op 2° onder de horizon. De samenstand is te zien rond 22:30 uur. Het tweetal staat dan zo'n 6° boven de zuidwestelijke horizon, op een afstand van 1,2° van elkaar. De Maan is voor 52% verlicht.

zondag 6 oktober

De maand oktober is zeer geschikt om het sterrenstelsel NGC253, ook bekend als het Sculptorstelsel, te bekijken. Het sterrenstelsel is te vinden in het sterrenbeeld Beeldhouwer, heeft een helderheid van 7,1m en een schijnbare afmeting van 25,1’. Het object komt om 22:00 uur op, gaat om 05:04 uur onder en staat om 01:34 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 13° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om het sterrenstelsel waar te nemen. Foto: DSS.

21:01: Io in conjunctie met Callisto

Jupiters satelliet Io staat op 21,6” ten noorden van Callisto. Jupiter staat boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van 5°, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 18° onder de horizon en het is goed donker. Om de manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

dinsdag 8 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om de gasnevel IC59, bekend als de gamma Cas-nevel, waar te nemen. De gasnevel is te vinden in het sterrenbeeld Cassiopeia en heeft een schijnbare afmeting van 10,0’. Dit is een circumpolair object en staat om 01:35 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 81°, dus vrijwel in het zenit. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de week rond 28 september. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze gasnevel iets van details te kunnen zien. Foto: DSS.

woensdag 9 oktober

Oktober is een goede maand om de gasnevel IC63, ook bekend als de gamma Cas-nevel, waar te nemen. De gasnevel staat in het sterrenbeeld Cassiopeia en zijn schijnbare afmeting bedraagt 10,0’. Dit is een circumpolair object en staat om 01:34 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 81°, dus vrijwel in het zenit. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Bij het waarnemen van een zwak en contrastarm object als deze gasnevel is een behoorlijke telescoop nodig om iets te kunnen zien. Zie deze detailpagina voor IC63 voor meer gegevens. Foto: DSS.

19:24: De komeet op 13 maart 2013

De komeet P/2008 Y12 (SOHO) staat in het perihelium. De komeet is zichtbaar met een helderheid groter dan achtste magnitude aan onze avondhemel van 10 tot 18 september. Vanaf 19 september is het object in Nederland en België vrijwel onzichtbaar. Wij zien de grootste helderheid rond 18 september: magnitude +7,1. Het meest gunstige moment om de komeet te bekijken vanuit onze streken is rond 18 september. Het object heeft dan een helderheid van +7,1m en een magnitudecontrast van +9,3m, en een telescoop met een diameter van 47,5 cm of meer is nodig om het object te kunnen zien. Merk op dat een diffuse komeet lastiger waar te nemen is dan een ster met dezelfde helderheid. Zie ook Hoe kan ik een komeet waarnemen? in de veelgestelde vragen. Zie de pagina Komeet P/2008 Y12 (SOHO) in 2019 voor meer details en zoekkaartjes.

19:33: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Van 19:33 tot 21:04 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 8° boven de zuidwestelijke horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 13° onder de horizon. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

donderdag 10 oktober

20:29: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 405899 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29’26,4”), door de grotere afstand. De Maan is wassend, voor 87% verlicht en is 's avonds in het oosten of zuidoosten, rond middernacht in het zuiden en aan het einde van de nacht in het (zuid)westen, dus zo'n beetje de hele nacht, te zien. Het kaartje toont de Maan om 23:33 uur in het sterrenbeeld Waterman, op een hoogte van 27° boven de horizon, in het zuiden. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

zondag 13 oktober

15:03: Amphitrite in oppositie

De planetoïde 29 Amphitrite is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Vissen, heeft nu een helderheid van +8,7m. Er is een telescoop nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Amphitrite rond 01:22 uur in het zuiden, op circa 50° boven de horizon. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +9,7m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Amphitrite. Zie de pagina Planetoïden in 2019 voor meer gegevens van planetoïden.

23:08:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen van bergen en kraters, zodat er nauwelijks contrast is in het maanbeeld. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

donderdag 17 oktober

22:08: Kaartje

De Maan staat 2,0° ten noorden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering gebeurt om 22:08, bij ons op 10° hoogte boven de horizon, in het oostnoordoosten. De Maan is voor 85% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

vrijdag 18 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel M33, bekend als de Driehoeknevel, waar te nemen. M33 is te vinden in het sterrenbeeld Driehoek, heeft een magnitude van 5,7m en een schijnbare afmeting van 62,0’. De opkomst van dit object is om 16:12 uur, de ondergang om 10:49 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:33 uur, op 69° boven de horizon. Om een relatief helder, maar vaag hemellichaam als dit sterrenstelsel te kunnen zien is een verrekijker op statief weliswaar voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Foto: DSS.

zaterdag 19 oktober

02:31:

De Maan bedekt ζ Tauri, een ster met een helderheid van +3,0m in het sterrenbeeld Stier. Om 02:31 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 03:17 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 44° boven de horizon, bij het einde 50°. De Maan is voor 76% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

zondag 20 oktober

06:02:

Mercurius is in grootste oostelijke elongatie en te vinden aan de avondhemel. Mercurius staat op een afstand van 24°38’ ten oosten van de Zon, beweegt achter de Zon aan en gaat 's avonds na de Zon onder. De helderheid van de binnenplaneet is +0,1m, hij is voor 61% verlicht en zijn schijnbare diameter is 6,7”. Aan het einde van de burgerlijke schemering, rond 19:10 uur, staat Mercurius nog 1° onder de horizon, in het westzuidwesten. Dit is dus een zeer ongunstige avondverschijning (zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen voor meer informatie over de wisselende zichtbaarheid van de binnenplaneten met de seizoenen). Mercurius gaat 00:28 uur na de Zon onder (om 19:04 uur). Zie ook de horizonkaart voor deze avondverschijning. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Voor de grootste elongatie is Mercurius helderder dan erna. Om Mercurius te vinden kan een verrekijker handig zijn. Voor een lijst met ochtend- en avondverschijningen, zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius.

maandag 21 oktober

14:39:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf.

19:08: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Van 19:08 tot 20:24 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van 7°, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 12° onder de horizon. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

dinsdag 22 oktober

02:36:

De Maan bedekt η Cancri, een ster van magnitude +5,3 in het sterrenbeeld Kreeft. Om 02:36 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 03:35 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. De Maan staat bij de intrede 20° boven de horizon, bij de uittrede is dat 28°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 44% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

16:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Orioniden vindt vandaag plaats. De meteoren van de Orioniden zijn snel en hebben nalichtende sporen. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 23 meteoren per uur vallen. Rond 6:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 54°) aan de hemel. Doordat de omstandigheden in onze streken niet ideaal zijn, zijn er dan naar schatting maar circa 9 meteoren per uur te zien van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 19–28 “vallende sterren” per uur te zien. De Maan komt om 1:21 uur op, is voor ongeveer 30% verlicht en kan eventueel storen. Rond 7:45 uur gaat het schemeren en om 8:18 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 5 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de pagina Orioniden 2019 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

donderdag 24 oktober

03:30: Kaartje

De Maan staat 2,4° ten noorden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering gebeurt om 20:53, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is te zien op 24 oktober rond 3:30 uur. Het tweetal staat dan in het oostnoordoosten, circa 7° boven de horizon, 5,3° van elkaar vandaan. De Maan is voor 23% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

vrijdag 25 oktober

22:37: Metis in oppositie

De planetoïde 9 Metis is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Walvis, heeft nu een schijnbare magnitude van +8,6m. Er is een telescoop nodig om het object te kunnen zien. Metis bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 44°. Dit gebeurt rond 01:37 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +9,6m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Metis. Voor meer gegevens van planetoïden, zie de pagina Planetoïden in 2019.

zaterdag 26 oktober

08:15: Kaartje

De Maan staat 3,3° ten noorden van Mars (+2,0m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering vindt om 21:34 plaats, bij ons onder de horizon. De samenstand is met veel moeite te zien rond 8:15 uur, of op 27 oktober rond 7:15 uur. Het tweetal staat in het eerste geval zo'n 18° boven de oostzuidoostelijke horizon, op een onderlinge afstand van 8,2°. In het andere geval is de samenstand te zien boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van circa 3°, 7,4° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 2° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 3% verlicht.

12:39: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 361311 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (33’04,4”), door de kleinere afstand. De Maan is op dit moment krimpend, voor 3% verlicht en is aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, te zien. Het kaartje toont de Maan om 07:48 uur in het sterrenbeeld Maagd, op 18° boven de oostzuidoostelijke horizon. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

zondag 27 oktober

03:00 MET:

Einde van de zomertijd. Om 3 uur Midden-Europese zomertijd (MEZT) wordt de klok een uur terug gezet en is het 2 uur wintertijd (MET). Daarmee bevinden we ons weer in onze standaard tijdzone. De tijd tussen 2 en 3 uur komt vannacht tweemaal voorbij, waardoor je een uur langer kunt slapen. Je kunt uiteraard ook je klok pas op zondagochtend omzetten, zodat je een uur langer op mag blijven ☺. Voor meer informatie over het begin en einde van de zomertijd in Nederland en België, zie de pagina Begin en einde van de zomertijd.

08:56 MET:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is op dit moment 1,0 dagen (23 uur) voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 1,2% verlicht en krimpend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,4’ en is kort voor zonsopkomst, dus tegen het einde van de nacht, met moeite te zien. Bijgaand kaartje toont de Maan om 06:50 uur in het sterrenbeeld Maagd, op een hoogte van slechts 6,3° boven de oostzuidoostelijke horizon. Op dit moment staat de Maan 11,8° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt om 07:00 op, 1,4 uur voor de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan is nu 12,4°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te bevelen. Een eenvoudige verrekijker kan van pas komen om de Maan gemakkelijker te vinden. Anders dan de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan.

18:11 MET: Io in conjunctie met Europa

Jupiters satelliet Io staat op 6,5” ten zuiden van Europa. Jupiter staat op een hoogte van 8° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 8° onder de horizon, in de schemering. Om de manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

maandag 28 oktober

04:38 MET:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt voor het waarnemen van deepsky-objecten. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 4,2° ten noorden langs de Zon beweegt. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

09:15 MET: Uranus in oppositie

Uranus is in oppositie met de Zon. Voor een waarnemer op Aarde staat de planeet tegenover de Zon aan de hemel. Als gevolg daarvan komt Uranus op rond zonsondergang en gaat rond zonsopkomst weer onder. De planeet is hierdoor vrijwel de gehele nacht te zien. Daarnaast staat hij relatief dicht bij de Aarde, zodat hij helder en groot lijkt. Dit zijn ideale omstandigheden om Uranus waar te nemen. De gasplaneet Uranus is al met een verrekijker of kleine telescoop aan de hemel te vinden. Onder zeer gunstige omstandigheden (goed weer, donker) is de planeet zelfs met het blote oog te onderscheiden, wanneer je precies weet waar te zoeken. In een telescoop met grote vergroting is een klein schijfje te zien, dat niet al teveel details prijsgeeft. De helderheid van Uranus bedraagt +6,0m, zijn schijnbare diameter is 3,7”. We vinden de planeet in het sterrenbeeld Ram. De planeet staat rond 00:26 uur in het zuiden, op een hoogte van 50° boven de horizon, voor een waarnemer in Utrecht, zie deze hemelkaart. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Uranus. De pagina opposities van Uranus bevat meer details voor deze en andere opposities van Uranus. Op die pagina zijn ook oppositiekaarten te vinden.

dinsdag 29 oktober

17:30 MET: Kaartje

De Maan staat 2,8° ten noorden van Venus (-3,3m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering gebeurt om 17:00, bij ons op 8° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 17:30 uur. De twee objecten staan dan zo'n 5° boven de zuidwestelijke horizon, 2,8° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De Maan is voor 3% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

17:41 MET: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is 1,5 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is voor 3,4% verlicht en wassend. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 1,1’ en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 17:53 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op slechts 3,2° boven de horizon, in het westzuidwesten. De Zon staat nu 9,9° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat om 18:23 onder, 1,1 uur na de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan is nu 21,2°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te bevelen. Een eenvoudige verrekijker kan van pas komen om de Maan te vinden. In verschillende traditionele kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; ons woord maand komt dan ook van Maan. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

woensdag 30 oktober

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de open cluster NGC869, ook de Dubbelcluster genaamd, te zien. NGC869 staat in het sterrenbeeld Perseus, heeft een magnitude van 4,0m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 30,0’. Het object is circumpolair en staat om 00:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 85° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze open cluster is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

18:44 MET: Europa in conjunctie met Callisto

De Galileïsche maan Europa staat op 14,3” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 4° boven de zuidwestelijke horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 14° onder de horizon. Om de manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

donderdag 31 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster NGC884, ook bekend als de Dubbelcluster, waar te nemen. NGC884 staat in het sterrenbeeld Perseus, heeft een magnitude van 4,0m en een schijnbare afmeting van 30,0’. Dit is een circumpolair object en staat om 00:30 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 85°, dus vrijwel in het zenit. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Om een relatief helder en scherp object als deze open cluster waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

05:34 MET: Mercurius staat 2.5° ten zuiden van Venus (-3.3m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt om 05:34 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van +0,6m.

16:41 MET: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Voor een binnenplaneet gebeurt dit tussen de grootste oostelijke elongatie en benedenconjunctie. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mercurius.

17:45 MET: Kaartje

De Maan staat op slechts 23' ten noorden van Jupiter (-1,5m), in het sterrenbeeld Slangendrager. De dichtste nadering van deze nauwe samenstand vindt om 15:29 plaats, in de Lage Landen op 15° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 17:45 uur. Het tweetal staat dan in het zuidzuidwesten, circa 10° boven de horizon, 1,0° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 16% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

17:49 MET:

Van 17:49 tot 18:11 uur zijn Io, Io's schaduw, Europa en Europa's schaduw gelijktijdig te zien op Jupiters schijf. Jupiter staat in het zuidwesten op een hoogte van 8° boven de horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 8° onder de horizon, in de schemering. Van 18:11 tot 18:51 uur zijn Io, Io's schaduw en Europa's schaduw te zien op Jupiters schijf. Jupiter staat intussen boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van 5°. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat nu 12° onder de horizon. Voor het waarnemen van een (schaduw)overgang is een redelijk grote telescoop nodig.