Begin van de winter   –   SterHemel  app  MijnHemel   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meer vragen over planeten   –   FAQ   –   De Planeten   –   Op/onder   –   Zon en Maan   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Maanfasekalender    

Wat zijn vallende sterren of meteoren? Wat zijn vallende sterren precies? Ik heb gehoord dat zij niets met sterren te maken hebben. Als een ster gevallen is, zijn er dan minder sterren aan de hemel? Meteoren Vallende sterren of meteoren zijn de lichtende sporen die zo nu en dan in een flits aan de sterrenhemel verschijnen. Meteoor is de correcte term voor zo'n verschijnsel, maar in de volksmond wordt het ook wel vallende ster genoemd. De flitsen hebben echter niets met sterren te maken, die vaak tientallen tot duizenden lichtjaren ver weg staan. Het zijn in feite atmosferische verschijnselen die zich 80 tot 120 km boven ons hoofd afspelen. De werkelijke aard van meteoren is dat het kleine stukjes steen en stof zijn, meestal niet groter dan een zandkorrel tot kiezelsteen, die toevallig in de aardatmosfeer terecht komen. We noemen dit steenbrokje, ook voor het de atmosfeer binnendringt, een meteoroïde (zie ook Wat is het verschil tussen een meteoriet, een meteoor en een meteoroïde?). Dit binnendringen van de atmosfeer gebeurt met zo'n hoge snelheid (gemiddeld zo'n 150.000 km/uur) dat de lucht voor de meteoroïde sterk gecomprimeerd wordt en hierdoor enorm verhit, waardoor de meteoroïde gaat smelten en materiaal verliest. De stenen zelf zullen meestal “verdampen” door de hitte, ver voordat ze het aardoppervlak kunnen bereiken. Het oplichtende spoor aan de hemel dat men ziet zijn moleculen uit de atmosfeer en van de meteoroïde die door de hitte uit elkaar geslagen worden waarna hun atomen geïoniseerd worden en vervolgens weer recombineren, wat licht produceert. De kleur van een meteoor wordt bepaald door de ionisatie in de atmosfeer (die weer afhangt van de snelheid van de meteoroïde) en door de samenstelling van de meteoroïde zelf: rood kan wijzen op silicium, oranje op natrium, geel op ijzer, blauw/groen op koper of magnesium en paars op kalium of calcium. Het licht dat van de atmosfeer komt is veelal roodachtig van kleur (door stikstof en zuurstof). De snelheid van een meteoor wordt bepaald door de baansnelheid van de Aarde (circa 107.000 km/uur), de aantrekkingskracht van de Aarde (circa 40.000 km/uur) en de eigen snelheid van de meteoroïde door het zonnestelsel (enkele tienduizenden km/uur). Heldere meteoren (helderder dan de planeet Venus) worden ook wel vuurbollen genoemd. Meteoorzwermen Wanneer men goed oplet, blijkt dat meteoren niet gladjes uitgesmeerd over het jaar voorkomen, maar in kleinere en grotere zwermen, die ieder jaar rond dezelfde datum terugkomen. Bovendien lijken de meteoren in zo'n zwerm allemaal uit hetzelfde punt aan de hemel te komen. Dit komt doordat de stenen en stofdeeltjes die uiteindelijk de meteoren gaan vormen, de zogenaamde meteoroïden, in “wolken” voorkomen. Deze wolken van meteoroïden zijn meestal lang geleden achtergelaten door kometen. Wij zien meteoren wanneer de Aarde in haar jaarlijkse gang om de Zon door zo'n wolk heen beweegt. Wanneer men voor in een trein zit, ziet men de rails en bovenleiding uit één punt in de verte komen. Dichterbij bewegen al deze evenwijdige lijnen uit elkaar om aan alle kanten aan de reiziger voorbij te trekken. Op die manier beweegt de Aarde zich met enorme snelheid (ruim 107.000 km/uur) door zo'n wolk stenen en stofjes. Ook die lijken hierdoor uit één punt te komen, en naar alle kanten te bewegen. Het punt waaruit deze meteoren (lijken te) komen heet de (of het) radiant van de zwerm. Een meteorenzwerm is meestal vernoemd naar het sterrenbeeld de radiant in (of dichtbij) ligt. Zo heet de bekende meteorenzwerm in november, waarvan de radiant in het sterrenbeeld Leeuw (Leo) ligt, de Leoniden, maar ligt de radiant van de bekende zomer-meteoren Perseïden niet in het sterrenbeeld Perseus, maar net over de “grens”, in Cassiopeia. De wolken van meteoroïden zijn in werkelijkheid geen min of meer bolvormige verzamelingen, maar “sporen” die de volledige baan van de bronkomeet beslaan. In het spoor bewegen alle afzonderlijke deeltjes dezelde baan om de Zon als de komeet waar ze vandaan komen. De “wolk” hangt dus niet statisch in het zonnestelsel; dat is immers onmogelijk door de zwaartekracht van de Zon. Het verklaart ook waardoor de metroroïden niet al na een paar jaar ‘op’ zijn doordat de Aarde alle deeltjes al heeft opgeveegd. Ieder jaar beweegt de Aarde weer door een ander deel van de volledige stroom van deeltjes, het deel dat zich dan toevallig op het juiste moment op de juiste plaats bevindt. Sporadische meteoren Naast meteoren in zwermen komen er ook sporadische meteoren voor. Deze meteoren behoren niet (meer) tot een zwerm, en hierdoor zijn ze het hele jaar te zien en komen ze uit willekeurige richtingen. Het aantal sporadische meteoren dat 's nachts te zien is variëert gedurende het jaar. Op het noordelijk halfrond zijn in mei en juni tijdens een donkere nacht gemiddeld circa zes meteoren per uur te zien; in november zijn dat er ongeveer 16. Het aantal sporadische meteoren dat te zien is variëert ook gedurende de nacht: in onze streken vallen de meeste meteoren om circa 6:30 MET of 7:30 MEZT; rond middernacht is dat nog circa 60% minder. Het feit dat de beweging van de Aarde rond de Zon de meteorenzwerm veroorzaakt betekent ook dat het aantal meteoren in theorie vaak maximaal is rond zonsopkomst. Dan bevindt een lokale waarnemer zich namelijk aan de “voorkant” van de Aarde — aan de kant van de Aarde waarin de Aarde om de Zon beweegt. De radiant staat dan voor een waarnemer in onze streken in het zuiden en in z'n hoogste positie aan de hemel. In de praktijk is het natuurlijk beter vóór de ochtendschemering te gaan waarnemen. Ook moet rekening gehouden worden met de Maan, die een belangrijke bron van storing kan zijn, en het feit dat de meteoroïden zelf ook met een bepaalde snelheid door het zonnestelsel bewegen. Jaarlijkse meteorenzwermen De tabel Jaarlijkse meteorenzwermen toont de belangrijkste meteorenzwermen, met de datum van het maximum, de naam van de zwerm, het sterrenbeeld waarin de radiant ligt, het ZHR (het maximaal aantal te verwachten meteoren onder ideale omstandigheden), positie van de radiant, de maximale hoogte aan de hemel die de radiant in onze streken inneemt, de maanfase en de voornaamste kenmerken van de meteoren. De kleurcoderingen in sommige kolommen tonen gunstige, minder gunstige en ongunstige waarden. Klik op de naam van een zwerm voor een kaart en details van de desbetreffende zwerm. Zie ook: Wanneer kan ik meteoren zien?: informatie over meteoorzwermen Hoe kan ik vallende sterren of meteoren waarnemen? Wat is het verschil tussen een meteoriet, een meteoor en een meteoroïde? Wat was dat (heldere) lichtverschijnsel aan de hemel? Vannacht aan de hemel: Maan, planeten en deepsky-objecten De planeten Opkomst en ondergang van de planeten Posities en andere gegevens voor de planeten Planeetverschijnselen Tabellen met planeetgegevens Jaarlijkse meteorenzwermen Welke kometen zijn er op dit moment zichtbaar? Gegevens van planetoïden             Tweet     @hemel_waarnemen volgen

Begin van de winter   –   SterHemel  app  MijnHemel   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meer vragen over planeten   –   FAQ   –   De Planeten   –   Op/onder   –   Zon en Maan   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Maanfasekalender