Begin van de winter
–
SterHemel
app
MijnHemel
–
Hemel vannacht
–
Weer
–
Meer vragen over planeten
–
FAQ
–
De Planeten
–
Op/onder
–
Zon en Maan
–
Astrokalender
–
Hemelkaart
–
Maanfasekalender
In de astrokalender staat Mercurius soms ver van de Zon, maar is nauwelijks zichtbaar. In een ander geval staat Mercurius dichter bij de Zon en is veel beter zichtbaar. Is hier een verklaring voor? De binnenplaneten (Mercurius en Venus) staan dichter bij de Zon dan de Aarde en staan daardoor vanaf de Aarde gezien altijd in de buurt van de Zon. Wanneer een binnenplaneet zeer dicht bij de Zon staat, wordt deze overstraald door onze ster en is onzichtbaar. Mercurius en Venus zijn daardoor alleen zichtbaar wanneer ze verder van de Zon af staan. Met name Mercurius is om die reden alleen op bepaalde, vrij korte momenten in de schemering te zien. Wanneer een binnenplaneet ten oosten van de Zon staat, noemen we dit de oostelijke elongatie. De planeet gaat dan na de Zon onder (de Zon lijkt immers dagelijks van oost naar west te bewegen, de planeet volgt dan dus de Zon) en is in de avondschemering in het westen zichtbaar. De planeet wordt dan ook wel avondster en zijn elongatie avondelongatie genoemd. Staat een binnenplaneet in westelijke elongatie, dan beweegt de planeet voor de Zon uit en komt dus 's ochtends voor de Zon op in het oosten. De planeet heet dan ochtendster en is in ochtendelongatie. Wanneer de planeet op maximale schijnbare afstand van de Zon staat, wordt dit de grootste oostelijke/westelijke elongatie genoemd. In principe is het moment van grootste elongatie het meest gunstig om de planeet waar te nemen. Dat is ook de reden waarom dit verschijnsel is opgenomen in de interactieve applet: Planeetverschijnselen. Een grote afstand tot de Zon is echter niet het enige dat belangrijk is. Het tweede vereiste is namelijk dat de planeet niet te kort voor of na de Zon opkomt of onder gaat. Of dit het geval is, hangt af van de hoek die de ecliptica maakt met de horizon rond het tijdstip van zonsopkomst dan wel -ondergang. Maakt de ecliptica een kleine hoek met de horizon, dan staat een binnenplaneet in grootste elongatie weliswaar ver van de Zon, maar voornamelijk naast de Zon en nauwelijks hoger dan de Zon. Hierdoor komen beide objecten vrijwel gelijktijdig op of gaan vrijwel gelijktijdig onder. Maakt de ecliptica daarentegen een grote hoek met de horizon, dan staat de planeet vooral boven de Zon en liggen de tijdstippen van opkomst of ondergang van de Zon en de planeet veel verder uit elkaar. In het voorjaar blijkt de ecliptica 's avonds een grote, en 's ochtends een kleine hoek te maken met de horizon. Dat betekent dat de avondverschijningen van de binnenplaneten in het voorjaar meestal gunstig zijn, de ochtendverschijningen juist niet. In het najaar is de situatie precies omgekeerd: dan zijn de planeten meestal goed zichtbaar aan de ochtendhemel en slecht zichtbaar aan de avondhemel. Dit staat wat overzichtelijker aangegeven in Tabel 1. Voor Venus betekent dit dat de planeet in het ene geval goed zichtbaar is en in het andere geval minder goed. Voor Mercurius, die zich veel dichter bij de Zon bevindt, is het effect veel groter. Over het algemeen is Mercurius in het gunstige geval redelijk zichtbaar en in het ongunstige geval helemaal niet.
Figuur 1 toont het effect van de hoek tussen de horizon (groen) en de ecliptica (gele stippellijn) op de zichtbaarheid van Mercurius. De schaal voor beide kaartjes is dezelfde. De kaartjes zijn gemaakt voor het moment van zonsondergang, de Zon is het gele schijfje op het punt waar de ecliptica de horizon snijdt. Het linker kaartje (Figuur 1a) is voor 14 mei 2008, in het voorjaar dus. De hoek tussen ecliptica en horizon is vrij groot. Mercurius staat op een afstand van slechts 21,8° van de Zon en gaat meer dan 2 uur na de Zon onder. Op het moment dat de burgerlijke schemering eindigt, staat Mercurius ruim 10° boven de horizon. Figuur 1b is voor Mercurius' grootste avondelongatie in het najaar van 2008, op 11 september. De hoek tussen ecliptica en horizon is nu veel kleiner. Ook dit kaartje is gemaakt voor het moment van zonsondergang, maar het is meteen duidelijk dat Mercurius veel lager boven de horizon staat dan in het vorige plaatje. De afstand tussen Mercurius en de Zon bedraagt in dit geval 26,9°, ruim 20% meer dan in het vorige kaartje, maar desondanks staat Mercurius bij het einde van de schemering bijna een graad onder de horizon en gaat de planeet slechts iets meer dan een half uur na de Zon onder. Dit komt hoofdzakelijk door de kleinere hoek tussen ecliptica en horizon, waardoor Mercurius meer naast de Zon staat dan erboven.
Uit Figuur 1 blijkt duidelijk dat de hoek tussen de ecliptica en de horizon de grootste bijdrage levert aan het verschil in zichtbaarheid van Mercurius. Daarnaast speelt in dit specifieke geval mee dat Mercurius zich in het eerste geval iets boven de ecliptica bevindt en in het tweede geval iets eronder, wat het effect versterkt. De bijdrage van de positie van Mercurius ten opzichte van de ecliptica is kleiner dan die van de hoek tussen ecliptica en horizon, en kan het effect zowel versterken (zoals in dit voorbeeld) als verzwakken. Zie ook: Waardoor kunnen we Mercurius en Venus zien? Grootste elongaties van Mercurius (zichtbaarheid en horizonkaarten) Grootste elongaties van Venus (zichtbaarheid en horizonkaarten) Gegevens voor Mercurius Gegevens voor Venus Vannacht aan de hemel: Maan, planeten en deepsky-objecten De planeten Opkomst en ondergang van de planeten Posities en andere gegevens voor de planeten Planeetverschijnselen Tabellen met planeetgegevens Jaarlijkse meteorenzwermen Welke kometen zijn er op dit moment zichtbaar? Gegevens van planetoïden
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Begin van de winter
–
SterHemel
app
MijnHemel
–
Hemel vannacht
–
Weer
–
Meer vragen over planeten
–
FAQ
–
De Planeten
–
Op/onder
–
Zon en Maan
–
Astrokalender
–
Hemelkaart
–
Maanfasekalender
