Astrokalender voor juni 2023 - hemel.waarnemen.com

donderdag 1 juni

De juni-editie van ZENIT is uit. Lees in dit magazine alles over sterrenkunde, ruimteonderzoek, weer en klimaat. Met iedere maand actuele sterrenhemelinformatie en ontwikkelingen uit de wetenschap beschreven door bekende onderzoekers. De redactie zit bovenop het nieuws en de actualiteiten en plaatst deze in een breder verband. Speciaal voor bezoekers van hemel.waarnemen.com is er nu een mooie aanbieding: Neem nu een proefabonnement en ontvang Zenit een half jaar (6 nummers) voor slechts €29,95. Het proefabonnement loopt automatisch af. Klik voor meer informatie.

vrijdag 2 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M13, ook de Herculescluster genaamd, te zien. M13 is te vinden in het sterrenbeeld Hercules, heeft een magnitude van 5,9m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 16,6’. Het object komt om 14:56 uur op, gaat om 12:29 uur onder en staat om 01:44 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 74° boven de horizon. Om een relatief helder en scherp object als deze bolhoop waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

zaterdag 3 juni

03:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm ω-Scorpiiden vindt vandaag plaats. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 5 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 1:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 18° boven de horizon. Er is dan bij ons ieder uur slechts een enkele meteoor van deze zwerm zichtbaar. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 0–2 meteoren per uur zichtbaar. De Maan is voor ongeveer 100% verlicht en is een flinke stoorzender; dit jaar zijn hierdoor alleen de helderste meteoren zichtbaar. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:24 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief laag en de lengte van het maximum is met 4,5 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de detailpagina ω-Scorpiiden 2023 voor meer informatie over deze meteoren.

zondag 4 juni

De maand juni is zeer geschikt om de bolhoop M12 waar te nemen. M12 is te vinden in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een helderheid van 6,6m en een schijnbare afmeting van 14,5’. De opkomst van dit object is om 19:49 uur, de ondergang om 07:31 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:42 uur, op 36° boven de horizon. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de dagen rond 18 juni. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze bolhoop is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Foto: DSS.

05:42:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen van bergen en kraters, zodat er nauwelijks contrast is in het maanbeeld. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

13:01: Venus

Venus bereikt zijn grootste oostelijke elongatie en is avondster. De hoekafstand van Venus tot de Zon bedraagt 45°24’. De planeet staat ten oosten van de Zon en gaat na de Zon onder. De planeet heeft nu magnitude -3,9, is voor 50% verlicht en heeft een schijnbare diameter van 23,7”. Aan het einde van de burgerlijke schemering, rond 22:41 uur, staat Venus nog 20° boven de horizon, in het westnoordwesten. Deze avondverschijning is dus gunstig (zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen voor meer informatie over de wisselende zichtbaarheid van de binnenplaneten met de seizoenen). De planeet gaat om 01:12 uur onder, 03:19 uur na de Zon. Zie ook de horizonkaart voor deze avondverschijning. De grootte van het stipje op de kaart geeft de helderheid weer. Venus is helderder voor de grootste avondelongatie dan erna. Zie de tabel Grootste elongaties van Venus voor meer ochtend- en avondverschijningen.

dinsdag 6 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M10 te zien. M10 staat in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een magnitude van 6,6m en een schijnbare afmeting van 15,1’. Het object komt om 20:02 uur op, gaat om 07:22 uur onder en staat om 01:44 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 34° boven de horizon. Foto: DSS.

11:13: Parthenope in oppositie

De planetoïde 11 Parthenope is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Slangendrager staat, heeft tijdens de oppositie een schijnbare helderheid van slechts +9,5m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Parthenope rond 01:43 uur in het zuiden, op circa 22° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,3m. Kijk voor meer details over de oppositie van Parthenope op deze pagina. Zie de pagina Planetoïden in 2023 voor meer gegevens van planetoïden.

woensdag 7 juni

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de bolhoop M62 te bekijken. M62 is te vinden in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een magnitude van 6,6m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 14,1’. De opkomst van dit object is om 22:53 uur, de ondergang om 04:31 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:44 uur, op slechts 8° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om M62 goed te kunnen zien. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Foto: DSS.

01:06: Maan in het perigeum

De Maan staat in het perigeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het dichtst bij de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 364861 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 32’45,1”. De Maan is krimpend, voor 94% verlicht en is 's avonds in het oosten of zuidoosten, rond middernacht in het zuiden en aan het einde van de nacht in het (zuid)westen, dus zo'n beetje de hele nacht, te zien. Het kaartje toont de Maan om 03:32 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op een hoogte van slechts 9,2° boven de horizon, in het zuiden. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

donderdag 8 juni

01:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Arietiden vindt vandaag plaats. De meteoren van de Arietiden vallen vooral overdag en zijn dus niet of nauwelijks te zien met het blote oog. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 55 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 11:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 61° boven de horizon. Het beste moment om Arietiden waar te nemen is op 8 juni rond 3:45 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 3° boven de noordoostelijke horizon, dus niet zeer gunstig. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 2–6 “vallende sterren” per uur te zien. De Maan komt om 1:40 uur op, is voor ongeveer 80% verlicht en kan flink storen; de zwakkere meteoren zullen hierdoor dit jaar niet zichtbaar zijn. Waarnemen voor de opkomst van de Maan kan dus gunstig zijn. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:21 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 7 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de detailpagina Arietiden 2023 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

04:03: Alle manen west van Jupiter

Van 4:03 tot 4:32 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Europa, Io, Callisto en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 5° boven de horizon, in het oostnoordoosten. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 7° onder de horizon en het schemert. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

zaterdag 10 juni

03:30: Kaartje

De Maan staat 3,6° ten zuiden van Saturnus (+1,1m), in het sterrenbeeld Waterman. De dichtste nadering gebeurt om 23:35, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is te zien op 10 juni rond 3:30 uur. De twee objecten staan dan zo'n 11° boven de zuidoostelijke horizon, op een afstand van 4,1° van elkaar. De Maan is voor 59% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

21:31:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

zondag 11 juni

03:53: Alle manen oost van Jupiter

Tussen 3:53 en 4:30 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 6° boven de horizon, in het oostnoordoosten, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 8° onder de horizon en het schemert.

woensdag 14 juni

04:30: Kaartje

De Maan staat 36' ten noordwesten van Jupiter (-1,7m), in het sterrenbeeld Ram. De dichtste nadering gebeurt om 07:01, in onze streken op een hoogte van 33°, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 4:30 uur. Het tweetal staat dan zo'n 11° boven de oostelijke horizon, op een onderlinge afstand van 1,4°. De Maan is voor 17% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

vrijdag 16 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M14 te bekijken. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een helderheid van 7,6m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 11,7’. Het object komt om 19:59 uur op, gaat om 07:27 uur onder en staat om 01:45 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 35° boven de horizon. Foto: DSS.

04:15: Kaartje

De Maan staat 2,6° ten zuiden van de Pleiaden, in het sterrenbeeld Stier. De dichtste nadering gebeurt om 04:08, bij ons op een hoogte van 3° boven de noordoostelijke horizon en in de schemering. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 4:15 uur, of op 16 juni rond 4:15 uur. De twee objecten staan in het eerste geval boven de oostnoordoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 4°, 2,6° van elkaar verwijderd. In het andere geval is de samenstand te zien boven de oostnoordoostelijke horizon, op een hoogte van circa 4°, zo'n 2,6° van elkaar vandaan. De Maan is voor ongeveer 5% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

05:00: Kaartje

De Maan staat 3,4° ten noorden van Mercurius (-0,7m), in het sterrenbeeld Stier. De dichtste nadering vindt om 22:25 plaats, bij ons onder de horizon en in de schemering. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 5 uur, of op 17 juni rond 4:45 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het oostnoordoosten, op een hoogte van ongeveer 6°, op een afstand van 7,5° van elkaar. In het tweede geval staan de twee hemellichamen boven de noordoostelijke horizon, op een hoogte van circa 2°, 5,2° van elkaar verwijderd. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 3% verlicht.

05:52: Laatste maansikkel

Als het weer meewerkt is vanochtend, voor de volgende Nieuwe Maan, de laatste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 2,0 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 4,3% verlicht en krimpend. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 1,3’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 04:29 uur in het sterrenbeeld Stier, op slechts 4,7° boven de oostnoordoostelijke horizon. De Zon staat nu 13,9° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt 1,6 uur voor de Zon op, om 03:45. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan is nu 23,8°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een eenvoudige verrekijker kan helpen om de Maan gemakkelijker te vinden. In tegenstelling tot de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal traditionele kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan.

19:27:

Saturnus is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Dit is het begin van de oppositielus van Saturnus; de planeet wordt de komende tijd alsmaar beter zichtbaar. Het hemellichaam is nu vooral in de late nacht en ochtend te zien en komt iedere dag een beetje vroeger op. Rond zijn oppositie zal Saturnus vrijwel de gehele nacht zichtbaar zijn, doordat deze rond zonsondergang opkomt en rond zonsopkomst weer ondergaat. Saturnus is met het blote oog als een heldere “ster” vrij gemakkelijk aan de hemel te vinden. Al met een verrekijker op een statief zijn de beroemde ringen van de reuzenplaneet te onderscheiden. Met een telescoop kunnen meer details, zoals de schaduw van de ring op de planeet en de scheidingen in de ringen worden waargenomen, evenals de grootste manen van Saturnus. Zie de maandelijkse slingerdiagrammen voor de manen van Saturnus. Saturnus staat in het sterrenbeeld Waterman. De planeet heeft een helderheid van +1,1m en zijn schijnbare diameter meet 17,7”. Gebruik deze hemelkaart om de planeet te vinden. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Saturnus. Zie deze applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Saturnus.

zondag 18 juni

06:37:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment voor het waarnemen van deepsky-objecten. De Maan beweegt 3,4° ten noorden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

maandag 19 juni

22:43: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 1,7 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is wassend en voor 2,9% verlicht. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van slechts 0,9’ en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 22:52 uur in het sterrenbeeld Tweelingen, op een hoogte van slechts 5,7° boven de noordwestelijke horizon. Op dit moment staat de Maan 12,9° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan gaat om 23:52 onder, 1,8 uur na de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 19,5°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan helpen om de Maan te zien. In verschillende kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.

22:45: Kaartje

De Maan staat 2,2° ten zuiden van Pollux, de helderste ster van het sterrenbeeld Tweelingen (+1,1m). De dichtste nadering vindt om 10:29 plaats, bij ons op een hoogte van 29°, maar bij daglicht. De samenstand is te zien op 19 juni rond 22:45 uur, of op 20 juni rond 22:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het westnoordwesten, circa 9° boven de horizon, 7,1° van elkaar vandaan. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 11° boven de westnoordwestelijke horizon, 5,9° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 5% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

woensdag 21 juni

16:58: Zomersolstitium; begin van de zomer op het noordelijk halfrond. De Zon staat vandaag boven de Kreeftskeerkring en op maximale hoogte voor een waarnemer in onze streken. Bij ons vinden de langste dag en de kortste nacht plaats; na vandaag worden de nachten weer langer. Vandaag komt de Zon niet het vroegst op, noch gaat ze op het laatste tijdstip onder — dat gebeurt rond 17 respectievelijk 24 juni, zie Waardoor gaat de Zon na 21 juni nog later onder? en de pagina Daglicht in 2023. Onze lente duurde 92,73 dagen, de zomer zal 93,66 dagen lang zijn. Het feit dat de seizoenen niet even lang zijn, wordt veroorzaakt door de elliptische baan van de Aarde om de Zon; wanneer de Aarde verder van de Zon verwijderd is in haar baan, beweegt zij langzamer. Hierdoor duurt dat seizoen (op dit moment is dat in de zomer) langer. Doordat de Aarde duidelijk dichter bij de Zon staat in onze winter, en verder van de Zon in onze zomer, zijn op het noordelijk halfrond de winters meetbaar minder koud en de zomers minder warm dan op het zuidelijk halfrond. Voor meer details, zie de tabel de seizoenen. Dit wordt ook wel de astronomische zomer genoemd, de meteorologische zomer is al op 1 juni begonnen. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen precies omgekeerd; daar begint vandaag de winter.

23:30: Kaartje

De Maan staat 2,7° ten noorden van Venus (-4,1m), in het sterrenbeeld Kreeft. De dichtste nadering gebeurt om 04:25, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en in de schemering. Bekijk de samenstand op 21 juni rond 23:30 uur. Het tweetal staat dan zo'n 9° boven de westnoordwestelijke horizon, 4,0° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 13% verlicht.

donderdag 22 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de gasnevel M8, genaamd de Lagoonnevel, te zien. De gasnevel is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 5,8m en een schijnbare afmeting van 90,0’. De opkomst van dit object is om 22:07 uur, de ondergang om 05:25 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:48 uur, op slechts 14° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de gasnevel waar te nemen. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 18 juni. Om een relatief helder, maar vaag hemellichaam als deze gasnevel te kunnen zien is een verrekijker op statief weliswaar voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Zie de pagina M8 voor meer details. Foto: DSS.

Dit is een goed moment in het jaar om de sterhoop met nevel M20, ook de Trifidnevel genaamd, te bekijken. De sterhoop met nevel is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 6,3m en een schijnbare afmeting van 29,0’. Het object komt om 21:55 uur op, gaat om 05:33 uur onder en staat om 01:46 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 15° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om M20 goed te kunnen zien. Zie deze detailpagina voor M20 voor meer gegevens. Foto: DSS.

04:00: Overgang van Europa

Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Europa en van Europa's schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig waar te nemen. De overgang begint om 4:00 uur, wanneer Europa voor de Jupiterschijf verschijnt, en eindigt om 4:05 uur, wanneer Europa's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

20:30: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 405385 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’28,6”. De Maan is op dit moment wassend, voor 13% verlicht en hij is vooral 's avonds in het zuiden en aan het begin van de nacht in het westen zichtbaar. Het kaartje toont de Maan om 22:53 uur in het sterrenbeeld Leeuw, op een hoogte van 18° boven de horizon, in het westen. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn, vooral op de grens tussen licht en donker op de Maan, de maankraters goed te zien. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

22:45: Kaartje

De Maan staat 3,2° ten noorden van Mars (+1,9m), in het sterrenbeeld Leeuw. De dichtste nadering gebeurt om 13:20, bij ons op 34° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 22:45 uur. Het tweetal staat dan zo'n 18° boven de westelijke horizon, 4,4° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 19% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

vrijdag 23 juni

00:15: Kaartje

De Maan staat 3,6° ten noorden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering vindt om 10:58 plaats, in de Lage Landen op 3° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 0:15 uur, of op 23 juni rond 22:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het westnoordwesten, circa 6° boven de horizon, 7,3° van elkaar verwijderd. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op circa 20° boven de westelijke horizon, 5,5° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 24% verlicht.

zaterdag 24 juni

23:02:

De Maan bedekt SAO 118735, een ster van magnitude +5,8 in het sterrenbeeld Leeuw. Alleen het einde van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 23:02 komt de ster tevoorschijn van achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 22°. De Maan is voor 36% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

maandag 26 juni

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de sterhoop met nevel M17, genaamd de Omega-nevel, op te zoeken. M17 is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 6,0m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 46,0’. De opkomst van dit object is om 21:13 uur, de ondergang om 06:21 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:49 uur, op 22° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Om een relatief helder en scherp object als deze sterhoop met nevel waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Om de nevel goed te kunnen zien is een groter instrument nodig. Zie de pagina M17 voor meer details. Foto: DSS.

03:20: Io bij Europa

De Galileïsche maan Io staat op 9,4” ten noorden van Europa. Jupiter staat boven de oostnoordoostelijke horizon, op een hoogte van 6°, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 12° onder de horizon. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

09:50:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

dinsdag 27 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M28 waar te nemen. De bolhoop is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 6,9m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 11,2’. Het object komt om 22:11 uur op, gaat om 05:22 uur onder en staat om 01:49 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 13° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om M28 goed te kunnen zien. Foto: DSS.

20:58: Mercurius is in het perihelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu klein en bedraagt 0,307AE, ofwel 46,001 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 3,3 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 10,9 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

woensdag 28 juni

00:41: Kaartje

De Maan staat 1,8° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 00:41, bij ons op een hoogte van 10° boven de westzuidwestelijke horizon. De Maan is voor 66% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

01:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm τ-Cetiden vindt vandaag plaats. Zelfs wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld slechts zo'n 4 meteoren per uur vallen. Rond 9:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 26°) aan de hemel. Het beste moment om τ-Cetiden waar te nemen is op 28 juni rond 2:04 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 17° onder de horizon, in het oosten, zeer ongunstig dus. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 2–6 “vallende sterren” per uur te zien. De Maan is voor ongeveer 65% verlicht, maar gaat om 2:02 uur onder. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:21 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief laag en de lengte van het maximum is met 4,9 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de detailpagina τ-Cetiden 2023 voor meer informatie over deze meteoren.

donderdag 29 juni

04:21:

Tussen 4:21 en 4:32 uur zijn Io en Europa's schaduw gelijktijdig zichtbaar op de schijf van Jupiter. Jupiter staat boven de oostelijke horizon, op een hoogte van 18°. De Zon staat 7° onder de horizon en het schemert. Voor het waarnemen van een (schaduw)overgang is een telescoop met redelijk grote opening nodig.

vrijdag 30 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M22 te bekijken. M22 staat in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 5,1m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 24,0’. De opkomst van dit object is om 22:04 uur, de ondergang om 05:29 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:49 uur, op slechts 14° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de bolhoop waar te nemen. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 17 juli. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Om een relatief helder en scherp object als deze bolhoop waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

11:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm τ-Aquariden vindt vandaag plaats. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 7 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 6:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 26° boven de horizon. Het beste moment om τ-Aquariden waar te nemen is op 30 juni rond 3:45 uur (zie het kaartje). Dat is circa 7 uur voor het maximum van deze meteoren, wat ongunstig is voor een meteorenzwerm met een dermate korte piek. Daardoor zijn ten minste 30% minder meteoren te zien dan in het ideale geval. De radiant staat op dat moment zo'n 20° boven de zuidoostelijke horizon; niet erg gunstig. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 2–6 meteoren per uur zichtbaar. De Maan is voor ongeveer 85% verlicht en kan flink storen dit jaar; de zwakkere meteoren zullen hierdoor niet zichtbaar zijn. De Maan gaat om 2:32 uur onder, waarna deze minder zal storen. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:22 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief laag en de lengte van het maximum is met 2,7 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de pagina τ-Aquariden 2023 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Wat zijn vallende sterren? in de veelgestelde vragen.