Astrokalender voor juni 2018 - hemel.waarnemen.com

23:03: Volledige overgang van Io

In de nacht van 1 op 2 juni zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. De overgang begint om 23:03 uur, wanneer Io voor de Jupiterschijf verschijnt, en eindigt om 1:45 uur, op het moment dat Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (23:36 uur) en Io de schijf van Jupiter weer verlaat (om 01:12 uur). Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

zaterdag 2 juni

Juni is een goede maand om de bolhoop M13, genaamd de Herculescluster, te zien. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Hercules, heeft een helderheid van 5,9m en een schijnbare afmeting van 16,6’. De opkomst van dit object is om 14:55 uur, de ondergang om 12:28 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:44 uur, op 74° boven de horizon. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Om een relatief helder en scherp object als deze bolhoop waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Zie deze detailpagina voor M13 voor meer gegevens. Foto: DSS.

18:35: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 405317 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’28,9”. De Maan is op dit moment krimpend, voor 88% verlicht en is 's avonds in het oosten of zuidoosten, rond middernacht in het zuiden en aan het einde van de nacht in het (zuid)westen, dus zo'n beetje de hele nacht, te zien. Het kaartje toont de Maan om 04:24 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op een hoogte van 17° boven de zuidelijke horizon. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

20:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm ω-Scorpiiden vindt vandaag plaats. Rond 1:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 18°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 5 meteoren per uur te verwachten. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:24 uur komt de Zon op. De Maan komt om 0:53 uur op, is voor ongeveer 85% verlicht en kan flink storen; de zwakkere meteoren zullen hierdoor dit jaar niet zichtbaar zijn. Waarnemen voor de opkomst van de Maan kan dus gunstig zijn. Er is dan bij ons ieder uur slechts een enkele meteoor van deze zwerm zichtbaar. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 4 meteoren per uur zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 4 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de detailpagina ω-Scorpiiden 2018 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? in de veelgestelde vragen.

zondag 3 juni

03:22: Io in conjunctie met Europa

De Galileïsche maan Io staat op 16,1” ten zuiden van Europa. Jupiter staat in het zuidwesten op een hoogte van 8° boven de horizon, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 12° onder de horizon. Om de manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al voldoende. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

04:30: Kaartje

De Maan staat 2,6° ten noorden van Mars (-1,1m), in het sterrenbeeld Steenbok. De dichtste nadering gebeurt om 13:48, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 4:30 uur. Het tweetal staat dan in het zuidzuidoosten, circa 16° boven de horizon, 4,7° van elkaar vandaan. De Maan is voor 82% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

maandag 4 juni

De maand juni is zeer geschikt om de bolhoop M12 op te zoeken. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een helderheid van 6,6m en een schijnbare afmeting van 14,5’. Het object komt om 19:48 uur op, gaat om 07:30 uur onder en staat om 01:41 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 36° boven de horizon. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de dagen rond 13 juni. Foto: DSS.

woensdag 6 juni

Juni is een goede maand om de bolhoop M10 te bekijken. M10 is te vinden in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een helderheid van 6,6m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 15,1’. De opkomst van dit object is om 20:01 uur, de ondergang om 07:21 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:43 uur, op 34° boven de horizon. Om een relatief helder en scherp object als deze bolhoop waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Foto: DSS.

04:02: Mercurius is in bovenconjunctie en beweegt achter de Zon langs. De binnenplaneet is nu onzichtbaar, doordat deze zich te dicht bij de Zon bevindt. Mercurius, de Zon en de Aarde staan nu op één lijn. De planeet wordt niet bedekt door de zonneschijf, maar beweegt er vanaf de Aarde gezien langs, 0,7° ten noorden ervan. Dit is een moment waarop een binnenplaneet ver (1,322 AE, ofwel 197,7 miljoen km) van de Aarde staat en een kleine schijnbare diameter heeft (5,1”). Voor de conjunctie bevond Mercurius zich aan de ochtendhemel, erna staat de planeet aan de avondhemel.

12:25: Mercurius staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 0,307AE, of zo'n 46,001 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 3,3 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 10,9 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

20:32:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

23:44: Overgang van Europa

In de nacht van 6 op 7 juni zijn overgangen van de schaduw van Europa en Europa zelf over de planeetschijf van Jupiter voor een groot deel waar te nemen. Om 23:44 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Europa's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 2:00 uur, op het moment dat Europa's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Europa de Jupiterschijf verlaat (om 00:38 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig.

donderdag 7 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M62 op te zoeken. M62 is te vinden in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een magnitude van 6,6m en een schijnbare afmeting van 14,1’. Het object komt om 22:52 uur op, gaat om 04:30 uur onder en staat om 01:43 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 8° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de bolhoop waar te nemen. Foto: DSS.

20:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Arietiden vindt vandaag plaats. Rond 11:30 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 61°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 55 meteoren per uur te verwachten. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:21 uur komt de Zon op. De Maan komt om 3:04 uur op, is voor ongeveer 40% verlicht en kan eventueel storen. Het beste moment om Arietiden waar te nemen is op 8 juni rond 1:45 uur (zie het kaartje). Dat is circa 18 uur voor het maximum van deze meteoren, wat niet ideaal is voor een zwerm met een korte piek als deze. Hierdoor zijn zeker 60% minder meteoren te zien dan in het meest gunstige geval. De radiant staat op dat moment zo'n 9° onder de horizon, in het noordnoordoosten, zeer ongunstig dus. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 5 meteoren per uur zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 7 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Wanneer het helder is volstaat het blote oog, terwijl een ligstoel en warme kleding voor extra comfort kunnen zorgen.Zie de detailpagina Arietiden 2018 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

22:44: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Tussen 22:44 en 1:08 uur (8 juni) staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Van binnen naar buiten: Callisto, Ganymedes, Io en Europa. Jupiter staat boven de zuidelijke horizon, op een hoogte van 22°. De Zon staat 12° onder de horizon. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

23:45: Kaartje

Venus staat 4,7° ten zuiden van Pollux, de helderste ster van het sterrenbeeld Tweelingen (+1,1m). De dichtste nadering vindt om 10:50 plaats, bij ons op 25° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien op 7 juni rond 23:45 uur, of op 8 juni rond 22:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 8° boven de westnoordwestelijke horizon, 4,7° van elkaar verwijderd. In het tweede geval staan de twee hemellichamen in het westnoordwesten, op zo'n 16° boven de horizon, zo'n 4,7° van elkaar vandaan. De helderheid van Venus is nu -3,5m.

22:45: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Van 22:45 tot 0:49 uur (9 juni) staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Callisto en Ganymedes. Jupiter staat in het zuiden op een hoogte van 23° boven de horizon. De Zon staat 11° onder de horizon. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

zaterdag 9 juni

00:49: Overgang van Io

Vannacht zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter voor een groot deel te zien. Om 0:49 uur zien we het begin van de overgang wanneer Io de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 2:58 uur, op het moment dat Io de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is te zien hoe Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (om 01:30 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

zondag 10 juni

00:49: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Van 0:49 tot 3:32 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat in het zuidwesten op een hoogte van 13° boven de horizon, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 15° onder de horizon. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg.

dinsdag 12 juni

01:03: Europa in conjunctie met Ganymedes

De Galileïsche maan Europa staat op 29,1” ten zuiden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 18° boven de zuidzuidwestelijke horizon. De Zon staat 14° onder de horizon. Om de manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

05:32:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is op dit moment 1,9 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 4,2% verlicht en afnemend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 1,4’ en is kort voor zonsopkomst, dus tegen het einde van de nacht, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 05:13 uur in het sterrenbeeld Stier, op een hoogte van slechts 3,2° boven de horizon, in het oostnoordoosten. De Zon staat nu 6,1° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt 0,6 uur voor de Zon op, om 04:45. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan bedraagt 23,6°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is nodig. Een verrekijker is waarschijnlijk nodig om de Maan te zien. Anders dan de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal traditionele kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan.

woensdag 13 juni

01:09: De Maan bedekt Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). Het maximum van de bedekking gebeurt om 01:09, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. Zie de detailpagina voor meer informatie over deze bedekking.

21:43:

Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. De Maan is door deze combinatie van oorzaken op dit moment onzichtbaar. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt om deepsky-objecten waar te nemen. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 4,4° ten zuiden langs de Zon beweegt.

donderdag 14 juni

00:45: Overgang van Europa

Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Europa en van Europa's schaduw over de planeetschijf van Jupiter voor een groot deel waar te nemen. Om 0:45 uur zien we het begin van de overgang wanneer Europa voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 2:58 uur, wanneer Europa de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is te zien hoe Europa's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (om 02:21 uur). Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

vrijdag 15 juni

01:53: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 359503 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (33’14,3”), door de kleinere afstand. De Maan is op dit moment wassend, voor 2% verlicht en hij is kort na zonsondergang met moeite zichtbaar. Het kaartje toont de Maan om 22:07 uur in het sterrenbeeld Tweelingen, op een hoogte van slechts 3,0° boven de westnoordwestelijke horizon. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

22:36: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 2,0 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is voor 6,2% verlicht en wassend. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 2,0’ en hij is kort na zonsondergang zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 22:51 uur in het sterrenbeeld Tweelingen, op een hoogte van slechts 5,1° boven de horizon, in het westnoordwesten. De Zon staat nu 12,7° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat om 23:37 onder, 1,6 uur na de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan is nu 28,7°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan van pas komen om de Maan te vinden. In verschillende traditionele kalenders luidt de eerste verschijning van de jonge maansikkel het begin van een nieuwe maand in; ons woord maand komt dan ook van Maan. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan.

23:50: Io in conjunctie met Callisto

De Galileïsche maan Io staat 23,4” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 22° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. De Zon staat 11° onder de horizon. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

zaterdag 16 juni

Juni is een goede maand om de bolhoop M14 te zien. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een helderheid van 7,6m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 11,7’. Het object komt om 19:58 uur op, gaat om 07:27 uur onder en staat om 01:44 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 35° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Zie deze detailpagina voor M14 voor meer gegevens. Foto: DSS.

21:33: Metis in oppositie

De planetoïde 9 Metis is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Slangendrager staat, heeft tijdens de oppositie een schijnbare magnitude van slechts +9,7m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Metis bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 12°. Dit gebeurt rond 01:44 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,5m. Kijk voor meer details over de oppositie van Metis op deze pagina.

22:30: Kaartje

De Maan staat 2,9° ten zuiden van Venus (-3,5m), in het sterrenbeeld Kreeft. De dichtste nadering gebeurt om 14:01, in onze streken op een hoogte van 48°, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 22:30 uur. Het tweetal staat dan zo'n 15° boven de westnoordwestelijke horizon, op een afstand van 5,1° van elkaar. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 13% verlicht.

23:43: Bedekking van Io

In de nacht van 16 op 17 juni zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Io volledig te zien. De bedekking begint om 23:43 uur, wanneer Io achter de schijf van Jupiter verdwijnt, en duurt tot 2:44 uur, wanneer Io weer uit Jupiters schaduw verschijnt. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

maandag 18 juni

00:30: Kaartje

De Maan staat 55' ten noorden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering vindt om 09:20 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 0:30 uur, of op 18 juni rond 22:45 uur. Het tweetal staat in het eerste geval boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 5°, op een onderlinge afstand van 6,5°. In het andere geval is de samenstand te zien boven de westelijke horizon, op een hoogte van circa 23°, 6,9° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 28% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

23:01: Overgang van Ganymedes

In de nacht van 18 op 19 juni is een schaduwovergang van de maan Ganymedes over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. De schaduwovergang begint om 23:01 uur, op het moment dat Ganymedes' schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 0:43 uur, wanneer Ganymedes' schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat.

dinsdag 19 juni

22:16: Vesta in oppositie

De planetoïde 4 Vesta is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft nu een schijnbare magnitude van +5,3m. Er is een verrekijker (of veel moeite met het blote oog) nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Vesta rond 01:45 uur in het zuiden, op circa 18° boven de horizon. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +6,3m. Kijk voor meer details over de oppositie van Vesta op deze pagina.

woensdag 20 juni

12:51:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter.

donderdag 21 juni

12:07: Vandaag begint de zomer op het noordelijk halfrond: het zomersolstitium vindt plaats. De Zon staat vandaag op maximale declinatie aan de hemel en staat boven de Kreeftskeerkring. Bij ons vinden de langste dag en de kortste nacht plaats; na vandaag worden de nachten weer langer. Dit is echter niet de dag waarop de Zon het vroegst opkomt of het laatst ondergaat — dat gebeurt rond de 17e respectievelijk 24e, zie Waardoor gaat de Zon na 21 juni nog later onder? en de pagina Daglicht in 2018. Onze lente duurde 92,74 dagen, de zomer zal 93,66 dagen lang zijn. Het feit dat de seizoenen niet even lang zijn, wordt veroorzaakt door de elliptische baan van de Aarde om de Zon; wanneer de Aarde dichter bij de Zon staat (op dit moment is dat in de winter), beweegt zij sneller en duurt dat seizoen korter. Doordat de Aarde duidelijk verder van de Zon staat in onze zomer, en dichter bij de Zon in onze winter, zijn op het noordelijk halfrond de zomers meetbaar minder warm en de winters minder koud dan op het zuidelijk halfrond. Voor meer details, zie de tabel de seizoenen. Dit wordt ook wel de astronomische zomer genoemd, de meteorologische zomer is al op 1 juni begonnen. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen tegengesteld aan die op het noordelijk halfrond en daar begint nu de winter.

22:53: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Van 22:53 tot 2:43 uur (22/06) nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Ganymedes, Io, Europa en Callisto. Jupiter staat in het zuidwesten op een hoogte van 16° boven de horizon. De Zon staat 14° onder de horizon. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg.

vrijdag 22 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de sterhoop met nevel M20, ook de Trifidnevel genaamd, te zien. De sterhoop met nevel is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 6,3m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 29,0’. Het object komt om 21:54 uur op, gaat om 05:32 uur onder en staat om 01:45 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 15° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de sterhoop met nevel waar te nemen. Om een relatief helder en scherp object als deze sterhoop met nevel waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Foto: DSS.

Dit is een goed moment in het jaar om de gasnevel M8, ook bekend als de Lagoonnevel, te bekijken. M8 is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 5,8m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 90,0’. Het object komt om 22:06 uur op, gaat om 05:24 uur onder en staat om 01:47 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 14° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de gasnevel waar te nemen. Om een relatief helder, maar vaag hemellichaam als deze gasnevel te kunnen zien is een verrekijker op statief weliswaar voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Zie deze detailpagina voor M8 voor meer gegevens. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

zaterdag 23 juni

23:39: Kaartje

De Maan staat 3,2° ten noorden van Jupiter (-1,9m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt om 23:39 plaats, bij ons op een hoogte van 22° boven de zuidzuidwestelijke horizon. De Maan is voor 83% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

zondag 24 juni

23:00: Kaartje

Mercurius staat 4,8° ten zuiden van Pollux, de helderste ster van het sterrenbeeld Tweelingen (+1,1m). De dichtste nadering gebeurt om 03:10, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 24 juni rond 23 uur, of op 25 juni rond 22:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het noordwesten, circa 5° boven de horizon, op een onderlinge afstand van 4,8°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van circa 9°, 5,0° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De helderheid van Mercurius is nu -0,2m.

23:48:

In de nacht van 24 op 25 juni is een overgang van Io's schaduw en van de maan zelf over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal te zien. Om 23:48 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 1:57 uur, wanneer Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io de schijf van Jupiter verlaat (om 00:59 uur). Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

maandag 25 juni

01:38:

De Maan bedekt η Librae, een ster van magnitude +5,4 in het sterrenbeeld Weegschaal. Om 01:38 uur verdwijnt de ster achter de dunne onverlichte rand van de Maan en om 02:52 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 15°, respectievelijk 7° boven de horizon. De Maan is voor 91% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

23:01: Overgang van Ganymedes

In de nacht van 25 op 26 juni is een overgang van Jupiters maan Ganymedes over de planeetschijf van Jupiter volledig waar te nemen. Om 23:01 uur zien we het begin van de overgang op het moment dat Ganymedes voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 0:41 uur, op het moment dat Ganymedes de schijf van Jupiter weer verlaat. Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

dinsdag 26 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de sterhoop met nevel M17, bekend als de Omega-nevel, te zien. M17 is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een magnitude van 6,0m en een schijnbare afmeting van 46,0’. Het object komt om 21:12 uur op, gaat om 06:20 uur onder en staat om 01:48 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 22° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Om een relatief helder en scherp object als deze sterhoop met nevel waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Voor het waarnemen van de nevel is een grotere kijker nuttig. Zie de pagina M17 voor meer details. Foto: DSS.

23:04:

Mars is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Hiermee begint Mars' oppositielus; de planeet wordt de komende tijd alsmaar beter zichtbaar. Het hemellichaam is nu vooral in de late nacht en ochtend te zien en de opkomst van de planeet vindt elke dag iets vroeger plaats. Rond zijn oppositie zal Mars vrijwel de gehele nacht zichtbaar zijn, doordat deze rond zonsondergang opkomt en rond zonsopkomst weer ondergaat. Mars is gemakkelijk met het blote oog te herkennen aan de hemel, als een heldere, roodachtige “ster”. Het beeld door een verrekijker levert een klein schijfje op, maar met behulp van een telescoop zijn de poolkappen van Mars zichtbaar. Bij een flinke vergroting zijn bovendien de donkere gebieden op het planeetoppervlak te zien, vaak veroorzaakt door enorme stofwolken. De manen van Mars zijn erg klein en met de meeste amateurtelescopen niet zichtbaar. De helderheid van Mars bedraagt -1,8m, zijn schijnbare diameter is 20,1”. We vinden de planeet in het sterrenbeeld Steenbok. Gebruik deze hemelkaart om de planeet te vinden. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Mars. Zie deze applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mars.

woensdag 27 juni

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de bolhoop M28 te zien. M28 is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 6,9m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 11,2’. Het object komt om 22:10 uur op, gaat om 05:21 uur onder en staat om 01:48 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 13° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om M28 goed te kunnen zien. Foto: DSS.

15:28: Saturnus in oppositie

Saturnus is in oppositie met de Zon. Voor een waarnemer op Aarde staat de planeet tegenover de Zon aan de hemel. Als gevolg daarvan komt Saturnus op rond zonsondergang en gaat rond zonsopkomst weer onder. De planeet is hierdoor vrijwel de gehele nacht te zien. Daarnaast staat hij relatief dicht bij de Aarde, zodat hij helder en groot lijkt. Dit zijn ideale omstandigheden om Saturnus waar te nemen. Saturnus is met het blote oog als een heldere “ster” vrij gemakkelijk aan de hemel te vinden. Al met een verrekijker op een statief zijn de beroemde ringen van de reuzenplaneet te onderscheiden. Met een telescoop kunnen meer details, zoals de schaduw van de ring op de planeet en de scheidingen in de ringen worden waargenomen, evenals de grootste manen van Saturnus. Zie de maandelijkse slingerdiagrammen voor de manen van Saturnus. Saturnus staat in het sterrenbeeld Boogschutter. De planeet heeft een helderheid van +0,2m en zijn schijnbare diameter meet 18,4”. De planeet staat rond 01:45 uur in het zuiden, op een hoogte van slechts 15° boven de horizon, voor een waarnemer in Utrecht, zie deze hemelkaart. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Saturnus. De pagina opposities van Saturnus bevat meer details voor deze en andere opposities van Saturnus. Op die pagina zijn ook oppositiekaarten te vinden.

18:00: Kaartje

De meteorenzwerm τ-Cetiden bereikt zijn maximum. Rond 9:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 26°) aan de hemel. Zelfs onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm slechts zo'n 4 meteoren per uur te verwachten. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:21 uur komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 100% verlicht en is een flinke stoorzender; dit jaar zijn hierdoor alleen de helderste meteoren zichtbaar. Het beste moment om τ-Cetiden waar te nemen is op 28 juni rond 3:30 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 3° onder de horizon, in het oostzuidoosten, zeer ongunstig dus. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 2 meteoren per uur zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 5 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de detailpagina τ-Cetiden 2018 voor meer informatie over deze meteoren.

donderdag 28 juni

04:30: Kaartje

De Maan staat 1,0° ten noorden van Saturnus (+0,2m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt plaats om 06:38 op 8° onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 4:30 uur. Het tweetal staat dan in het zuidwesten, circa 7° boven de horizon, 1,4° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 100% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

06:53:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel. De Maan staat op een afstand van maarliefst 404791 km van de Aarde, en hierdoor lijkt deze circa 5% kleiner en zo'n 11% zwakker dan de gemiddelde Volle Maan. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

23:49:

De Maan bedekt ο Sagittarii, een ster van magnitude +3,8 in het sterrenbeeld Boogschutter. Om 23:49 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 00:52 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de zeer dunne onverlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 10°, respectievelijk 14° boven de horizon. De Maan is voor 99% verlicht, wat het moeilijk maakt om de bedekking waar te nemen. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

zaterdag 30 juni

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de bolhoop M22 te bekijken. M22 is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 5,1m en een schijnbare afmeting van 24,0’. De opkomst van dit object is om 22:03 uur, de ondergang om 05:29 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:48 uur, op slechts 14° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de bolhoop waar te nemen. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 13 juli. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze bolhoop is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

04:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm τ-Aquariden vindt vandaag plaats. De radiant van de zwerm staat rond 6:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 26° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 7 meteoren per uur te verwachten. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:23 uur komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 95% verlicht en is een flinke stoorzender; dit jaar zijn hierdoor alleen de helderste meteoren zichtbaar. Het beste moment om τ-Aquariden waar te nemen is op 30 juni rond 3:45 uur (zie het kaartje). De radiant staat op dat moment zo'n 20° boven de zuidoostelijke horizon, dus niet zeer gunstig. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er in totaal circa 2 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 3 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de pagina τ-Aquariden 2018 voor meer details voor deze zwerm.

04:43: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 406061 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29’25,7”), door de grotere afstand. De Maan is afnemend, voor 96% verlicht en hij is vrijwel de gehele nacht zichtbaar; 's avonds in het (zuid)oosten en tegen de ochtend in het westen of zuidwesten. Het kaartje toont de Maan om 03:08 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op een hoogte van 17° boven de zuidelijke horizon. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.