Planetenparade   –   Hemel vannacht   –   Astrokalender   –   Weer   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden    

Astrokalender voor januari 2018 Tijdstippen zijn in Midden-Europese wintertijd (MET) maandag 1 januari 04:56:  De Galileïsche maan Ganymedes staat 32,9” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat in het oostzuidoosten op een hoogte van 5° boven de horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 34° onder de horizon en het is donker. Om de manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 06:56:  De Galileïsche maan Io staat op 12,1” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 17° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. De Zon staat 16° onder de horizon en het is goed donker. Om de manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 20:58:  Mercurius is in grootste westelijke elongatie en te vinden aan de ochtendhemel. Mercurius staat op een afstand van 22°40’ ten westen van de Zon, beweegt voor de Zon uit en komt 's ochtends voor de Zon op. De planeet heeft nu magnitude -0,1, is voor 62% verlicht en heeft een schijnbare diameter van 6,6”. Mercurius komt 01:49 uur voor de Zon op (om 06:59 uur). Wanneer 's ochtends de burgerlijke schemering begint (om 08:07 uur) is Mercurius 7° boven de zuidoostelijke horizon te vinden. Deze ochtendverschijning is dus gunstig (zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen voor meer informatie over de wisselende zichtbaarheid van Mercurius met de seizoenen). Zie ook de horizonkaart voor deze ochtendverschijning. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Na de grootste elongatie is Mercurius helderder dan ervoor. Om Mercurius waar te nemen kan het gebruik van een verrekijker van pas komen. Voor een lijst met ochtend- en avondverschijningen, zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius. 22:49:  De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 356565 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 33’30,8”. De Maan is op dit moment wassend, voor 99% verlicht en hij is vrijwel de gehele nacht zichtbaar; 's avonds in het (zuid)oosten en tegen de ochtend in het westen of zuidwesten. Het kaartje toont de Maan om 00:00 uur in het sterrenbeeld Stier, op 56° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens. dinsdag 2 januari 03:24:  Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen van bergen en kraters, zodat er nauwelijks contrast is in het maanbeeld. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel. De Maan staat op een afstand van slechts 356602 km van de Aarde, en hierdoor lijkt deze zo'n 7% groter en circa 14% helderder dan gemiddeld. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender. 04:50:  De Galileïsche maan Io staat 13,6” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 4° boven de horizon, in het oostzuidoosten. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 35° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie. 19:21:  De planetoïde 8 Flora is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Tweelingen staat, heeft tijdens de oppositie een magnitude van +8,2m en moet met een telescoop worden waargenomen. Voor een waarnemer in Utrecht staat Flora rond 00:47 uur in het zuiden, op circa 59° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +9,2m. Kijk voor meer details over de oppositie van Flora op deze pagina. woensdag 3 januari 06:43:  De Aarde is in het perihelium van haar baan. De afstand tot de Zon is nu klein en bedraagt 0,983AE, ofwel 147,097 miljoen km. De Zon lijkt nu, vanaf de Aarde gezien, groter dan gemiddeld, en hiermee ontvangt de Aarde door de kleinere afstand bijna 3,5% meer licht en warmte van de Zon. Hierdoor zijn de zomers op het zuidelijk halfrond meetbaar warmer dan die op het noordelijk halfrond, maar ook ruim een week korter! De Aarde staat dan ook circa 5 miljoen km (2%) dichter bij de Zon dan bij het aphelium, in juli. donderdag 4 januari 00:30:  Het maximum van de meteorenzwerm Boötiden vindt vandaag plaats. Rond 9:30 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 83°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 130 meteoren per uur te verwachten. De meteoren hebben lange sporen en zijn zwak en blauwachtig. Rond 8:00 uur gaat het schemeren en om 8:47 uur komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 95% verlicht en is een flinke stoorzender; dit jaar zijn hierdoor alleen de helderste meteoren zichtbaar. Het beste moment om Boötiden waar te nemen is op 4 januari rond 2:30 uur (zie het kaartje). Dat is ongveer 2,0 uur na het moment van het maximum, wat ongunstig is voor een meteorenzwerm met een dermate korte piek. Daardoor zijn ten minste 35% minder meteoren te zien dan in het ideale geval. De radiant staat op dat moment zo'n 28° boven de noordoostelijke horizon; niet erg gunstig. Doordat de omstandigheden niet ideaal zijn, zijn er bij ons dan ieder uur naar schatting slechts ongeveer 18 meteoren van deze zwerm zichtbaar. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er in totaal circa 19 meteoren per uur zichtbaar. De Boötidenzwerm is dermate scherp gepiekt dat het zaak is zo dicht mogelijk bij het maximum waar te nemen. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met 0,3 dagen zeer kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de pagina Boötiden 2018 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen. 21:06:  De Maan bedekt ψ Leonis, een ster van magnitude +5,4 in het sterrenbeeld Leeuw. Om 21:06 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 21:49 komt deze weer tevoorschijn van achter de dunne onverlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 8° staan, aan het einde van de bedekking op 14°. De Maan is voor 89% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België. vrijdag 5 januari 04:32:  Van 4:32 tot 4:35 uur zijn Europa's schaduw en Ganymedes' schaduw gelijktijdig te zien op Jupiters schijf. Jupiter staat in het oostzuidoosten op een hoogte van 4° boven de horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 38° onder de horizon en het is goed donker. Tussen 7:02 en 7:50 uur zijn Europa en Ganymedes te zien op Jupiters schijf. Jupiter staat op een hoogte van 20° boven de zuidzuidoostelijke horizon. De Zon staat nu 12° onder de horizon. Voor het waarnemen van een (schaduw)overgang is een redelijk grote telescoop nodig. 04:35:  Vannacht zijn overgangen van Ganymedes en zijn schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. De verschijnselen beginnen om 4:35 uur met het einde van de schaduwovergang, op het moment dat Ganymedes' schaduw het oppervlak van Jupiter verlaat, en duurt tot 7:02 uur, op het moment dat Ganymedes voor het oppervlak van Jupiter verschijnt. Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel. 05:36:  Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Europa en van Europa's schaduw over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal te zien. Om 5:36 uur zien we het begin van de overgang op het moment dat Europa voor de Jupiterschijf verschijnt, en eindigt om 7:50 uur, op het moment dat Europa de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Europa's schaduw het oppervlak van Jupiter verlaat (om 05:49 uur). Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel. 08:00:  De Maan bedekt Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). Het maximum van de bedekking gebeurt om 09:24, bij ons op 13° hoogte, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 8 uur. Het tweetal staat dan in het westzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 26°, op een onderlinge afstand van 1,1°. De Maan is voor 86% verlicht. Zie deze pagina voor meer gegevens over deze bedekking. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel. 09:24:  De Maan bedekt Regulus (α Leonis), een ster met een helderheid van +1,4m in het sterrenbeeld Leeuw. Om 09:24 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 10:17 komt deze weer tevoorschijn van achter de dunne onverlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 13° staan, aan het einde van de bedekking op 5°. De Maan is voor 85% verlicht. De bedekking vindt plaats bij daglicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel. zaterdag 6 januari Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster M50 waar te nemen. M50 staat in het sterrenbeeld Eenhoorn, heeft een helderheid van 5,9m en een schijnbare afmeting van 16,0’. De opkomst van dit object is om 19:25 uur, de ondergang om 06:00 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:45 uur, op 30° boven de horizon. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze open cluster is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Zie deze detailpagina voor M50 voor meer gegevens. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS. 04:30:  Van 4:30 tot 8:06 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat in het zuidoosten op een hoogte van 15° boven de horizon. De Zon staat 22° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter. 08:00:  Mars staat 12,1' ten zuiden van Jupiter (-1,4m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering gebeurt om 01:25, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is te zien op 6 januari rond 8 uur, of op 7 januari rond 5 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het zuiden, circa 21° boven de horizon, 24' van elkaar vandaan. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op circa 7° boven de zuidoostelijke horizon, zo'n 13' van elkaar vandaan. Mars heeft op dit moment een helderheid van +1,6m. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer planeten te zien zijn. maandag 8 januari 23:25:  De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. dinsdag 9 januari Dit is een goed moment in het jaar om de gasnevel NGC2359 te zien. NGC2359 staat in het sterrenbeeld Grote Hond en heeft een schijnbare afmeting van 8,0’. Het object komt om 19:55 uur op, gaat om 05:37 uur onder en staat om 00:48 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 25° boven de horizon. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze gasnevel iets van details te kunnen zien. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS. 08:02:  Venus is in bovenconjunctie met de Zon. De binnenplaneet beweegt vanaf de Aarde gezien achter de Zon langs. Venus staat op dit moment dicht bij de Zon aan de hemel en is hierdoor onzichtbaar. In deze positie staan Venus, de Zon en de Aarde op één lijn. De planeet beweegt vanaf de Aarde gezien niet exact achter de Zon langs, maar 0,8° ten zuiden ervan, en wordt niet bedekt door de Zon. In bovenconjunctie staat een binnenplaneet op maximale afstand (1,711 AE, ofwel 256,0 miljoen km) van de Aarde en heeft een minimale schijnbare diameter (9,8”). Voor de conjunctie bevond Venus zich aan de ochtendhemel, erna staat de planeet aan de avondhemel. donderdag 11 januari 04:14:  Tussen 4:14 en 8:03 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat boven de zuidzuidoostelijke horizon, op een hoogte van 16°. De Zon staat 23° onder de horizon en het is donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende. 08:00:  De Maan staat 3,6° ten noorden van Mars (+1,6m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt plaats om 13:55 op 7° onder de horizon en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 8 uur. Het tweetal staat dan in het zuiden, circa 23° boven de horizon, op een afstand van 4,3° van elkaar. De Maan is voor 28% verlicht. De Maan staat 3,3° ten noorden van Jupiter (-1,4m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt om 09:49 plaats, in de Lage Landen op 21° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 8 uur. De twee objecten staan dan in het zuiden, op een hoogte van ongeveer 23°, 3,4° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 28% verlicht. vrijdag 12 januari 06:45:  Tussen 6:45 en 8:03 uur zijn Europa's schaduw en Ganymedes' schaduw gelijktijdig te zien op de schijf van Jupiter. Jupiter staat op een hoogte van 21° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. De Zon staat 12° onder de horizon. Voor het waarnemen van een (schaduw)overgang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. zaterdag 13 januari De maand januari is zeer geschikt om het sterrenstelsel NGC2403 op te zoeken. NGC2403 is te vinden in het sterrenbeeld Giraffe, heeft een magnitude van 8,4m en een schijnbare afmeting van 17,8’. Dit is een circumpolair object en staat om 00:51 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 76°, dus vrijwel in het zenit. Om detail te kunnen zien in een zwakker en contrastarm hemellichaam als dit sterrenstelsel is een redelijke telescoop nodig. Zie de pagina NGC2403 voor meer details. Foto: DSS. 04:18:  Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal te zien. De overgang begint om 4:18 uur, wanneer Io de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 6:28 uur, wanneer Io de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is te zien hoe Io's schaduw het oppervlak van Jupiter verlaat (om 05:21 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen. 06:39:  De Galileïsche maan Europa staat op 11,4” ten zuiden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 18° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. De Zon staat 18° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 07:45:  Mercurius staat 39' ten zuiden van Saturnus (+0,7m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 06:42, bij ons 6° onder de horizon. De samenstand is met veel moeite te zien rond 7:45 uur. De twee objecten staan dan zo'n 2° boven de zuidoostelijke horizon, 39' van elkaar verwijderd. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van -0,2m. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer planeten te zien zijn. zondag 14 januari De maand januari is zeer geschikt om de open cluster M46 te zien. M46 is te vinden in het sterrenbeeld Achtersteven, heeft een helderheid van 6,1m en een schijnbare afmeting van 27,0’. Het object komt om 20:08 uur op, gaat om 05:31 uur onder en staat om 00:52 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 23° boven de horizon. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze open cluster is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Zie de pagina M46 voor meer details. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS. maandag 15 januari 03:10:  De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 406464 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29’23,9”), door de grotere afstand. De Maan is op dit moment krimpend, voor 2% verlicht en is kort voor zonsopkomst, dus tegen het einde van de nacht, zichtbaar. Het kaartje toont de Maan om 08:02 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op een hoogte van slechts 4,7° boven de horizon, in het zuidoosten. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens. 07:30:  De Maan staat 2,1° ten noorden van Saturnus (+0,7m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 02:32, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is met veel moeite te zien rond 7:30 uur. De twee objecten staan dan in het zuidoosten, circa 1° boven de horizon, op een afstand van 3,2° van elkaar. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Maan is voor 3% verlicht. 08:15:  De Maan staat 2,6° ten noorden van Mercurius (-0,2m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 08:18 plaats, bij ons op 5° hoogte boven de horizon, in het zuidoosten en in de schemering. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 8:15 uur. De twee objecten staan dan in het zuidoosten, op een hoogte van ongeveer 5°, 2,6° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 3% verlicht. 09:12:  Als het weer meewerkt is vanochtend, voor de volgende Nieuwe Maan, de laatste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is 1,5 dagen (35 uur) voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 2,8% verlicht en afnemend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,8’ en is aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, te zien. Bijgaand kaartje toont de Maan om 08:02 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op een hoogte van slechts 4,7° boven de zuidoostelijke horizon. Op dit moment staat de Maan 9,2° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt om 07:15 op, 1,4 uur voor de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 19,2°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is nodig. Een verrekijker is waarschijnlijk nodig om de Maan te vinden. Anders dan de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste dunne maansikkel is gewoon een mooi verschijnsel aan de sterrenhemel. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan. woensdag 17 januari 03:17:  Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. De Maan is door deze combinatie van oorzaken op dit moment onzichtbaar. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment voor het waarnemen van deepsky-objecten. De Maan beweegt 1,1° ten noorden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats. 07:24:  De Maan staat 1.7° ten noorden van Venus (-3.5m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 07:24, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar. 07:35:  Callisto is in benedenconjunctie met Jupiter. De satelliet beweegt tussen de Aarde en Jupiter door, maar er vindt geen overgang over Jupiter plaats. Callisto staat 7,3” ten noorden van Jupiters noordpool. Voor meer details, zie deze tabel. donderdag 18 januari 17:36:  Vanavond kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de eerste maansikkel zien na de afgelopen Nieuwe Maan. Het is op dit moment 1,6 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is voor 2,3% verlicht en wassend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,7’ en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 17:41 uur in het sterrenbeeld Steenbok, op slechts 6,0° boven de zuidwestelijke horizon. De Zon staat nu 12,8° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat 1,6 uur na de Zon onder, om 18:36. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 17,4°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te bevelen. Een eenvoudige verrekijker kan helpen om de Maan gemakkelijker te zien. In verschillende traditionele kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. zaterdag 20 januari 05:04:  Vannacht zijn overgangen van de schaduw van Io en Io zelf over de planeetschijf van Jupiter voor een groot deel waar te nemen. Om 5:04 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 7:15 uur, wanneer Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (06:15 uur). Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel. zondag 21 januari 03:42:  Tot 5:37 zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Ganymedes en Callisto zichtbaar. 05:39:  Vannacht zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Europa in zijn geheel waar te nemen. De verschijnselen beginnen met het einde van de verduistering, om 5:39 uur, op het moment dat Europa uit Jupiters schaduw tevoorschijn komt, en duurt tot 5:47 uur, wanneer Europa achter Jupiter verdwijnt. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen. dinsdag 23 januari 03:39:  De Galileïsche maan Europa staat op 25,0” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat in het oostzuidoosten op een hoogte van 4° boven de horizon, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 44° onder de horizon en het is goed donker. Om de manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 05:46:  Vannacht is een bedekking van Jupiters maan Ganymedes door de planeetschijf volledig te zien. Om 5:46 uur zien we het begin van de bedekking wanneer Ganymedes achter de schijf van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 7:18 uur, op het moment dat Ganymedes weer van achter Jupiter tevoorschijn komt. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. 15:26:  Venus is in het aphelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment groter dan gemiddeld: circa 0,728AE, of zo'n 108,945 miljoen km. Een waarnemer op Venus ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 1,4 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 1,8 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde. woensdag 24 januari 23:20:  De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter. donderdag 25 januari 05:21:  Jupiters satelliet Io staat 9,5” ten noorden van Europa. Jupiter staat op een hoogte van 15° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. De Zon staat 29° onder de horizon en het is goed donker. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 12:31:  Mercurius is in het aphelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment groter dan gemiddeld: circa 0,467AE, of zo'n 69,817 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 2,1 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 4,5 maal meer licht en warmte dan de Aarde. 18:44:  De ster SAO 93232, een ster van magnitude +5,9 in het sterrenbeeld Ram, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de onverlichte rand van de Maan om 18:44 uur. Om 19:56 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 48° staan, aan het einde van de bedekking op 48°. De Maan is voor 59% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België. vrijdag 26 januari 00:28:  De ster SAO 93320, een ster met een helderheid van +6,0m in het sterrenbeeld Ram, wordt bedekt door de Maan. De ster verdwijnt om 00:28 achter de onverlichte maanrand en komt om 01:17 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 19° staan, aan het einde van de bedekking op 11°. De Maan is voor 62% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België. 06:55:  Jupiters satelliet Europa staat op 32,4” ten noorden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 21° boven de horizon, in het zuiden. De Zon staat 14° onder de horizon. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 16:01:  De planetoïde 11 Parthenope is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Kreeft staat, heeft tijdens de oppositie een helderheid van slechts +9,9m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Parthenope rond 00:55 uur in het zuiden, op circa 57° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,5m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Parthenope. zaterdag 27 januari 03:30:  De Maan staat op slechts 16,4' ten zuiden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering van deze nauwe samenstand gebeurt om 11:05, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 3:30 uur, of op 27 januari rond 18 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het westnoordwesten, op een hoogte van ongeveer 5°, 5,5° van elkaar vandaan. In het andere geval is de samenstand te zien boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van circa 40°, 4,4° van elkaar verwijderd. De Maan is voor ongeveer 77% verlicht. zondag 28 januari 04:11:  Vannacht is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Io volledig waar te nemen. De verduistering begint om 4:11 uur, op het moment dat Io in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 7:32 uur, op het moment dat Io weer van achter Jupiter tevoorschijn komt. 05:58:  Tot 7:32 zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Ganymedes en Callisto zichtbaar. maandag 29 januari 02:27:  De ster 71 Orionis, een ster van magnitude +5,2 in het sterrenbeeld Orion, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de dunne onverlichte rand van de Maan om 02:27 uur. Om 03:23 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 32°, respectievelijk 24° boven de horizon. De Maan is voor 91% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België. dinsdag 30 januari 04:49:  Vannacht is een verduistering van de maan Ganymedes door Jupiters schaduw in zijn geheel waar te nemen. Om 4:49 uur zien het begin van de verduistering, op het moment dat Ganymedes in Jupiters schaduw verdwijnt, en duurt tot 6:37 uur, op het moment dat Ganymedes weer uit Jupiters schaduw verschijnt. Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details. 06:55:  Jupiters satelliet Europa staat op 25,5” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 21° boven de horizon, in het zuiden. De Zon staat 14° onder de horizon. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie. 10:57:  De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 358994 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 33’17,2”. De Maan is wassend, voor 97% verlicht en hij is vrijwel de gehele nacht zichtbaar; 's avonds in het (zuid)oosten en tegen de ochtend in het westen of zuidwesten. Het kaartje toont de Maan om 00:00 uur in het sterrenbeeld Tweelingen, op 56° boven de zuidzuidwestelijke horizon. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan. woensdag 31 januari Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de open cluster M67 te zien. De open cluster staat in het sterrenbeeld Kreeft, heeft een helderheid van 6,9m en een schijnbare afmeting van 30,0’. Het object komt om 17:48 uur op, gaat om 07:54 uur onder en staat om 00:53 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 50° boven de horizon. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 15 februari. Om een relatief helder en scherp object als deze open cluster waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Zie deze detailpagina voor M67 voor meer gegevens. Foto: DSS. 13:49:  De planetoïde 1 Ceres is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Kreeft staat, heeft tijdens de oppositie een schijnbare helderheid van +6,9m en kan met een verrekijker worden waargenomen. Ceres bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 68°. Dit gebeurt rond 01:12 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +7,9m. Kijk voor meer details over de oppositie van Ceres op deze pagina. 14:27:  Het is Volle Maan, voor de tweede keer deze maand. De tweede Volle Maan in een maand wordt ook wel Blauwe Maan genoemd, en komt gemiddeld eens in de ongeveer twee jaar en achtenhalve maand voor. Een Blauwe Maan heeft geen bijzondere astronomische betekenis, maar wordt 'veroorzaakt' door onze definitie van de kalender. Een tweede Volle Maan in een maand kan alleen op de 30e of 31e dag van de maand plaatsvinden. Zouden wij januari 30 dagen geven, februari 31, enzovoorts (met december 30 of 31 dagen), dan zouden sommige 'normale' Volle Manen Blauwe Manen worden en omgekeerd. Deze Blauwe Maan is overigens een beetje bijzonder, doordat tegelijk een maansverduistering plaatsvindt (zie hieronder), en doordat er dit jaar twee Blauwe Manen voorkomen; op 31 maart is er opnieuw een. De volgende keer dat er twee Blauwe Manen in een jaar plaatsvinden is in 2037 (zie de lijst met Blauwe Manen). Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen. 14:30:  Totale maansverduistering in de kernschaduw. Het maximum van de eclips vindt om 14:30 plaats, bij ons onder de horizon en bovendien bij daglicht. De details van de verduistering zijn te vinden op deze pagina. Zie ook Hoe ontstaat een maansverduistering? in de veelgestelde vragen. Voor de gegevens van andere eclipsen, zie de lijst met maansverduisteringen.

Meer hemelverschijnselen Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten De astrokalender voor februari 2018 De astrokalender voor het jaar 2018 Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via

Planetenparade   –   Hemel vannacht   –   Astrokalender   –   Weer   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden