Astrokalender voor oktober 2016 - hemel.waarnemen.com

zaterdag 1 oktober

02:11:

Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment voor het waarnemen van deepsky-objecten. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 1,7° ten noorden langs de Zon beweegt.

zondag 2 oktober

19:33:

Vanavond kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de eerste maansikkel zien na de afgelopen Nieuwe Maan. Het is 1,7 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is wassend en voor 2,8% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,8’ en hij is kort na zonsondergang met moeite zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 19:28 uur in het sterrenbeeld Maagd, op slechts 4,7° boven de horizon, in het westzuidwesten. De Zon staat nu 8,6° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat 0,9 uur na de Zon onder, om 20:06. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 19,3°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is nodig. Een verrekijker is waarschijnlijk nodig om de dunne sikkel te vinden. In verschillende traditionele kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; ons woord maand komt dan ook van Maan. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan.

maandag 3 oktober

19:45: Kaartje

De Maan staat 4,1° ten noorden van Venus (-3,4m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt om 22:25 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 19:45 uur. De twee objecten staan dan in het westzuidwesten, circa 4° boven de horizon, 4,3° van elkaar vandaan. De Maan is voor 7% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

dinsdag 4 oktober

13:03: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 406096 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’25,5”. De Maan is op dit moment wassend, voor 13% verlicht en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Het kaartje toont de Maan om 19:43 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op een hoogte van slechts 9,0° boven de zuidwestelijke horizon. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

woensdag 5 oktober

Oktober is een goede maand om het sterrenstelsel M31, ook bekend als de Andromedanevel, waar te nemen. M31 is te vinden in het sterrenbeeld Andromeda, heeft een magnitude van 3,5m en een schijnbare afmeting van 178’. Het object is circumpolair en staat om 01:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 79° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de week rond 1 oktober. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Om een relatief helder, maar vaag hemellichaam als dit sterrenstelsel te kunnen zien is een verrekijker op statief weliswaar voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

donderdag 6 oktober

De maand oktober is zeer geschikt om het sterrenstelsel NGC253, ook bekend als het Sculptorstelsel, te zien. NGC253 is te vinden in het sterrenbeeld Beeldhouwer, heeft een magnitude van 7,1m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 25,1’. De opkomst van dit object is om 21:57 uur, de ondergang om 05:01 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:31 uur, op slechts 13° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om NGC253 goed te kunnen zien. Foto: DSS.

19:30: Kaartje

De Maan staat 3,2° ten noorden van Saturnus (+0,8m), in het sterrenbeeld Slangendrager. De dichtste nadering gebeurt om 09:56, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 19:30 uur. Het tweetal staat dan in het zuidzuidwesten, circa 14° boven de horizon, 5,1° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 27% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

zaterdag 8 oktober

De maand oktober is zeer geschikt om de nevel IC59, ook bekend als de gamma Cas-nevel, op te zoeken. IC59 is te vinden in het sterrenbeeld Cassiopeia en heeft een schijnbare afmeting van 10,0’. Dit is een circumpolair object en staat om 01:32 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 81°, dus vrijwel in het zenit. Bij het waarnemen van een zwak en contrastarm object als deze nevel is een behoorlijke telescoop nodig om iets te kunnen zien. Zie deze detailpagina voor IC59 voor meer gegevens. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

19:30: Kaartje

De Maan staat 6,3° ten noorden van Mars (+0,3m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 14:12, bij ons 8° onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 19:30 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 15°, 6,7° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 46% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

zondag 9 oktober

De maand oktober is zeer geschikt om de nevel IC63, bekend als de gamma Cas-nevel, te zien. De nevel staat in het sterrenbeeld Cassiopeia en heeft een schijnbare afmeting van 10,0’. Het object is circumpolair en staat om 01:31 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 81° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Bij het waarnemen van een zwak en contrastarm object als deze nevel is een behoorlijke telescoop nodig om iets te kunnen zien. Foto: DSS.

06:33:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter.

19:49:

De Maan bedekt SAO 162816, een ster van magnitude +5,7 in het sterrenbeeld Boogschutter. Om 19:49 wordt de ster bedekt door de onverlichte maanrand en om 20:23 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 19° boven de horizon, bij het einde 19°. De Maan is voor 56% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

dinsdag 11 oktober

07:45: Kaartje

Mercurius staat 47' ten noordoosten van Jupiter (-1,2m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering gebeurt om 12:04, in onze streken op 36° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 7:45 uur. De twee objecten staan dan boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 8°, 50' van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van -1,0m. Voor de zichtbaarheid van de planeten, zie Vannacht aan de hemel.

zaterdag 15 oktober

12:43: Uranus in oppositie

Uranus is in oppositie. De planeet staat nu tegenover de Zon aan de hemel, is daardoor de hele nacht zichtbaar en staat bovendien relatief dicht bij de Aarde. Dat laatste zorgt ervoor dat de planeet zowel groot als helder aan de hemel staat. Dit is een ideaal moment om Uranus waar te nemen. De gasplaneet Uranus is al met een verrekijker of kleine telescoop aan de hemel te vinden. Onder zeer gunstige omstandigheden (goed weer, donker) is de planeet zelfs met het blote oog te onderscheiden, wanneer je precies weet waar te zoeken. In een telescoop met grote vergroting is een klein schijfje te zien, dat niet al teveel details prijsgeeft. De helderheid van Uranus bedraagt +6,0m, zijn schijnbare diameter is 3,7”. We vinden de planeet in het sterrenbeeld Vissen. De planeet staat rond 01:28 uur in het zuiden, op een hoogte van 46° boven de horizon, voor een waarnemer in Utrecht, zie deze hemelkaart. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Uranus. De pagina opposities van Uranus bevat meer details voor deze en andere opposities van Uranus. Op die pagina zijn ook oppositiekaarten te vinden.

zondag 16 oktober

06:23:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen van bergen en kraters, zodat er nauwelijks contrast is in het maanbeeld. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn. De Volle Maan staat op dit moment op circa 358474 km van de Aarde, waardoor deze ongeveer 7% groter en circa 13% helderder lijkt dan de gemiddelde Volle Maan. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

maandag 17 oktober

01:34: Maan in het perigeum

De Maan staat in het perigeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het dichtst bij de Aarde ligt. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 357861 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (33’23,5”), door de kleinere afstand. De Maan is op dit moment afnemend, voor 100% verlicht en hij is vrijwel de gehele nacht zichtbaar; 's avonds in het (zuid)oosten en tegen de ochtend in het westen of zuidwesten. Het kaartje toont de Maan om 01:19 uur in het sterrenbeeld Vissen, op 42° boven de horizon, in het zuiden. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

21:36:

De Maan bedekt SAO 93320, een ster met een helderheid van +6,0m in het sterrenbeeld Ram. Om 21:36 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 22:29 komt deze weer tevoorschijn van achter de zeer dunne onverlichte rand. In Utrecht staat de Maan dan 14°, respectievelijk 22° boven de horizon. De Maan is voor 96% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

dinsdag 18 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel M33, ook bekend als de Driehoeknevel, waar te nemen. M33 is te vinden in het sterrenbeeld Driehoek, heeft een magnitude van 5,7m en een schijnbare afmeting van 62,0’. Het object komt om 16:09 uur op, gaat om 10:46 uur onder en staat om 01:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 69° boven de horizon. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Om een relatief helder, maar vaag hemellichaam als dit sterrenstelsel te kunnen zien is een verrekijker op statief weliswaar voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Foto: DSS.

woensdag 19 oktober

01:15:

De Maan bedekt Hyadum I (γ Tauri), een ster van magnitude +3,6 in het sterrenbeeld Stier. De ster verdwijnt om 01:15 achter de verlichte maanrand en komt om 02:20 uur weer tevoorschijn aan de dunne onverlichte kant van de Maan. In Utrecht staat de Maan dan 40°, respectievelijk 48° boven de horizon. De Maan is voor 88% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

05:43:

De Maan bedekt θ 1 Tauri, een ster van magnitude +3,8 in het sterrenbeeld Stier. Om 05:43 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 06:51 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de dunne onverlichte maanrand. De Maan staat bij de intrede 50° boven de horizon, bij de uittrede is dat 43°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 87% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

05:48: De Maan bedekt θ 2 Tauri

De ster θ 2 Tauri, een ster met een helderheid van +3,4m in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. Om 05:48 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 06:48 komt deze weer tevoorschijn van achter de dunne onverlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 50° staan, aan het einde van de bedekking op 43°. De Maan is voor 87% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

06:49: De Maan bedekt SAO 93975

De ster SAO 93975, een ster met een helderheid van +4,8m in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. Alleen het begin van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 06:49 verdwijnt de ster achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 43°. De Maan is voor 86% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

07:45: Kaartje

De Maan staat op slechts 18,9' ten zuiden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering van deze nauwe samenstand vindt om 09:43 plaats, in de Lage Landen op 19° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 7:45 uur. De twee objecten staan dan boven de westzuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 36°, op een afstand van 1,1° van elkaar. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 86% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

donderdag 20 oktober

02:42:

De Maan bedekt 111 Tauri, een ster met een helderheid van +5,0m in het sterrenbeeld Stier. Om 02:42 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 03:46 komt deze weer tevoorschijn van achter de onverlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 45° staan, aan het einde van de bedekking op 52°. De Maan is voor 79% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

22:18:

De Maan bedekt SAO 95419, een ster met een helderheid van +5,9m in het sterrenbeeld Orion. De ster verdwijnt om 22:18 achter de verlichte maanrand en komt om 23:06 uur weer tevoorschijn aan de onverlichte kant van de Maan. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 0° staan, aan het einde van de bedekking op 6°. De Maan is voor 71% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

vrijdag 21 oktober

07:12: Ceres in oppositie

De planetoïde 1 Ceres is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Walvis staat, heeft tijdens de oppositie een magnitude van +7,4m en moet met een telescoop worden waargenomen. Ceres bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 37°. Dit gebeurt rond 01:43 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +8,4m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Ceres.

13:11: Mercurius staat 3.2° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 13:11, in onze streken op een hoogte van 28°, maar bij daglicht. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van -1,0m.

21:00: Kaartje

De meteorenzwerm Orioniden bereikt zijn maximum. Rond 6:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 54°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 23 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn snel en hebben nalichtende sporen. Rond 7:45 uur gaat het schemeren en om 8:17 uur komt de Zon op. De Maan komt al voor middernacht op, is voor ongeveer 55% verlicht en kan eventueel storen. Doordat de omstandigheden in onze streken niet ideaal zijn, zijn er dan naar schatting maar circa 4 meteoren per uur te zien van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 12 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 5 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Meteoren waarnemen kan zonder speciale instrumenten. Wanneer het helder is volstaat het blote oog, terwijl een ligstoel en warme kleding voor extra comfort kunnen zorgen.Zie de detailpagina Orioniden 2016 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

zaterdag 22 oktober

07:06: De Maan bedekt SAO 96985

De ster SAO 96985, een ster van magnitude +5,5 in het sterrenbeeld Tweelingen, wordt bedekt door de Maan. Vanuit Utrecht is alleen het begin van de bedekking zichtbaar; de ster verdwijnt om 07:06 achter de verlichte maanrand, 55° boven de horizon. De Maan is voor 56% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

21:14:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf.

maandag 24 oktober

00:41: Melpomene in oppositie

De planetoïde 18 Melpomene is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Walvis staat, heeft tijdens de oppositie een magnitude van +8,0m. Er is een telescoop nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Melpomene rond 01:50 uur in het zuiden, op circa 32° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +9,0m. Kijk voor meer details over de oppositie van Melpomene op deze pagina. Voor meer gegevens van planetoïden, zie de pagina Planetoïden in 2016.

dinsdag 25 oktober

04:22: Kaartje

De Maan staat 2,0° ten zuiden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering gebeurt om 04:22, in onze streken op een hoogte van 16° boven de horizon, in het oosten. De Maan is voor 27% verlicht.

04:36:

De Maan bedekt 31 Leonis, een ster met een helderheid van +4,4m in het sterrenbeeld Leeuw. De ster verdwijnt om 04:36 achter de verlichte maanrand en komt om 05:39 uur weer tevoorschijn aan de onverlichte kant van de Maan. In Utrecht staat de Maan dan 18°, respectievelijk 27° boven de horizon. De Maan is voor 27% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

19:00: Kaartje

Venus staat 3,1° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 17:38 plaats, bij ons op een hoogte van 9°, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 25 oktober rond 19 uur, of op 26 oktober rond 18:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 3° boven de zuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 3,3°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen in het zuidwesten, op zo'n 4° boven de horizon, 3,1° van elkaar verwijderd. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. Venus heeft op dit moment een helderheid van -3,5m. Voor de zichtbaarheid van planeten en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

woensdag 26 oktober

04:43:

De Maan bedekt 56 Leonis (VY Leonis), een ster van magnitude +5,9 in het sterrenbeeld Leeuw. Om 04:43 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 05:22 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 9° boven de horizon, bij het einde 15°. De Maan is voor 18% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

06:33: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Tussen 6:33 en 7:48 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 9° boven de horizon, in het oostzuidoosten, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 12° onder de horizon. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

07:03: De Maan bedekt 59 Leonis

De ster 59 Leonis, een ster met een helderheid van +5,0m in het sterrenbeeld Leeuw, wordt bedekt door de Maan. Vanuit Utrecht is alleen het begin van de bedekking zichtbaar; de ster verdwijnt om 07:03 achter de verlichte maanrand, 29° boven de horizon. De Maan is voor 18% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

donderdag 27 oktober

07:45: Io in conjunctie met Europa

De Galileïsche maan Io staat op 5,4” ten noorden van Europa. Jupiter staat op een hoogte van 14° boven de oostzuidoostelijke horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 7° onder de horizon, in de schemering. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

18:16: Mercurius is in bovenconjunctie en beweegt achter de Zon langs. De binnenplaneet is nu onzichtbaar, doordat deze zich te dicht bij de Zon bevindt. In deze positie staan Mercurius, de Zon en de Aarde op één lijn. De planeet beweegt vanaf de Aarde gezien niet exact achter de Zon langs, maar 0,5° ten noorden ervan, en wordt niet bedekt door de Zon. In bovenconjunctie staat een binnenplaneet op maximale afstand (1,430 AE, ofwel 213,9 miljoen km) van de Aarde en heeft een minimale schijnbare diameter (4,7”). Voor de conjunctie bevond Mercurius zich aan de ochtendhemel, erna staat de planeet aan de avondhemel.

vrijdag 28 oktober

08:00: Kaartje

De Maan staat 38' ten noorden van Jupiter (-1,2m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering vindt om 12:18 plaats, bij ons op 35° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 8 uur. De twee objecten staan dan zo'n 17° boven de oostzuidoostelijke horizon, op een afstand van 1,7° van elkaar. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 6% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

zaterdag 29 oktober

08:15: Kaartje

De Maan staat 4,7° ten noorden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 16:02 plaats, in de Lage Landen op 15° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 8:15 uur. De twee objecten staan dan in het oostzuidoosten, op een hoogte van ongeveer 9°, 5,7° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De Maan is voor 2% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

09:06 MET:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is 1,2 dagen (30 uur) voor Nieuwe Maan; de Maan is krimpend en voor 1,9% verlicht. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van slechts 0,6’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 06:54 uur in het sterrenbeeld Maagd, op slechts 8,5° boven de horizon, in het oostzuidoosten. De Zon staat nu 14,4° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt om 06:49 op, 1,7 uur voor de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan is nu 16,0°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan helpen om de Maan gemakkelijker te zien. Anders dan de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.

15:22: Mars is in het perihelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu klein en bedraagt 1,381AE, ofwel 206,631 miljoen km. Een waarnemer op Mars ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 1,4 maal zo klein als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 1,9 maal minder licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

19:15: Kaartje

Venus staat 3,0° ten zuiden van Saturnus (+0,8m), in het sterrenbeeld Slangendrager. De dichtste nadering gebeurt om 00:32, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is met veel moeite te zien op 29 oktober rond 19:15 uur, of op 30 oktober rond 18:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het zuidwesten, op een hoogte van ongeveer 4°, op een afstand van 3,0° van elkaar. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 8° boven de zuidwestelijke horizon, zo'n 3,1° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. Venus heeft op dit moment een helderheid van -3,5m. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer planeten te zien zijn.

zondag 30 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster NGC869, ook bekend als de Dubbelcluster, te zien. De open cluster is te vinden in het sterrenbeeld Perseus, heeft een magnitude van 4,0m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 30,0’. Het object is circumpolair en staat om 01:28 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 85° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Om een relatief helder en scherp object als deze open cluster waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Foto: DSS.

03:00 MET:

Einde van de zomertijd. Om 3 uur Midden-Europese zomertijd (MEZT) wordt de klok een uur terug gezet en is het 2 uur wintertijd (MET). Daarmee bevinden we ons weer in onze standaard tijdzone. De tijd tussen 2 en 3 uur komt vannacht tweemaal voorbij, waardoor je een uur langer kunt slapen. Je kunt uiteraard ook je klok pas op zondagochtend omzetten, zodat je een uur langer op mag blijven ☺. Voor meer informatie over het begin en einde van de zomertijd in Nederland en België, zie de pagina Begin en einde van de zomertijd.

18:38 MET:

Het is Nieuwe Maan, voor de tweede keer deze maand. Tweemaal dezelfde maanfase in een maand komt gemiddeld eens in de ruim acht maanden voor. Wanneer het om de tweede Volle Maan gaat wordt dit een Blauwe Maan genoemd. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

maandag 31 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster NGC884, ook de Dubbelcluster genaamd, waar te nemen. De open cluster staat in het sterrenbeeld Perseus, heeft een magnitude van 4,0m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 30,0’. Het object is circumpolair en staat om 00:27 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 85° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Om een relatief helder en scherp object als deze open cluster waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

05:19 MET: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Tussen 5:19 en 5:58 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Io, Callisto, Europa en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 6° boven de horizon, in het oostzuidoosten, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 18° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

06:37 MET: Europa in conjunctie met Callisto

Jupiters satelliet Europa staat 12,5” ten noorden van Callisto. Jupiter staat in het oostzuidoosten op een hoogte van 14° boven de horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 9° onder de horizon. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

09:34 MET: Venus is in het aphelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment groter dan gemiddeld: circa 0,728AE, of zo'n 108,938 miljoen km. Vanaf Venus lijkt de Zon circa 1,4 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 1,9 maal meer licht en warmte dan de Aarde.

20:29 MET: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 406662 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’23,1”. De Maan is op dit moment wassend, voor 1% verlicht en is met moeite aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Het kaartje toont de Maan om 17:27 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op slechts 3,8° boven de westzuidwestelijke horizon. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.