Astrokalender voor oktober 2014 - hemel.waarnemen.com

woensdag 1 oktober

04:32: Io in conjunctie met Europa

Jupiters satelliet Io staat op 2,0” ten zuiden van Europa. Om de manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al voldoende. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

21:33:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

zaterdag 4 oktober

06:28: Europa in conjunctie met Ganymedes

De Galileïsche maan Europa staat 3,7” ten noorden van Ganymedes. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

19:02: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Voor een binnenplaneet gebeurt dit tussen de grootste oostelijke elongatie en benedenconjunctie. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mercurius.

zondag 5 oktober

De maand oktober is zeer geschikt om het sterrenstelsel M31, ook bekend als de Andromedanevel, te bekijken. M31 is te vinden in het sterrenbeeld Andromeda, heeft een magnitude van 3,5m en een schijnbare afmeting van 178’. Het object is circumpolair en staat om 01:32 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 79° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 23 oktober. Om een relatief helder, maar vaag hemellichaam als dit sterrenstelsel te kunnen zien is een verrekijker op statief weliswaar voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Zie de pagina M31 voor meer details. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

20:12: De Maan bedekt SAO 146062

De ster SAO 146062, een ster van magnitude +5,9 in het sterrenbeeld Waterman, wordt bedekt door de Maan. Alleen het einde van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 20:12 komt de ster tevoorschijn van achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 20°. De Maan is voor 90% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

maandag 6 oktober

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om het sterrenstelsel NGC253, bekend als het Sculptorstelsel, waar te nemen. NGC253 staat in het sterrenbeeld Beeldhouwer, heeft een magnitude van 7,1m en een schijnbare afmeting van 25,1’. De opkomst van dit object is om 21:59 uur, de ondergang om 05:03 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:33 uur, op slechts 13° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om NGC253 goed te kunnen zien. Voor het zien van een relatief helder, maar vaag object als dit sterrenstelsel is een verrekijker (op statief) voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Foto: DSS.

04:13:

Vannacht is een overgang van Europa's schaduw en van de maan zelf over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal waar te nemen. Om 4:13 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Europa's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 7:05 uur, op het moment dat Europa's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Europa de schijf van Jupiter betreedt (om 06:21 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een redelijk grote telescoop nodig. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

11:39: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 362476 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (32’58,0”), door de kleinere afstand. De Maan is wassend, voor 92% verlicht en hij is vrijwel de gehele nacht zichtbaar; 's avonds in het (zuid)oosten en tegen de ochtend in het westen of zuidwesten. Het kaartje toont de Maan om 00:00 uur in het sterrenbeeld Waterman, op een hoogte van 31° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

dinsdag 7 oktober

02:49: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Tussen 2:49 en 5:41 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Van binnen naar buiten: Ganymedes, Io, Callisto en Europa. Jupiter staat boven de oostelijke horizon, op een hoogte van 16°. De Zon staat 32° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

02:54: De Maan bedekt 14 Piscium

De ster 14 Piscium, een ster met een helderheid van +5,9m in het sterrenbeeld Vissen, wordt bedekt door de Maan. Om 02:54 wordt de ster bedekt door de zeer dunne onverlichte maanrand en om 03:27 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 27° staan, aan het einde van de bedekking op 23°. De Maan is voor 97% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

22:57: Uranus in oppositie

Uranus is in oppositie. De planeet staat nu tegenover de Zon aan de hemel, is daardoor de hele nacht zichtbaar en staat bovendien relatief dicht bij de Aarde. Dat laatste zorgt ervoor dat de planeet zowel groot als helder aan de hemel staat. Dit is een ideaal moment om Uranus waar te nemen. De gasplaneet Uranus is al met een verrekijker of kleine telescoop aan de hemel te vinden. Onder zeer gunstige omstandigheden (goed weer, donker) is de planeet zelfs met het blote oog te onderscheiden, wanneer je precies weet waar te zoeken. In een telescoop met grote vergroting is een klein schijfje te zien, dat niet al teveel details prijsgeeft. De helderheid van Uranus bedraagt +6,1m, zijn schijnbare diameter is 3,7”. We vinden de planeet in het sterrenbeeld Vissen. Voor een waarnemer in Utrecht bereikt de planeet rond 01:32 uur zijn maximale hoogte van 43°, zie deze hemelkaart. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Uranus. De pagina opposities van Uranus bevat meer details voor deze en andere opposities van Uranus. Op die pagina zijn ook oppositiekaarten te vinden.

woensdag 8 oktober

De maand oktober is zeer geschikt om de nevel IC59, ook bekend als de gamma Cas-nevel, te zien. IC59 staat in het sterrenbeeld Cassiopeia en zijn schijnbare afmeting bedraagt 10,0’. Dit is een circumpolair object en staat om 01:34 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 81°, dus vrijwel in het zenit. Bij het waarnemen van een zwak en contrastarm object als deze nevel is een behoorlijke telescoop nodig om iets te kunnen zien. Foto: DSS.

04:22: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Tussen 4:22 en 7:18 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Europa, Io, Callisto en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 31° boven de oostzuidoostelijke horizon. De Zon staat 19° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg.

05:10: Io in conjunctie met Callisto

Jupiters satelliet Io staat 1,6” ten zuiden van Callisto. Er vindt net geen bedekking plaats tussen de twee manen. De afstand tussen de randen van de twee maantjes bedraagt 0,57”. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede, stabiele verrekijker op statief vereist. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

12:51:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

12:55: Animatie van de eclips

Totale maansverduistering in de kernschaduw. Het maximum van de eclips vindt om 12:55 plaats, bij ons onder de horizon en bovendien bij daglicht. De details van de verduistering zijn te vinden op deze pagina. Zie ook Hoe ontstaat een maansverduistering? in de veelgestelde vragen. Voor de gegevens van andere eclipsen, zie de lijst met maansverduisteringen. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

donderdag 9 oktober

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de nevel IC63, bekend als de gamma Cas-nevel, te zien. De nevel is te vinden in het sterrenbeeld Cassiopeia en zijn schijnbare afmeting bedraagt 10,0’. Het object is circumpolair en staat om 01:33 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 81° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Bij het waarnemen van een zwak en contrastarm object als deze nevel is een behoorlijke telescoop nodig om iets te kunnen zien. Foto: DSS.

07:31: Fides in oppositie

De planetoïde 37 Fides is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Vissen staat, heeft tijdens de oppositie een schijnbare magnitude van slechts +9,8m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Fides rond 01:27 uur in het zuiden, op circa 45° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,5m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Fides. Zie de pagina Planetoïden in 2014 voor meer gegevens van planetoïden.

vrijdag 10 oktober

03:23: Overgang van Io

Vannacht zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal waar te nemen. De overgang begint om 3:23 uur, wanneer Io voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 5:40 uur, op het moment dat Io de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Io's schaduw het oppervlak van Jupiter verlaat (om 04:35 uur). Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

zondag 12 oktober

07:30: Kaartje

De Maan staat 36' ten noorden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering gebeurt om 13:13, bij ons 6° onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 7:30 uur. Het tweetal staat dan in het westzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 42°, op een onderlinge afstand van 3,1°. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 83% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

maandag 13 oktober

02:55: Io in conjunctie met Europa

De Galileïsche maan Io staat 2,0” ten noorden van Europa. Om de manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

dinsdag 14 oktober

05:08: Io in conjunctie met Ganymedes

Jupiters satelliet Io staat op 1,3” ten zuiden van Ganymedes. De twee satellieten bedekken elkaar net niet. De afstand tussen de randen van de twee maantjes bedraagt 0,23”. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede verrekijker op statief nodig. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

woensdag 15 oktober

02:56: Io in conjunctie met Ganymedes

De Galileïsche maan Io staat op 1,4” ten zuiden van Ganymedes. Er vindt net geen bedekking plaats tussen de twee manen. Tussen de randen van de twee satellieten bevindt zich slechts 0,34”. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede verrekijker op statief nodig. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

06:28: De Maan bedekt SAO 96409

De ster SAO 96409, een ster met een helderheid van +5,9m in het sterrenbeeld Tweelingen, wordt bedekt door de Maan. Alleen het begin van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 06:28 verdwijnt de ster achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 54°. De Maan is voor 56% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

21:12:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker.

donderdag 16 oktober

08:14: Mercurius staat 23' ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt plaats om 08:14 op 2° onder de horizon en bovendien bij daglicht. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. De helderheid van Mercurius is nu +3,0m.

22:40: Mercurius is in benedenconjunctie en beweegt tussen de Aarde en de Zon door. De binnenplaneet bevindt zich op dit moment dicht bij de Zon aan de hemel en is hierdoor korte tijd onzichtbaar. De planeet beweegt 1,5° ten zuiden langs de Zon, en er vindt hierdoor geen overgang plaats. In deze positie staan de Zon, Mercurius en de Aarde op één lijn; voor een denkbeeldige waarnemer op Mercurius staat de Aarde in oppositie. Dit is een moment waarop een binnenplaneet zeer dicht (0,666 AE, ofwel 99,7 miljoen km) bij de Aarde staat en een grote (10,1”) schijnbare diameter heeft. Mercurius verruilt hiermee de avondhemel voor de ochtendhemel.

vrijdag 17 oktober

04:10:

Vannacht is een overgang van Io's schaduw en van de maan zelf over de planeetschijf van Jupiter voor een groot deel waar te nemen. Om 4:10 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 6:28 uur, wanneer Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (05:20 uur). Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

23:23: Mercurius staat 2.4° ten zuidwesten van Venus (-3.5m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering gebeurt om 23:23, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is vanuit de Lage Landen vrijwel onzichtbaar. De helderheid van Mercurius is nu +2,9m.

zaterdag 18 oktober

De maand oktober is zeer geschikt om het sterrenstelsel M33, bekend als de Driehoeknevel, waar te nemen. Het sterrenstelsel is te vinden in het sterrenbeeld Driehoek, heeft een helderheid van 5,7m en een schijnbare afmeting van 62,0’. Het object komt om 16:11 uur op, gaat om 10:48 uur onder en staat om 01:32 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 69° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Om een relatief helder, maar vaag hemellichaam als dit sterrenstelsel te kunnen zien is een verrekijker op statief weliswaar voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

03:30: Kaartje

De Maan staat 5,8° ten zuiden van Jupiter (-1,6m), in het sterrenbeeld Leeuw. De dichtste nadering gebeurt om 01:57, bij ons 1° onder de horizon. Bekijk de samenstand rond 3:30 uur. Het tweetal staat dan boven de oostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 12°, op een afstand van 5,8° van elkaar. De Maan is voor 29% verlicht.

08:06: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 404897 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’30,8”. De Maan is afnemend, voor 25% verlicht en is met name in de late nacht en vroeg in de ochtend goed te zien, in het (zuid)oosten, respectievelijk zuiden. Het kaartje toont de Maan om 07:35 uur in het sterrenbeeld Leeuw, op een hoogte van 42° boven de zuidoostelijke horizon. Met een verrekijker op een statief zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

zondag 19 oktober

05:49: Venus staat 3.2° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 05:49, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is vanuit de Lage Landen vrijwel onzichtbaar. De helderheid van Venus is nu -3,5m.

11:00: Kaartje

De meteorenzwerm ε-Geminiden bereikt zijn maximum. Rond 06:30 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 66°) aan de hemel. Zelfs onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm slechts zo'n 3 meteoren per uur te verwachten. Rond 07:45 uur gaat het schemeren en om 08:13 uur komt de Zon op. De Maan komt om 04:22 uur op, is voor ongeveer 15% verlicht en stoort niet erg. Bij ons zijn ieder uur vermoedelijk ongeveer 2 meteoren zichtbaar van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 25 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief laag, maar de duur van het maximum is met 11 dagen vrij lang, zodat in totaal toch nog een redelijk aantal meteoren te zien is. Zie de detailpagina ε-Geminiden 2014 voor meer informatie over deze meteoren.

dinsdag 21 oktober

02:06: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Van 2:06 tot 7:39 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Ganymedes, Europa en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 28° boven de horizon, in het oosten. De Zon staat 31° onder de horizon en het is goed donker.

04:03: Europa in conjunctie met Ganymedes

De Galileïsche maan Europa staat op slechts 0,96” ten zuiden van Ganymedes. Europa en Ganymedes raken elkaar net aan (bedekking van 6%). Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede verrekijker op statief voldoende, maar om details van de bedekking te zien is een flinke telescoop nodig. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

woensdag 22 oktober

06:18: Io in conjunctie met Ganymedes

De Galileïsche maan Io staat op 1,2” ten zuiden van Ganymedes. De twee satellieten bedekken elkaar net niet. Tussen de randen van de twee satellieten bevindt zich slechts 0,12”. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede verrekijker op statief nodig. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

08:00: Kaartje

De Maan staat 1,3° ten zuiden van Mercurius (+1,3m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering vindt om 23:35 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is met veel moeite te zien rond 8 uur, of op 23 oktober rond 8 uur. Het tweetal staat in het eerste geval zo'n 9° boven de oostzuidoostelijke horizon, 7,8° van elkaar verwijderd. In het andere geval is de samenstand te zien op een hoogte van ongeveer 5° in het oostzuidoosten, 5,5° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 2% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

08:54:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is op dit moment 1,5 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 2,7% verlicht en afnemend. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van slechts 0,8’ en is kort voor zonsopkomst, dus tegen het einde van de nacht, met moeite te zien. Bijgaand kaartje toont de Maan om 07:42 uur in het sterrenbeeld Maagd, op een hoogte van slechts 9,1° boven de horizon, in het oostzuidoosten. Op dit moment staat de Maan 14,8° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt 1,7 uur voor de Zon op, om 06:32. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan is nu 18,8°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te bevelen. Een verrekijker kan helpen om de Maan gemakkelijker te vinden. In tegenstelling tot de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal kalenders, als indicator van het begin van een maand. De laatste dunne maansikkel is gewoon een mooi verschijnsel aan de sterrenhemel. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.

09:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Orioniden vindt vandaag plaats. De radiant van de zwerm staat rond 06:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 54° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 23 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn snel en hebben nalichtende sporen. Rond 07:45 uur gaat het schemeren en om 08:16 uur komt de Zon op. De Maan komt om 06:32 uur op, is voor ongeveer 3% verlicht en stoort niet. In onze streken zijn naar schatting circa 15 meteoren per uur te zien van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er in totaal circa 32 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 5 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Meteoren waarnemen kan zonder speciale instrumenten. Wanneer het helder is volstaat het blote oog, terwijl een ligstoel en warme kleding voor extra comfort kunnen zorgen. Zie de pagina Orioniden 2014 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

donderdag 23 oktober

10:50: De Maan staat 1.8° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 10:50 plaats, in de Lage Landen op een hoogte van 22°, maar bij daglicht. De samenstand is vanuit de Lage Landen vrijwel onzichtbaar.

23:57:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt voor het waarnemen van deepsky-objecten. Er vindt een zonsverduistering plaats, die in onze streken echter niet zichtbaar is.

vrijdag 24 oktober

07:10: Europa in conjunctie met Callisto

De Galileïsche maan Europa staat slechts 0,82” ten zuiden van Callisto. Europa bedekt Callisto voor 14%. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker op statief genoeg, maar om details van de bedekking te zien is een flinke telescoop nodig. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

zaterdag 25 oktober

01:59: Ganymedes in conjunctie met Callisto

Jupiters satelliet Ganymedes staat 1,4” ten zuiden van Callisto. De twee satellieten bedekken elkaar net niet. De afstand tussen de randen van de twee maantjes bedraagt 0,13”. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede, stabiele verrekijker op statief vereist. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

03:12: Bedekking van Io

Vannacht is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Io volledig te zien. De verduistering begint om 3:12 uur, op het moment dat Io in Jupiters schaduw verdwijnt, en eindigt om 6:43 uur, wanneer Io weer van achter Jupiter tevoorschijn komt. Voor het waarnemen van een bedekking is een (kleine) telescoop nodig, voor het volgen van een verduistering is een stabiele verrekijker voldoende. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

07:26: Io in conjunctie met Ganymedes

De Galileïsche maan Io staat op 1,2” ten noorden van Ganymedes. De twee satellieten bedekken elkaar net niet. Tussen de randen van de twee satellieten bevindt zich slechts 0,12”. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede, stabiele verrekijker op statief vereist. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

09:31: Venus is in bovenconjunctie en beweegt achter de Zon langs. De binnenplaneet is nu onzichtbaar, doordat deze zich te dicht bij de Zon bevindt. Venus, de Zon en de Aarde staan nu op één lijn. De planeet wordt niet bedekt door de zonneschijf, maar beweegt er vanaf de Aarde gezien langs, 1,0° ten noorden ervan. Dit is een moment waarop een binnenplaneet ver (1,717 AE, ofwel 256,8 miljoen km) van de Aarde staat en een kleine schijnbare diameter heeft (9,8”). Voor de conjunctie bevond Venus zich aan de ochtendhemel, erna staat de planeet aan de avondhemel.

18:45: Kaartje

De Maan bedekt Saturnus (+0,8m), in het sterrenbeeld Weegschaal. Het maximum van de bedekking vindt om 18:10 plaats, in de Lage Landen op 9° hoogte boven de zuidwestelijke horizon en in de schemering. De duur van de bedekking is circa 60 minuten voor een waarnemer in Utrecht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 18:45 uur. Het tweetal staat dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 4°, op een onderlinge afstand van 8'. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 3% verlicht. Zie de detailpagina voor meer informatie over deze bedekking. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

18:47: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 1,8 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is wassend en voor 3,5% verlicht. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 1,1’ en hij is kort na zonsondergang zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 18:39 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op een hoogte van slechts 5,2° boven de horizon, in het zuidwesten. Op dit moment staat de Maan 9,3° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan gaat 1,0 uur na de Zon onder, om 19:26. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 21,5°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te raden. Een eenvoudige verrekijker kan van pas komen om de Maan gemakkelijker te vinden. In verschillende traditionele kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; ons woord maand komt dan ook van Maan. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan.

21:17: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Dit verschijnsel vindt plaats tussen de benedenconjunctie en grootste westelijke elongatie van een binnenplaneet.

23:22: Mercurius staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 0,307AE, of zo'n 46,001 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 3,2 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 10,5 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

zondag 26 oktober

03:00 MET:

Einde van de zomertijd. Om 3 uur Midden-Europese zomertijd (MEZT) wordt de klok een uur terug gezet en is het 2 uur wintertijd (MET). Daarmee bevinden we ons weer in onze standaard tijdzone. Voor meer informatie over het begin en einde van de zomertijd in Nederland en België, zie de tabel Begin en einde van de zomertijd.

maandag 27 oktober

06:40 MET: Io in conjunctie met Europa

Jupiters satelliet Io staat 1,6” ten noorden van Europa. Er vindt net geen bedekking plaats tussen de twee manen. De afstand tussen de randen van de twee maantjes bedraagt 0,76”. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker op statief vereist. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

dinsdag 28 oktober

06:36 MET: Europa in conjunctie met Ganymedes

De Galileïsche maan Europa staat op slechts 0,55” ten zuiden van Ganymedes. Europa bedekt Ganymedes voor 38%. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede verrekijker op statief voldoende, maar om details van de bedekking te zien is een flinke telescoop nodig. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

18:00 MET: Kaartje

De Maan staat 5,7° ten noorden van Mars (+1,1m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 13:28 plaats, in de Lage Landen op 7° hoogte, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 18 uur. De twee objecten staan dan zo'n 13° boven de zuidzuidwestelijke horizon, op een afstand van 6,1° van elkaar. De Maan is voor 24% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

donderdag 30 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster NGC869, genaamd de Dubbelcluster, te zien. NGC869 staat in het sterrenbeeld Perseus, heeft een helderheid van 4,0m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 30,0’. Het object is circumpolair en staat om 00:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 85° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 23 oktober. Om een relatief helder en scherp object als deze open cluster waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Zie de pagina NGC869 voor meer details. Foto: DSS.

23:01 MET:

De Maan bedekt Dabih Major (β 1 Capricorni), een ster met een helderheid van +3,0m in het sterrenbeeld Steenbok. Alleen het begin van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 23:01 verdwijnt de ster achter de onverlichte maanrand, op een hoogte van 0°. De Maan is voor 48% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

vrijdag 31 oktober

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de open cluster NGC884, genaamd de Dubbelcluster, te zien. De open cluster is te vinden in het sterrenbeeld Perseus, heeft een magnitude van 4,0m en een schijnbare afmeting van 30,0’. Het object is circumpolair en staat om 00:29 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 85° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 23 oktober. Om een relatief helder en scherp object als deze open cluster waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Foto: DSS.

00:30 MET: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Van 0:30 tot 2:47 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 13° boven de horizon, in het oosten, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 49° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende.

02:47 MET: Overgang van Europa

Vannacht zijn overgangen van Europa en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal waar te nemen. Om 2:47 uur zien we het begin van de overgang op het moment dat Europa voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 5:41 uur, op het moment dat Europa de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Europa's schaduw de Jupiterschijf verlaat (om 03:09 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

03:48 MET:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier, voor de tweede keer deze maand. Tweemaal dezelfde maanfase in een maand komt gemiddeld eens in de ruim acht maanden voor. Wanneer het om een tweede Volle Maan gaat wordt dit een Blauwe Maan genoemd. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.