Astrokalender voor november 2018 - hemel.waarnemen.com

zondag 4 november

19:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Oktober-Arietiden vindt vandaag plaats. De radiant van de zwerm staat rond 0:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 52° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 5 meteoren per uur te verwachten. Rond 7:00 uur gaat het schemeren en om 7:42 uur komt de Zon op. De Maan komt om 4:30 uur op, is voor ongeveer 9% verlicht en stoort niet erg. Bij ons zijn ieder uur vermoedelijk ongeveer 4 meteoren zichtbaar van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er in totaal circa 26 meteoren per uur zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief laag, maar de duur van het maximum is met 10 dagen vrij lang, zodat in totaal toch nog een redelijk aantal meteoren te zien is. Zie de detailpagina Oktober-Arietiden 2018 voor meer informatie over deze meteoren.

dinsdag 6 november

07:30: Kaartje

De Maan staat 8,2° ten noordoosten van Venus (-3,7m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering gebeurt om 10:40, bij ons op 27° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 7:30 uur. De twee objecten staan dan zo'n 11° boven de oostzuidoostelijke horizon, op een afstand van 8,3° van elkaar. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De Maan is voor 3% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

08:26: Laatste maansikkel

Als het weer meewerkt is vanochtend, voor de volgende Nieuwe Maan, de laatste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 1,4 dagen (33 uur) voor Nieuwe Maan; de Maan is krimpend en voor 2,4% verlicht. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van slechts 0,8’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 07:07 uur in het sterrenbeeld Maagd, op 10° boven de horizon, in het oostzuidoosten. De Zon staat nu 16,1° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt om 05:47 op, 1,9 uur voor de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan is nu 17,7°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te bevelen. Een eenvoudige verrekijker kan helpen om de Maan te zien. Anders dan de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende traditionele kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste dunne maansikkel is gewoon een mooi verschijnsel aan de sterrenhemel. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

16:32:

Mercurius bereikt zijn grootste oostelijke elongatie en is avondster. De hoekafstand van Mercurius tot de Zon bedraagt 23°19’. De planeet staat ten oosten van de Zon en gaat na de Zon onder. De helderheid van de binnenplaneet is +0,0m, hij is voor 63% verlicht en zijn schijnbare diameter is 6,6”. Wanneer 's avonds de burgerlijke schemering eindigt (om 17:38 uur) is Mercurius 0° onder de zuidwestelijke horizon te vinden. Deze avondverschijning is dus zeer ongunstig (voor meer uitleg over de wisselende zichtbaarheid van Mercurius, zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen). Mercurius gaat 00:37 uur na de Zon onder (om 17:40 uur). Er is een horizonkaart voor deze verschijning beschikbaar. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Voor de grootste elongatie is Mercurius helderder dan erna. Bij het waarnemen van Mercurius kan een verrekijker van pas komen. Voor een lijst met ochtend- en avondverschijningen, zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius.

woensdag 7 november

01:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Tauriden vindt vandaag plaats. Rond 1:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 55°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 9 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn traag, helder oranje en soms vuurbollen. Rond 7:15 uur gaat het schemeren en om 7:45 uur komt de Zon op. De Maan komt om 7:02 uur op, is voor ongeveer 1% verlicht en stoort niet. In onze streken zijn naar schatting circa 7 meteoren per uur te zien van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 25 meteoren per uur zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief laag, maar de duur van het maximum is met 22 dagen vrij lang, zodat in totaal toch nog een redelijk aantal meteoren te zien is. Zie de pagina Tauriden 2018 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

17:02:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. De Maan is door deze combinatie van oorzaken op dit moment onzichtbaar. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment om deepsky-objecten waar te nemen. De Maan beweegt 4,0° ten noorden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

donderdag 8 november

17:15: Kaartje

De Maan staat 2,9° ten noorden van Jupiter (-1,3m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering gebeurt om 20:36, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is met veel moeite te zien rond 17:15 uur. Het tweetal staat dan zo'n 3° boven de zuidwestelijke horizon, 3,4° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De Maan is voor 1% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

vrijdag 9 november

13:14: Mercurius staat 1.8° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 13:14, in onze streken op een hoogte van 12°, maar bij daglicht. Bij ons is de samenstand niet of nauwelijks zichtbaar. De helderheid van Mercurius is nu +0,1m.

17:15: Kaartje

De Maan staat 5,7° ten noorden van Mercurius (+0,1m), in het sterrenbeeld Slangendrager. De dichtste nadering gebeurt om 15:47, in onze streken op 12° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 17:15 uur. De twee objecten staan dan in het zuidwesten, op een hoogte van ongeveer 5°, 5,7° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De Maan is voor 5% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

17:29: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 2,0 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is voor 4,6% verlicht en wassend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 1,4’ en hij is kort na zonsondergang zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 17:34 uur in het sterrenbeeld Slangendrager, op een hoogte van slechts 5,4° boven de horizon, in het zuidwesten. Op dit moment staat de Maan 12,2° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan gaat om 18:25 onder, 1,5 uur na de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan is nu 24,6°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te bevelen. Een eenvoudige verrekijker kan van pas komen om de Maan te zien. In verschillende traditionele kalenders luidt de eerste verschijning van de jonge maansikkel het begin van een nieuwe maand in; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

zondag 11 november

17:30: Kaartje

De Maan staat 35' ten noorden van Saturnus (+0,8m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 16:53, in onze streken op een hoogte van 14° boven de zuidzuidwestelijke horizon en in de schemering. De samenstand is te zien rond 17:30 uur. De twee objecten staan dan in het zuidzuidwesten, circa 12° boven de horizon, 37' van elkaar verwijderd. De Maan is voor 16% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

woensdag 14 november

07:30: Kaartje

Venus staat 1,2° ten oosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 18:11 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is te zien rond 7:30 uur, of op 15 november rond 6:15 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het zuidoosten, op een hoogte van ongeveer 15°, 1,3° van elkaar vandaan. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 6° in het oostzuidoosten, 1,3° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De helderheid van Venus is nu -4,1m. Voor de zichtbaarheid van planeten en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

16:56: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 404339 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’33,2”. De Maan is op dit moment wassend, voor 43% verlicht en is met name 's avonds (in het zuiden) en in de vroege nacht (in het westen) goed te zien. Het kaartje toont de Maan om 18:06 uur in het sterrenbeeld Steenbok, op een hoogte van 19° boven de zuidelijke horizon. Met een verrekijker op een statief zijn, vooral op de grens tussen licht en donker op de Maan, de maankraters goed te zien. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

donderdag 15 november

15:54:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

22:30: Kaartje

De Maan staat 1,4° ten zuidoosten van Mars (-0,1m), in het sterrenbeeld Waterman. De dichtste nadering gebeurt om 06:18, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. Bekijk de samenstand op 15 november rond 22:30 uur, of op 16 november rond 17:30 uur. Het tweetal staat in het eerste geval boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 10°, op een afstand van 4,4° van elkaar. In het andere geval is de samenstand te zien in het zuidzuidoosten, op zo'n 21° boven de horizon, 5,8° van elkaar verwijderd. De Maan is voor ongeveer 57% verlicht.

vrijdag 16 november

09:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm ι-Aurigiden vindt vandaag plaats. De radiant van de zwerm staat rond 2:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 71° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 8 meteoren per uur te verwachten. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:01 uur komt de Zon op. De Maan gaat al voor middernacht onder en stoort nauwelijks. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 30 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief laag, maar de duur van het maximum is met 9 dagen vrij lang, zodat in totaal toch nog een redelijk aantal meteoren te zien is. Zie de detailpagina ι-Aurigiden 2018 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

11:51: Venus is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Voor een binnenplaneet gebeurt dit tussen de benedenconjunctie en grootste ochtendelongatie. Zie de interactieve applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Venus.

zaterdag 17 november

02:33: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Voor een binnenplaneet gebeurt dit tussen de grootste oostelijke elongatie en benedenconjunctie. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mercurius.

20:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Leoniden vindt vandaag plaats. De radiant van de zwerm staat rond 7:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 60° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 13 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn snel, en de zwerm is bekend vanwege zijn regens in 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:05 uur komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 75% verlicht en kan flink storen dit jaar; de zwakkere meteoren zullen hierdoor niet zichtbaar zijn. De Maan gaat om 1:53 uur onder, waarna deze minder zal storen. Het beste moment om Leoniden waar te nemen is op 18 november rond 5:45 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 56° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. Er zijn dan bij ons ieder uur naar schatting nog altijd ongeveer 10 meteoren van deze zwerm zichtbaar. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 34 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 3 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Meteoren waarnemen kan zonder speciale instrumenten. Wanneer het helder is volstaat het blote oog, terwijl een ligstoel en warme kleding voor extra comfort kunnen zorgen.Zie de pagina Leoniden 2018 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

22:36: Juno in oppositie

De planetoïde 3 Juno is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Eridanus, heeft nu een schijnbare helderheid van +7,4m en moet met een telescoop worden waargenomen. Voor een waarnemer in Utrecht staat Juno rond 00:50 uur in het zuiden, op circa 35° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +8,5m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Juno. Voor meer gegevens van planetoïden, zie de pagina Planetoïden in 2018.

woensdag 21 november

Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster M45, ook de Pleiaden genaamd, te zien. De open cluster is te vinden in het sterrenbeeld Stier, heeft een helderheid van 1,4m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 100’. De Pleiaden zijn een van de meest bekende en nabije (circa 444 lichtjaar) open sterhopen. Met het blote oog zijn circa zes sterren zichtbaar in de vorm van een mini-steelpannetje (niet te verwarren met de sterrenbeelden Kleine en Grote Beer, die veel groter zijn). Een verrekijker of telescoop toont honderden vooral blauwachtige (jonge; circa 100 miljoen jaar oud) sterren omgeven door een gasnevel. De Pleiaden worden ook wel het Zevengesternte of de Zeven Zusters genoemd. De opkomst van dit object is om 16:08 uur, de ondergang om 08:50 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:31 uur, op 62° boven de horizon. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze open cluster is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

21:55: De Maan bedekt μ Ceti

De ster μ Ceti, een ster van magnitude +4,3 in het sterrenbeeld Walvis, wordt bedekt door de Maan. Om 21:55 wordt de ster bedekt door de zeer dunne onverlichte maanrand en om 23:09 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 44° staan, aan het einde van de bedekking op 48°. De Maan is voor 98% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

donderdag 22 november

00:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm α-Monocerotiden vindt vandaag plaats. Rond 4:30 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 39°) aan de hemel. Zelfs onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm slechts zo'n 4 meteoren per uur te verwachten. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:11 uur komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 95% verlicht en is een flinke stoorzender; alleen de helderste meteoren zijn hierdoor dit jaar zichtbaar. De Maan gaat om 6:42 uur onder, en stoort daarna natuurlijk niet. Het beste moment om α-Monocerotiden waar te nemen is op 21 november rond 5:30 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 37° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. Er zijn dan bij ons ieder uur naar schatting nog altijd ongeveer 2 meteoren van deze zwerm zichtbaar. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 24 meteoren per uur zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 4 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de detailpagina α-Monocerotiden 2018 voor meer informatie over deze meteoren.

04:41: Mercurius staat 4.0° ten noordoosten van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 04:41, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. De helderheid van Mercurius is nu +1,5m.

vrijdag 23 november

06:39:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen van bergen en kraters, zodat er nauwelijks contrast is in het maanbeeld. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel.

21:16: Kaartje

De Maan staat 56' ten noorden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering vindt om 21:16 plaats, bij ons op een hoogte van 33° boven de oostzuidoostelijke horizon en is dus goed te zien. De Maan is voor 99% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn.

zondag 25 november

06:19:

De Maan bedekt χ 1 Orionis, een ster van magnitude +4,4 in het sterrenbeeld Orion. Om 06:19 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 07:18 komt deze weer tevoorschijn van achter de dunne onverlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 34° staan, aan het einde van de bedekking op 25°. De Maan is voor 95% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

maandag 26 november

07:33: Jupiter is in conjunctie met de Zon en beweegt vanaf de Aarde gezien er achterlangs. De planeet is hierdoor op dit moment onzichtbaar. In deze positie staan Jupiter, de Zon en de Aarde op één lijn. De planeet beweegt vanaf de Aarde gezien niet exact achter de Zon langs, maar 0,7° ten noorden ervan, en wordt niet bedekt door de Zon. In conjunctie staat een buitenplaneet op maximale afstand (6,347 AE, ofwel 949 miljoen km) van de Aarde en heeft een minimale schijnbare diameter (31,1”).

13:12: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 366620 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (32’35,6”), door de kleinere afstand. De Maan is krimpend, voor 87% verlicht en hij is vrijwel de gehele nacht zichtbaar; 's avonds in het (zuid)oosten en tegen de ochtend in het westen of zuidwesten. Het kaartje toont de Maan om 03:10 uur in het sterrenbeeld Tweelingen, op 59° boven de zuidelijke horizon. Al met een verrekijker op een statief zijn, vooral op de grens tussen licht en donker op de Maan, de maankraters goed te zien. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

dinsdag 27 november

05:02: De Maan bedekt 85 Geminorum

De ster 85 Geminorum, een ster van magnitude +5,4 in het sterrenbeeld Tweelingen, wordt bedekt door de Maan. Om 05:02 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 05:18 komt deze weer tevoorschijn van achter de onverlichte rand. In Utrecht staat de Maan dan 57°, respectievelijk 56° boven de horizon. De bedekking is rakend; in het zuiden en midden van de Benelux wordt de ster niet bedekt. De Maan is voor 81% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

10:15: Mercurius is in benedenconjunctie en beweegt vanaf de Aarde gezien voor de Zon langs. De binnenplaneet is nu korte tijd onzichtbaar, doordat deze zich te dicht bij de Zon bevindt. Er vindt geen overgang over de zonneschijf plaats, doordat de planeet 0,9° ten noorden langs de Zon beweegt. De Zon, Mercurius en de Aarde staan nu op één lijn, waardoor de Aarde in oppositie staat voor een denkbeeldige waarnemer op Mercurius. In benedenconjunctie staat een binnenplaneet op minimale afstand (in dit geval 0,678 AE, ofwel 101,5 miljoen km) van de Aarde en heeft een maximale schijnbare diameter (9,9”). Voor de conjunctie bevond Mercurius zich aan de avondhemel, erna staat de planeet aan de ochtendhemel.

donderdag 29 november

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de gasnevel NGC1555, ook bekend als Hind's variabele nevel, op te zoeken. NGC1555 staat in het sterrenbeeld Stier. Het object komt om 16:44 uur op, gaat om 08:22 uur onder en staat om 00:35 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 57° boven de horizon. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze gasnevel iets van details te kunnen zien. Zie deze detailpagina voor NGC1555 voor meer gegevens. Foto: DSS.

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de gasnevel NGC1554, ook Struve's verloren nevel genaamd, te bekijken. NGC1554 staat in het sterrenbeeld Stier. Het object komt om 16:43 uur op, gaat om 08:21 uur onder en staat om 00:34 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 57° boven de horizon. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

07:45: Kaartje

De Maan staat 1,4° ten noorden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering vindt om 12:43 plaats, bij ons op een hoogte van 6°, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 7:45 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 47°, op een afstand van 3,0° van elkaar. De Maan is voor 58% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

09:52: Mercurius is in het perihelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu klein en bedraagt 0,307AE, ofwel 46,000 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 3,2 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 10,3 maal meer licht en warmte dan de Aarde.

vrijdag 30 november

01:19:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

03:29: De Maan bedekt 53 Leonis

De ster 53 Leonis, een ster met een helderheid van +5,3m in het sterrenbeeld Leeuw, wordt bedekt door de Maan. Om 03:29 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 04:32 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 32°, respectievelijk 39° boven de horizon. De Maan is voor 49% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.