Astrokalender voor november 2017 - hemel.waarnemen.com

donderdag 2 november

07:00: Kaartje

Venus staat 3,5° ten noorden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 19:42 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is te zien rond 7 uur, of op 3 november rond 7 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het oostzuidoosten, op een hoogte van ongeveer 7°, op een onderlinge afstand van 3,6°. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 7° boven de oostzuidoostelijke horizon, 3,6° van elkaar verwijderd. De helderheid van Venus is nu -3,4m.

vrijdag 3 november

07:26: Nysa in oppositie

De planetoïde 44 Nysa is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Walvis staat, heeft tijdens de oppositie een schijnbare magnitude van slechts +9,6m en kan alleen met een behoorlijke telescoop worden waargenomen. Nysa bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 47°. Dit gebeurt rond 00:33 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,5m. Kijk voor meer details over de oppositie van Nysa op deze pagina. Voor meer gegevens van planetoïden, zie de pagina Planetoïden in 2017.

zaterdag 4 november

06:23:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel. De Volle Maan staat op dit moment op circa 364002 km van de Aarde, en hierdoor lijkt deze zo'n 5% groter en circa 10% helderder dan gemiddeld.

zondag 5 november

19:56:

De Maan bedekt Hyadum I (γ Tauri), een ster met een helderheid van +3,6m in het sterrenbeeld Stier. De ster verdwijnt om 19:56 achter de verlichte maanrand en komt om 20:48 uur weer tevoorschijn aan de zeer dunne onverlichte kant van de Maan. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 12° staan, aan het einde van de bedekking op 20°. De Maan is voor 96% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

23:49: De Maan bedekt 75 Tauri

De ster 75 Tauri, een ster van magnitude +5,0 in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. De ster verdwijnt om 23:49 achter de verlichte maanrand en komt om 00:56 uur weer tevoorschijn aan de zeer dunne onverlichte kant van de Maan. In Utrecht staat de Maan dan 45°, respectievelijk 52° boven de horizon. De Maan is voor 95% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

maandag 6 november

00:58: De Maan bedekt SAO 93975

De ster SAO 93975, een ster van magnitude +4,8 in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. Om 00:58 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 01:38 komt deze weer tevoorschijn van achter de zeer dunne onverlichte rand. De Maan staat bij de intrede 52° boven de horizon, bij de uittrede is dat 54°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 95% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

01:10: Maan in het perigeum

De Maan staat in het perigeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het dichtst bij de Aarde ligt. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 361438 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (33’03,7”), door de kleinere afstand. De Maan is krimpend, voor 93% verlicht en is 's avonds in het oosten of zuidoosten, rond middernacht in het zuiden en aan het einde van de nacht in het (zuid)westen, dus zo'n beetje de hele nacht, te zien. Het kaartje toont de Maan om 02:11 uur in het sterrenbeeld Stier, op een hoogte van 54° boven de zuidelijke horizon. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

03:45:

De Maan bedekt Aldebaran (α Tauri), een ster met een helderheid van +0,9m in het sterrenbeeld Stier. De ster verdwijnt om 03:45 achter de verlichte maanrand en komt om 04:32 uur weer tevoorschijn aan de dunne onverlichte kant van de Maan. De Maan staat bij de intrede 50° boven de horizon, bij de uittrede is dat 46°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 95% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

03:45: Kaartje

De Maan bedekt Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). Bij ons zijn het begin en het einde van de bedekking zichtbaar. Het begin vindt om 03:45 plaats op 50° hoogte boven de horizon, in het zuidwesten en is dus goed te zien. Het einde van de bedekking gebeurt om 04:31, op 46° boven de horizon, in het zuidwesten. De bedekking duurt ongeveer 46 minuten voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 95% verlicht. Zie de detailpagina voor meer informatie over deze bedekking. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn.

13:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Tauriden noord vindt vandaag plaats. Rond 1:30 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 59°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 5 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn traag, helder oranje en soms vuurbollen. Rond 7:15 uur gaat het schemeren en om 7:46 uur komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 90% verlicht en is een flinke stoorzender; dit jaar zijn hierdoor alleen de helderste meteoren zichtbaar. Het beste moment om Tauriden noord waar te nemen is op 6 november rond 19:00 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 14° boven de oostnoordoostelijke horizon; niet erg gunstig. Doordat de omstandigheden niet ideaal zijn, zijn er bij ons dan ieder uur naar schatting slechts ongeveer 2 meteoren van deze zwerm zichtbaar. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 9 meteoren per uur zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief laag, maar de duur van het maximum is met 22 dagen vrij lang, zodat in totaal toch nog een redelijk aantal meteoren te zien is. Zie de detailpagina Tauriden noord 2017 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

22:28:

De Maan bedekt 115 Tauri, een ster van magnitude +5,4 in het sterrenbeeld Stier. De ster verdwijnt om 22:28 achter de verlichte maanrand en komt om 22:34 uur weer tevoorschijn aan de dunne onverlichte kant van de Maan. In Utrecht staat de Maan dan 27°, respectievelijk 28° boven de horizon. Het gaat hier om een rakende bedekking; in het zuiden en midden van onze streken wordt de ster niet bedekt. De Maan is voor 90% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

dinsdag 7 november

00:28:

De Maan bedekt 119 Tauri (CE Tauri), een ster met een helderheid van +4,3m in het sterrenbeeld Stier. Om 00:28 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 01:30 komt deze weer tevoorschijn van achter de dunne onverlichte rand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 44° boven de horizon, bij het einde 51°. De Maan is voor 89% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

01:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Tauriden zuid vindt vandaag plaats. De radiant van de zwerm staat rond 1:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 51° boven de horizon. Zelfs onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm slechts zo'n 4 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn traag, helder oranje en soms vuurbollen. Rond 7:15 uur gaat het schemeren en om 7:46 uur komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 80% verlicht en kan dit jaar flink storen; de zwakkere meteoren zullen hierdoor niet zichtbaar zijn. Het beste moment om Tauriden zuid waar te nemen is op 7 november rond 20:00 uur (zie het kaartje). De radiant staat op dat moment zo'n 20° boven de oostelijke horizon; niet erg gunstig. Door de matige omstandigheden zijn er in onze streken dan vermoedelijk maar circa 2 meteoren per uur van deze zwerm te zien. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 12 meteoren per uur zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief laag, maar de duur van het maximum is met 22 dagen vrij lang, zodat in totaal toch nog een redelijk aantal meteoren te zien is. Zie de detailpagina Tauriden zuid 2017 voor meer informatie over deze meteoren.

01:01:

De Maan bedekt 120 Tauri (V960 Tauri), een ster van magnitude +5,7 in het sterrenbeeld Stier. Om 01:01 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 02:10 komt deze weer tevoorschijn van achter de dunne onverlichte rand. De Maan staat bij de intrede 48° boven de horizon, bij de uittrede is dat 55°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 89% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

donderdag 9 november

04:54:

De Maan bedekt 81 Geminorum, een ster met een helderheid van +4,9m in het sterrenbeeld Tweelingen. Om 04:54 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 06:08 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 56° boven de horizon, bij het einde 55°. De Maan is voor 69% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

vrijdag 10 november

21:36:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

zaterdag 11 november

07:15: Kaartje

De Maan staat op slechts 27' ten zuiden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering van deze nauwe samenstand vindt om 17:48 plaats, bij ons onder de horizon en in de schemering. Bekijk de samenstand rond 7:15 uur, of op 12 november rond 1:30 uur. Het tweetal staat in het eerste geval boven de zuidelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 50°, op een afstand van 5,8° van elkaar. In het tweede geval staan de twee hemellichamen in het oosten, op zo'n 8° boven de horizon, 5,1° van elkaar verwijderd. De Maan is voor ongeveer 42% verlicht.

zondag 12 november

23:07: Mercurius staat 2.2° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 23:07, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar. De helderheid van Mercurius is nu -0,2m.

maandag 13 november

02:15: De Maan bedekt Shang Tseang

De ster Shang Tseang (σ Leonis), een ster van magnitude +4,0 in het sterrenbeeld Leeuw, wordt bedekt door de Maan. De ster verdwijnt om 02:15 achter de verlichte maanrand en komt om 02:37 uur weer tevoorschijn aan de onverlichte kant van de Maan. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 2° boven de horizon, bij het einde 5°. De bedekking is rakend; in het zuiden van de Benelux is geen bedekking zichtbaar. De Maan is voor 27% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

07:30: Kaartje

Venus staat 15,7' ten noorden van Jupiter (-1,2m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering gebeurt om 09:23, in onze streken op 19° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 7:30 uur, of op 14 november rond 7 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 7° boven de oostzuidoostelijke horizon, op een afstand van 16' van elkaar. In het andere geval is de samenstand te zien in het oostzuidoosten, op zo'n 3° boven de horizon, zo'n 58' van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De helderheid van Venus is nu -3,4m. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer planeten te zien zijn.

woensdag 15 november

05:00: Kaartje

De Maan staat 2,5° ten noorden van Mars (+1,9m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering vindt om 02:14 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. Bekijk de samenstand rond 5 uur. De twee objecten staan dan in het oostzuidoosten, circa 6° boven de horizon, op een onderlinge afstand van 2,8°. De Maan is voor 11% verlicht.

donderdag 16 november

03:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm ι-Aurigiden vindt vandaag plaats. De radiant van de zwerm staat rond 2:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 71° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 8 meteoren per uur te verwachten. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:02 uur komt de Zon op. De Maan komt om 5:22 uur op, is voor ongeveer 6% verlicht en stoort niet erg. In onze streken zijn naar schatting circa 7 meteoren per uur te zien van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 30 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief laag, maar de duur van het maximum is met 9 dagen vrij lang, zodat in totaal toch nog een redelijk aantal meteoren te zien is. Zie de pagina ι-Aurigiden 2017 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Wat zijn vallende sterren? in de veelgestelde vragen.

vrijdag 17 november

07:30: Kaartje

De Maan staat 3,3° ten noorden van Jupiter (-1,2m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt om 23:57 plaats, bij ons onder de horizon. Bekijk de samenstand op 17 november rond 7:30 uur. Het tweetal staat dan zo'n 8° boven de oostzuidoostelijke horizon, op een onderlinge afstand van 5,2°. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 2% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

07:45: Kaartje

De Maan staat 3,2° ten noorden van Venus (-3,4m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering gebeurt om 08:50, in onze streken op een hoogte van 16°, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 7:45 uur. De twee objecten staan dan boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 8°, 3,2° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De Maan is voor 2% verlicht.

08:38:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is op dit moment 1,0 dagen (24 uur) voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 1,5% verlicht en afnemend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,4’ en is kort voor zonsopkomst, dus tegen het einde van de nacht, met moeite te zien. Bijgaand kaartje toont de Maan om 07:25 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op een hoogte van slechts 6,8° boven de horizon, in het oostzuidoosten. Op dit moment staat de Maan 12,7° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt 1,6 uur voor de Zon op, om 06:29. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 14,0°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te raden. Een eenvoudige verrekijker kan van pas komen om de Maan te zien. Anders dan de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

13:00: Kaartje

De meteorenzwerm Leoniden bereikt zijn maximum. De radiant van de zwerm staat rond 7:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 60° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 13 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn snel, en de zwerm is bekend vanwege zijn regens in 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:05 uur komt de Zon op. De Maan komt om 7:35 uur op, is voor ongeveer 2% verlicht en stoort niet. Het beste moment om Leoniden waar te nemen is op 17 november rond 5:45 uur (zie het kaartje). De radiant staat op dat moment zo'n 56° boven de horizon, in het zuidoosten. In onze streken zijn dan vermoedelijk circa 10 meteoren per uur van deze zwerm te zien. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er in totaal circa 33 meteoren per uur zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 3 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Wanneer het helder is volstaat het blote oog, terwijl een ligstoel en warme kleding voor extra comfort kunnen zorgen.Zie de detailpagina Leoniden 2017 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

zaterdag 18 november

12:42:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt voor het waarnemen van deepsky-objecten. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 4,1° ten noorden langs de Zon beweegt.

zondag 19 november

17:06: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is 1,2 dagen (28 uur) na Nieuwe Maan; de Maan is voor 1,5% verlicht en wassend. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van slechts 0,4’ en is met veel moeite aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 16:59 uur in het sterrenbeeld Slangendrager, op slechts 5,3° boven de zuidwestelijke horizon. De Zon staat nu 9,3° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat 1,1 uur na de Zon onder, om 17:48. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 13,9°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is noodzakelijk. Een eenvoudige verrekijker is nodig om de dunne sikkel te zien. In verschillende kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan.

maandag 20 november

17:00: Kaartje

De Maan staat 6,0° ten noorden van Mercurius (-0,2m), in het sterrenbeeld Slangendrager. De dichtste nadering vindt om 13:08 plaats, in de Lage Landen op 14° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 17 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 6°, op een onderlinge afstand van 6,3°. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De Maan is voor 4% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

17:15: Kaartje

De Maan staat 2,5° ten noorden van Saturnus (+0,7m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 01:44 plaats, bij ons onder de horizon. Bekijk de samenstand op 20 november rond 17:15 uur. Het tweetal staat dan zo'n 7° boven de zuidwestelijke horizon, op een afstand van 5,0° van elkaar. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 4% verlicht.

dinsdag 21 november

Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster M45, ook de Pleiaden genaamd, waar te nemen. De open cluster staat in het sterrenbeeld Stier, heeft een helderheid van 1,4m en een schijnbare afmeting van 100’. De Pleiaden zijn een van de meest bekende en nabije (circa 444 lichtjaar) open sterhopen. Met het blote oog zijn circa zes sterren zichtbaar in de vorm van een mini-steelpannetje (niet te verwarren met de sterrenbeelden Kleine en Grote Beer, die veel groter zijn). Een verrekijker of telescoop toont honderden vooral blauwachtige (jonge; circa 100 miljoen jaar oud) sterren omgeven door een gasnevel. De Pleiaden worden ook wel het Zevengesternte of de Zeven Zusters genoemd. De opkomst van dit object is om 16:07 uur, de ondergang om 08:49 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:30 uur, op 62° boven de horizon. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze open cluster is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

17:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm α-Monocerotiden vindt vandaag plaats. De radiant van de zwerm staat rond 4:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 39° boven de horizon. Zelfs onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm slechts zo'n 4 meteoren per uur te verwachten. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:12 uur komt de Zon op. De Maan stoort niet. In onze streken zijn naar schatting circa 2 meteoren per uur te zien van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 21 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 4 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de pagina α-Monocerotiden 2017 voor meer details voor deze zwerm.

19:53: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 406132 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’25,4”. De Maan is op dit moment wassend, voor 10% verlicht en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Het kaartje toont de Maan om 17:19 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op een hoogte van 11° boven de zuidwestelijke horizon. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

woensdag 22 november

06:37: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Van 6:37 tot 7:32 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 7° boven de oostzuidoostelijke horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 10° onder de horizon. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

vrijdag 24 november

01:27:

Mercurius bereikt zijn grootste oostelijke elongatie en is avondster. De hoekafstand van Mercurius tot de Zon bedraagt 22°00’. De planeet staat ten oosten van de Zon en gaat na de Zon onder. De planeet heeft nu magnitude -0,1, is voor 62% verlicht en heeft een schijnbare diameter van 6,6”. Aan het einde van de burgerlijke schemering, rond 17:16 uur, staat Mercurius nog slechts 1° boven de horizon, in het zuidwesten. Dit is dus een ongunstige avondverschijning (voor meer uitleg over de wisselende zichtbaarheid van Mercurius, zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen). De planeet gaat om 17:32 uur onder, 00:55 uur na de Zon. Zie ook de horizonkaart voor deze avondverschijning. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Voor de grootste elongatie is Mercurius helderder dan erna. Om Mercurius te vinden kan een verrekijker handig zijn. Zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius voor meer elongaties.

zaterdag 25 november

21:16: De Maan bedekt 45 Capricorni

De ster 45 Capricorni, een ster van magnitude +6,0 in het sterrenbeeld Steenbok, wordt bedekt door de Maan. Om 21:16 uur verdwijnt de ster achter de onverlichte rand van de Maan en om 22:21 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 11° staan, aan het einde van de bedekking op 4°. De Maan is voor 42% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

zondag 26 november

18:03:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

maandag 27 november

06:36: Ganymedes in conjunctie met Callisto

De Galileïsche maan Ganymedes staat 31,1” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van 5°. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 15° onder de horizon en het is goed donker. Om de manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al voldoende. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

dinsdag 28 november

--:-:

Dit is een goed moment in het jaar om de gasnevel NGC1555, ook Hind's variabele nevel genaamd, waar te nemen. NGC1555 is te vinden in het sterrenbeeld Stier. Het object komt om 16:43 uur op, gaat om 08:21 uur onder en staat om 00:34 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 57° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 18 december. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze gasnevel iets van details te kunnen zien. Zie de pagina NGC1555 voor meer details. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

woensdag 29 november

Dit is een goed moment in het jaar om de gasnevel NGC1554, ook Struve's verloren nevel genaamd, te bekijken. NGC1554 staat in het sterrenbeeld Stier. Het object komt om 16:42 uur op, gaat om 08:20 uur onder en staat om 00:33 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 57° boven de horizon. Foto: DSS.

07:45: Kaartje

Mars staat 3,1° ten noorden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 00:38 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. Bekijk de samenstand op 29 november rond 7:45 uur, of op 30 november rond 5:15 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het zuidzuidoosten, circa 24° boven de horizon, 3,1° van elkaar verwijderd. In het andere geval is de samenstand te zien in het oostzuidoosten, op zo'n 7° boven de horizon, zo'n 3,1° van elkaar vandaan. De helderheid van Mars is nu +1,9m. Voor de zichtbaarheid van planeten en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

donderdag 30 november

01:27:

De Maan bedekt 33 Ceti, een ster van magnitude +6,0 in het sterrenbeeld Walvis. Om 01:27 wordt de ster bedekt door de onverlichte maanrand en om 01:58 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. De Maan staat bij de intrede 18° boven de horizon, bij de uittrede is dat 14°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 82% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.