Astrokalender voor december 2017 - hemel.waarnemen.com

14:18: Dembowska in oppositie

De planetoïde 349 Dembowska is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Stier, heeft nu een magnitude van slechts +9,6m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Dembowska bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 67°. Dit gebeurt rond 00:26 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,5m. Kijk voor meer details over de oppositie van Dembowska op deze pagina. Voor meer gegevens van planetoïden, zie de pagina Planetoïden in 2017.

zaterdag 2 december

05:16: De Maan bedekt SAO 93320

De ster SAO 93320, een ster met een helderheid van +6,0m in het sterrenbeeld Ram, wordt bedekt door de Maan. De ster verdwijnt om 05:16 achter de zeer dunne onverlichte maanrand en komt om 06:08 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 8° boven de horizon, bij het einde 0°. De Maan is voor 97% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

06:09: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Tussen 6:09 en 7:46 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van 9°. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 13° onder de horizon. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

zondag 3 december

08:34: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Dit verschijnsel vindt plaats tussen de grootste avondelongatie en de benedenconjunctie van een binnenplaneet. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mercurius.

16:47:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen van bergen en kraters, zodat er nauwelijks contrast is in het maanbeeld. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn. De Maan staat op een afstand van slechts 357983 km van de Aarde, waardoor deze ongeveer 7% groter en circa 13% helderder lijkt dan de gemiddelde Volle Maan.

17:30: Kaartje

De Maan bedekt Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). Het maximum van de bedekking vindt om 13:44 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 17:30 uur. Het tweetal staat dan in het oostnoordoosten, op een hoogte van ongeveer 4°, 2,6° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 100% verlicht. Zie de detailpagina voor meer gegevens over deze bedekking. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

maandag 4 december

09:46: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 357492 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 33’25,6”. De Maan is op dit moment krimpend, voor 99% verlicht en is 's avonds in het oosten of zuidoosten, rond middernacht in het zuiden en aan het einde van de nacht in het (zuid)westen, dus zo'n beetje de hele nacht, te zien. Het kaartje toont de Maan om 00:52 uur in het sterrenbeeld Stier, op 56° boven de zuidelijke horizon. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

dinsdag 5 december

03:37:

De Maan bedekt 71 Orionis, een ster met een helderheid van +5,2m in het sterrenbeeld Orion. Om 03:37 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 04:27 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de zeer dunne onverlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 52° staan, aan het einde van de bedekking op 47°. De Maan is voor 97% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

woensdag 6 december

07:23: Callisto in conjunctie met Jupiter

Callisto is in bovenconjunctie met Jupiter. De satelliet beweegt vanaf de Aarde gezien achter Jupiter langs, maar wordt niet bedekt. We zien Callisto 5,7” ten zuiden van Jupiters zuidpool staan. Voor meer details, zie deze tabel. Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Van 7:23 tot 7:51 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Callisto, Io, Europa en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 15° boven de zuidoostelijke horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 8° onder de horizon, in de schemering. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een stabiele verrekijker voldoende.

17:00: Kaartje

Mercurius staat 1,2° ten zuiden van Saturnus (+0,7m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 03:28 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 6 december rond 17 uur, of op 7 december rond 16:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het zuidwesten, circa 2° boven de horizon, 1,3° van elkaar vandaan. In het andere geval is de samenstand te zien boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van circa 3°, zo'n 1,4° van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van +1,2m. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer planeten te zien zijn.

vrijdag 8 december

23:13: Kaartje

De Maan bedekt Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). Bij ons is alleen het einde van de bedekking te zien. Dit vindt om 23:13 plaats op 6° hoogte boven de oostnoordoostelijke horizon. De bedekking duurt ongeveer 48 minuten gezien vanuit Utrecht. De Maan is voor 65% verlicht. Zie de detailpagina voor meer gegevens over deze bedekking.

23:13:

De Maan bedekt Regulus (α Leonis), een ster met een helderheid van +1,4m in het sterrenbeeld Leeuw. Alleen het einde van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 23:13 komt de ster tevoorschijn van achter de onverlichte maanrand, op een hoogte van 6°. De Maan is voor 65% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

zaterdag 9 december

12:10: Venus staat 5.0° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 12:10, in onze streken op een hoogte van 14°, maar bij daglicht. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. Venus heeft op dit moment een helderheid van -3,4m.

zondag 10 december

08:51:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

maandag 11 december

07:20: Europa in conjunctie met Ganymedes

Jupiters satelliet Europa staat op 21,6” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 15° boven de horizon, in het zuidoosten, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 11° onder de horizon. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een verrekijker op statief al voldoende. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

dinsdag 12 december

12:48: Mercurius staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 0,307AE, of zo'n 46,001 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 3,2 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 10,3 maal meer licht en warmte dan de Aarde.

woensdag 13 december

02:49: Mercurius is in benedenconjunctie en beweegt vanaf de Aarde gezien voor de Zon langs. De binnenplaneet is nu korte tijd onzichtbaar, doordat deze zich te dicht bij de Zon bevindt. Er vindt geen overgang over de zonneschijf plaats, doordat de planeet 1,7° ten noorden langs de Zon beweegt. De Zon, Mercurius en de Aarde staan nu op één lijn, waardoor de Aarde in oppositie staat voor een denkbeeldige waarnemer op Mercurius. In benedenconjunctie staat een binnenplaneet op minimale afstand (in dit geval 0,678 AE, ofwel 101,4 miljoen km) van de Aarde en heeft een maximale schijnbare diameter (9,9”). Voor de conjunctie bevond Mercurius zich aan de avondhemel, erna staat de planeet aan de ochtendhemel.

06:51: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Van 6:51 tot 7:58 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Io, Europa, Callisto en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 15° boven de zuidoostelijke horizon. De Zon staat 11° onder de horizon. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een stabiele verrekijker voldoende.

08:00: Kaartje

De Maan staat 3,3° ten noorden van Mars (+1,8m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering gebeurt om 19:40, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. Bekijk de samenstand rond 8 uur, of op 14 december rond 5:15 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het zuidzuidoosten, op een hoogte van ongeveer 27°, op een afstand van 6,4° van elkaar. In het tweede geval staan de twee hemellichamen boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van circa 8°, 6,1° van elkaar verwijderd. De Maan is voor ongeveer 19% verlicht.

donderdag 14 december

04:30: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Geminiden vindt vandaag plaats. Rond 2:30 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 70°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 120 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn gemiddeld snel, gelig van kleur, vaak helder en hebben korte sporen. Rond 8:00 uur gaat het schemeren en om 8:41 uur komt de Zon op. De Maan komt om 4:20 uur op, is voor ongeveer 15% verlicht en stoort niet erg. Het beste moment om Geminiden waar te nemen is op 14 december rond 4:00 uur (zie het kaartje). De radiant staat op dat moment zo'n 65° boven de horizon, in het zuidwesten. In onze streken zijn dan vermoedelijk circa 100 meteoren per uur van deze zwerm te zien. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er in totaal circa 118 meteoren per uur zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met 0,9 dagen zeer kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Meteoren waarnemen kan zonder speciale instrumenten. Wanneer het helder is volstaat het blote oog, terwijl een ligstoel en warme kleding voor extra comfort kunnen zorgen.Zie de detailpagina Geminiden 2017 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

08:00: Kaartje

De Maan staat 3,3° ten noorden van Jupiter (-1,3m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering gebeurt om 17:56, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is te zien rond 8 uur, of op 15 december rond 6:15 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het zuidzuidoosten, circa 21° boven de horizon, 5,6° van elkaar vandaan. In het tweede geval staan de twee hemellichamen boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van circa 7°, 7,6° van elkaar verwijderd. De Maan is voor ongeveer 11% verlicht.

zaterdag 16 december

December is een goede maand om de gasnevel NGC1990 waar te nemen. De gasnevel staat in het sterrenbeeld Orion en zijn schijnbare afmeting bedraagt 50,0’. Het object komt om 18:44 uur op, gaat om 06:33 uur onder en staat om 00:40 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 37° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de week rond 18 december. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze gasnevel iets van details te kunnen zien. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de gasnevel M42, ook de Grote Orionnevel genaamd, waar te nemen. M42 staat in het sterrenbeeld Orion, heeft een helderheid van 4,0m en een schijnbare afmeting van 66,0’. De Grote Orionnevel is een van de helderste en daardoor meest bekende gasnevels aan de sterrenhemel. De nevel is met het blote oog te zien als een zwak 'sterretje', het middelste van de drie sterren dat als het verticale 'zwaard' onder de drie heldere blauwe sterren van de 'gordel' van de mythische jager Orion hangt. Met een verrekijker of telescoop is meer structuur te zien, waaronder het Trapezium, vier zeer heldere, jonge sterren die de nevel doen oplichten. De jongste sterren zijn waarschijnlijk minder dan 100,000 jaar jong, mogelijk zelfs 10,000 jaar. De afstand tot de Orionnevel bedraagt circa 1340 lichtjaar, en het is een van de dichtstbijzijnde grote stervormingsgebieden aan onze hemel. De opkomst van dit object is om 19:05 uur, de ondergang om 06:11 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:40 uur, op 32° boven de horizon. Om een relatief helder, maar vaag hemellichaam als deze gasnevel te kunnen zien is een verrekijker op statief weliswaar voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Zie deze detailpagina voor M42 voor meer gegevens. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de gasnevel NGC1977 waar te nemen. De gasnevel staat in het sterrenbeeld Orion en heeft een schijnbare afmeting van 20,0’. De opkomst van dit object is om 19:02 uur, de ondergang om 06:14 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:40 uur, op 33° boven de horizon. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

05:30: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Van 5:30 tot 8:01 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van 12°. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 17° onder de horizon en het is donker.

07:52: Io in conjunctie met Europa

Jupiters satelliet Io staat op 7,3” ten noorden van Europa. Jupiter staat op een hoogte van 18° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. De Zon staat 7° onder de horizon, in de schemering. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

09:31: Laatste maansikkel

Als het weer meewerkt is vanochtend, voor de volgende Nieuwe Maan, de laatste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 1,7 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is afnemend en voor 3,5% verlicht. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 1,0’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 08:02 uur in het sterrenbeeld Schorpioen, op een hoogte van 10° boven de horizon, in het zuidoosten. Op dit moment staat de Maan 14,0° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt om 06:30 op, 2,2 uur voor de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan bedraagt 21,4°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan van pas komen om de Maan te zien. Anders dan de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende traditionele kalenders, als indicator van het begin van een maand. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan.

zondag 17 december

08:30: Kaartje

De Maan staat 1,0° ten noorden van Mercurius (+1,6m), in het sterrenbeeld Slangendrager. De dichtste nadering vindt om 09:28 plaats, bij ons op een hoogte van 12°, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 8:30 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 6°, op een afstand van 1,1° van elkaar. De Zon staat slechts 2° onder de horizon. De Maan is voor 1% verlicht.

17:27: Massalia in oppositie

De planetoïde 20 Massalia is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Stier, heeft nu een schijnbare helderheid van +8,4m en moet met een telescoop worden waargenomen. Voor een waarnemer in Utrecht staat Massalia rond 00:39 uur in het zuiden, op circa 60° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +9,4m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Massalia.

maandag 18 december

December is een goede maand om de gasnevel NGC2024 te bekijken. De gasnevel is te vinden in het sterrenbeeld Orion en heeft een schijnbare afmeting van 30,0’. Het object komt om 18:45 uur op, gaat om 06:28 uur onder en staat om 00:38 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 36° boven de horizon. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze gasnevel iets van details te kunnen zien. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

07:30:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment voor het waarnemen van deepsky-objecten. De Maan beweegt 3,2° ten noorden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

dinsdag 19 december

02:26: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 406603 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29’23,3”), door de grotere afstand. De Maan is op dit moment wassend, voor 2% verlicht en hij is kort na zonsondergang met moeite zichtbaar. Het kaartje toont de Maan om 17:10 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op slechts 4,0° boven de horizon, in het zuidwesten. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

16:58:

Vanavond kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de eerste maansikkel zien na de afgelopen Nieuwe Maan. Het is 1,4 dagen (33 uur) na Nieuwe Maan; de Maan is wassend en voor 1,8% verlicht. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van slechts 0,5’ en hij is kort na zonsondergang met moeite zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 17:10 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op slechts 4,0° boven de zuidwestelijke horizon. De Zon staat nu 10,6° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat om 17:51 onder, 1,4 uur na de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan is nu 15,3°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is nodig. Een eenvoudige verrekijker is waarschijnlijk nodig om de Maan te zien. In verschillende kalenders luidt de eerste verschijning van de jonge maansikkel het begin van een nieuwe maand in; ons woord maand komt dan ook van Maan. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.

donderdag 21 december

17:28: Wintersolstitium; begin van de winter op het noordelijk halfrond. De Zon bereikt haar meest zuidelijke declinatie en staat boven de Steenbokskeerkring. Dit is echter niet de dag waarop de Zon het laatst opkomt of het vroegst ondergaat — dat gebeurt rond de 30e respectievelijk 13e, zie Waardoor komt de Zon na 21 december nog steeds later op? en de pagina Daglicht in 2017. Wel vinden bij ons de kortste dag en de langste nacht plaats, een goede tijd van het jaar voor mensen die de sterrenhemel en in het bijzonder deepsky-objecten willen bekijken. Niet alleen duren onze nachten nu lang, ook staat de Zon 's nachts dieper onder de horizon dan in de zomer, zodat het donkerder is. Na vandaag gaan de dagen weer lengen en worden de nachten weer korter. De herfst telde 89,85 dagen, de winter zal 88,99 dagen duren. Het feit dat de seizoenen niet even lang zijn, wordt veroorzaakt door de elliptische baan van de Aarde om de Zon; wanneer de Aarde verder van de Zon verwijderd is in haar baan, beweegt zij langzamer. Hierdoor duurt dat seizoen (op dit moment is dat in de zomer) langer. Voor meer details, zie de tabel de seizoenen. Dit wordt de astronomische winter genoemd, de weerkundige winter begon op 1 december. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen precies omgekeerd; daar begint vandaag de zomer. Doordat de Aarde duidelijk dichter bij de Zon staat in de zomer op het zuidelijk halfrond, en verder van de Zon in hun winter, zijn op het zuidelijk halfrond de winters meetbaar kouder en de zomers warmer dan op het noordelijk halfrond.

22:09: Saturnus is in conjunctie met de Zon en beweegt er vanaf de Aarde gezien achterlangs. De planeet is hierdoor op dit moment onzichtbaar. Saturnus, de Zon en de Aarde staan nu op één lijn. De planeet wordt niet bedekt door de zonneschijf, maar beweegt er vanaf de Aarde gezien langs, 0,9° ten noorden ervan. Dit is een moment waarop een buitenplaneet ver (11,0 AE, ofwel 1653 miljoen km) van de Aarde staat en een kleine schijnbare diameter heeft (15,0”).

vrijdag 22 december

22:45: Kaartje

De meteorenzwerm Ursiden bereikt zijn maximum. De radiant van de zwerm staat rond 9:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 67° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 12 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn niet erg opvallend. Rond 8:00 uur gaat het schemeren en om 8:47 uur komt de Zon op. De Maan stoort niet. Het beste moment om Ursiden waar te nemen is op 23 december rond 0:30 uur (zie het kaartje). De radiant staat op dat moment zo'n 42° boven de horizon, in het noordnoordoosten. In onze streken zijn dan vermoedelijk circa 7 meteoren per uur van deze zwerm te zien. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er in totaal circa 20 meteoren per uur zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met 0,7 dagen zeer kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Wanneer het helder is volstaat het blote oog, terwijl een ligstoel en warme kleding voor extra comfort kunnen zorgen.Zie de detailpagina Ursiden 2017 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

zaterdag 23 december

02:51: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Dit verschijnsel vindt plaats tussen de benedenconjunctie en grootste westelijke elongatie van een binnenplaneet. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer gegevens.

19:52:

De Maan bedekt 42 Aquarii, een ster van magnitude +5,3 in het sterrenbeeld Waterman. De ster verdwijnt om 19:52 achter de onverlichte maanrand en komt om 20:59 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. De Maan staat bij de intrede 14° boven de horizon, bij de uittrede is dat 6°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 25% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

maandag 25 december

18:10: Venus staat 1.1° ten zuiden van Saturnus (+0.7m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 18:10 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. Bij ons is de samenstand niet of nauwelijks zichtbaar. Venus heeft op dit moment een helderheid van -3,5m.

dinsdag 26 december

10:20:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

donderdag 28 december

04:56: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Van 4:56 tot 5:52 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 7° boven de zuidoostelijke horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 30° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg.

05:52: Overgang van Io

Vannacht zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal waar te nemen. De overgang begint om 5:52 uur, wanneer Io de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 8:03 uur, wanneer Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Io's schaduw de Jupiterschijf verlaat (07:06 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een redelijk grote telescoop nodig. Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

20:30:

De Maan bedekt ξ 2 Ceti, een ster van magnitude +4,3 in het sterrenbeeld Walvis. Om 20:30 uur verdwijnt de ster achter de onverlichte rand van de Maan en om 21:39 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 46° boven de horizon, bij het einde 45°. De Maan is voor 76% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

vrijdag 29 december

05:31: Europa in conjunctie met Ganymedes

De Galileïsche maan Europa staat 4,0” ten zuiden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 8° boven de zuidoostelijke horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 29° onder de horizon en het is donker. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

zaterdag 30 december

00:08: De Maan bedekt 5 Tauri

De ster 5 Tauri, een ster met een helderheid van +4,1m in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. Om 00:08 wordt de ster bedekt door de dunne onverlichte maanrand en om 00:40 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. De Maan staat bij de intrede 41° boven de horizon, bij de uittrede is dat 37°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 86% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

18:09: De Maan bedekt Hyadum I

De ster Hyadum I (γ Tauri), een ster van magnitude +3,6 in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. Om 18:09 wordt de ster bedekt door de dunne onverlichte maanrand en om 19:05 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. De Maan staat bij de intrede 29° boven de horizon, bij de uittrede is dat 37°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 92% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

22:27:

De Maan bedekt 75 Tauri, een ster met een helderheid van +5,0m in het sterrenbeeld Stier. De ster verdwijnt om 22:27 achter de dunne onverlichte maanrand en komt om 23:39 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 54° staan, aan het einde van de bedekking op 52°. De Maan is voor 93% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

23:52:

De Maan bedekt SAO 93975, een ster van magnitude +4,8 in het sterrenbeeld Stier. De ster verdwijnt om 23:52 achter de dunne onverlichte maanrand en komt om 00:11 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 51° staan, aan het einde van de bedekking op 49°. De bedekking is rakend; in het zuiden van onze streken is geen bedekking zichtbaar. De Maan is voor 93% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

zondag 31 december

02:16: De Maan bedekt Aldebaran

De ster Aldebaran (α Tauri), een ster met een helderheid van +0,9m in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. Om 02:16 uur verdwijnt de ster achter de dunne onverlichte rand van de Maan en om 03:04 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. De Maan staat bij de intrede 35° boven de horizon, bij de uittrede is dat 28°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 94% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

02:16: Kaartje

De Maan bedekt Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). Bij ons zijn het begin en het einde van de bedekking zichtbaar. Het begin vindt om 02:16 plaats op een hoogte van 34° boven de horizon, in het westzuidwesten en is dus goed te zien. Het einde van de bedekking gebeurt om 03:04, op 28° boven de horizon, in het westen. De duur van de bedekking is circa 48 minuten voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 94% verlicht. Zie deze pagina voor meer informatie over deze bedekking.

07:41: Io in conjunctie met Europa

De Galileïsche maan Io staat 6,7” ten noorden van Europa. Jupiter staat boven de zuidzuidoostelijke horizon, op een hoogte van 20°. De Zon staat 10° onder de horizon. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

22:33: De Maan bedekt 119 Tauri

De ster 119 Tauri (CE Tauri), een ster van magnitude +4,3 in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de zeer dunne onverlichte rand van de Maan om 22:33 uur. Om 23:43 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 55° staan, aan het einde van de bedekking op 57°. De Maan is voor 98% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

23:14:

De Maan bedekt 120 Tauri (V960 Tauri), een ster met een helderheid van +5,7m in het sterrenbeeld Stier. Om 23:14 uur verdwijnt de ster achter de zeer dunne onverlichte rand van de Maan en om 00:17 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 56° boven de horizon, bij het einde 56°. De Maan is voor 98% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.