Astrokalender voor mei 2023 - hemel.waarnemen.com

maandag 1 mei

De mei-editie van ZENIT is uit. Lees in dit magazine alles over sterrenkunde, ruimteonderzoek, weer en klimaat. Met iedere maand actuele sterrenhemelinformatie en ontwikkelingen uit de wetenschap beschreven door bekende onderzoekers. De redactie zit bovenop het nieuws en de actualiteiten en plaatst deze in een breder verband. Speciaal voor bezoekers van hemel.waarnemen.com is er nu een mooie aanbieding: Neem nu een proefabonnement en ontvang Zenit een half jaar (6 nummers) voor slechts €29,95. Het proefabonnement loopt automatisch af. Klik voor meer informatie.

dinsdag 2 mei

01:28: Mercurius is in benedenconjunctie en beweegt tussen de Aarde en de Zon door. De binnenplaneet bevindt zich op dit moment dicht bij de Zon aan de hemel en is hierdoor korte tijd onzichtbaar. De planeet beweegt 0,7° ten noorden langs de Zon, en er vindt hierdoor geen overgang plaats. In deze positie staan de Zon, Mercurius en de Aarde op één lijn; voor een denkbeeldige waarnemer op Mercurius staat de Aarde in oppositie. Dit is een moment waarop een binnenplaneet zeer dicht (0,564 AE, ofwel 84,3 miljoen km) bij de Aarde staat en een grote (11,9”) schijnbare diameter heeft. Voor de conjunctie bevond Mercurius zich aan de avondhemel, erna staat de planeet aan de ochtendhemel.

donderdag 4 mei

04:45: Kaartje

De Maan staat 2,0° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt plaats om 06:30 op 10° onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 4:45 uur. Het tweetal staat dan zo'n 6° boven de westzuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 2,2°. De Maan is voor 97% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

vrijdag 5 mei

19:23: Animatie van de eclips

Maansverduistering in de bijschaduw. Het maximum van de eclips vindt om 19:23 plaats, bij ons onder de horizon en bovendien bij daglicht. Bij een maansverduistering valt de schaduw van de Aarde op de Maan. In tegenstelling tot een zonsverduistering is een maansverduistering dus overal zichtbaar waar de Maan te zien is. De details van de verduistering zijn te vinden op deze pagina. Zie ook Hoe ontstaat een maansverduistering? in de veelgestelde vragen. Voor de gegevens van andere eclipsen, zie de lijst met maansverduisteringen. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

19:34:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

zondag 7 mei

05:15: Kaartje

De Maan staat 1,1° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 15:26, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 5:15 uur, of op 8 mei rond 1:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het zuidzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 7°, 6,2° van elkaar vandaan. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 7° boven de zuidzuidoostelijke horizon, zo'n 6,2° van elkaar vandaan. De Maan is voor ongeveer 96% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn.

maandag 8 mei

04:00: Kaartje

De meteorenzwerm η-Aquariden bereikt zijn maximum. De meteoren van de η-Aquariden zijn snel en hebben nalichtende sporen. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 30 meteoren per uur vallen. Rond 9:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 37°) aan de hemel. Het beste moment om η-Aquariden waar te nemen is op 8 mei rond 4:45 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 13° boven de oostzuidoostelijke horizon; niet erg gunstig. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 2–5 “vallende sterren” per uur te zien. De Maan komt om 0:08 uur op, is voor ongeveer 95% verlicht en is dit jaar een flinke stoorzender; alleen de helderste meteoren zijn hierdoor zichtbaar. Het kan een goed idee zijn om voor de opkomst van de Maan te gaan waarnemen.Rond 5:15 uur gaat het schemeren en om 5:57 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog en de duur van het maximum is met 11 dagen vrij lang, zodat er in totaal zeer veel meteoren te zien zijn. Meteoren waarnemen kan zonder speciale instrumenten. Wanneer het helder is volstaat het blote oog, terwijl een ligstoel en warme kleding voor extra comfort kunnen zorgen.Zie de detailpagina η-Aquariden 2023 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

dinsdag 9 mei

21:55: Uranus is in conjunctie met de Zon en beweegt er vanaf de Aarde gezien achterlangs. De planeet is hierdoor op dit moment onzichtbaar. Uranus, de Zon en de Aarde staan nu op één lijn. De planeet wordt niet bedekt door de zonneschijf, maar beweegt er vanaf de Aarde gezien langs, 0,3° ten zuiden ervan. Dit is een moment waarop een buitenplaneet ver (20,7 AE, ofwel 3091 miljoen km) van de Aarde staat en een kleine schijnbare diameter heeft (3,4”).

donderdag 11 mei

07:05: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 369343 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (32’21,2”), door de kleinere afstand. De Maan is op dit moment afnemend, voor 64% verlicht en is vooral laat in de nacht (in het (zuid)oosten) en 's ochtends vroeg (ongeveer in het zuiden) goed te zien. Het kaartje toont de Maan om 05:11 uur in het sterrenbeeld Steenbok, op een hoogte van slechts 9,3° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. Met een verrekijker, het liefst op statief, zijn, vooral op de grens tussen licht en donker op de Maan, de maankraters goed te zien. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

vrijdag 12 mei

16:28:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf.

zaterdag 13 mei

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de bolhoop M5 te zien. De bolhoop is te vinden in het sterrenbeeld Slang, heeft een magnitude van 5,8m en een schijnbare afmeting van 17,4’. De opkomst van dit object is om 19:26 uur, de ondergang om 07:50 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:40 uur, op 40° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 19 mei. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze bolhoop is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Zie deze detailpagina voor M5 voor meer gegevens. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

05:15: Kaartje

De Maan staat 3,4° ten zuidoosten van Saturnus (+1,2m), in het sterrenbeeld Waterman. De dichtste nadering vindt om 18:16 plaats, bij ons onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 5:15 uur, of op 14 mei rond 5 uur. Het tweetal staat in het eerste geval zo'n 10° boven de zuidoostelijke horizon, 8,1° van elkaar verwijderd. In het andere geval is de samenstand te zien in het oostzuidoosten, op zo'n 8° boven de horizon, zo'n 7,9° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 39% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

zondag 14 mei

21:15: Mercurius is in het aphelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu groot en bedraagt 0,467AE, ofwel 69,817 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 2,2 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 4,7 maal meer licht en warmte dan de Aarde.

woensdag 17 mei

05:30: Kaartje

De Maan staat op slechts 19,5' ten noorden van Jupiter (-1,6m), in het sterrenbeeld Vissen. De dichtste nadering van deze nauwe samenstand vindt om 16:03 plaats, bij ons op een hoogte van 25°, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 5:30 uur. Het tweetal staat dan in het oosten, circa 5° boven de horizon, op een onderlinge afstand van 4,9°. De Zon staat slechts 2° onder de horizon. De Maan is voor 7% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

06:02: Laatste maansikkel

Als het weer meewerkt is vanochtend, voor de volgende Nieuwe Maan, de laatste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 2,5 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 7,1% verlicht en afnemend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 2,2’ en is kort voor zonsopkomst, dus tegen het einde van de nacht, met moeite te zien. Bijgaand kaartje toont de Maan om 05:26 uur in het sterrenbeeld Vissen, op een hoogte van slechts 4,6° boven de oostelijke horizon. De Zon staat nu 9,5° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt om 04:49 op, 0,9 uur voor de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 30,8°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan van pas komen om de Maan te zien. In tegenstelling tot de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal traditionele kalenders, als indicator van het begin van een maand. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan.

vrijdag 19 mei

17:53:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt voor het waarnemen van deepsky-objecten. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 1,8° ten noorden langs de Zon beweegt.

zaterdag 20 mei

22:09:

Vanavond kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de eerste maansikkel zien na de afgelopen Nieuwe Maan. Het is 1,2 dagen (28 uur) na Nieuwe Maan; de Maan is wassend en voor 1,6% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,5’ en hij is kort na zonsondergang zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 22:18 uur in het sterrenbeeld Stier, op slechts 4,8° boven de horizon, in het noordwesten. De Zon staat nu 11,8° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat om 23:08 onder, 1,6 uur na de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan bedraagt 14,4°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te bevelen. Een eenvoudige verrekijker kan van pas komen om de Maan te vinden. In verschillende traditionele kalenders luidt de eerste verschijning van de jonge maansikkel het begin van een nieuwe maand in; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan.

dinsdag 23 mei

22:15: Kaartje

De Maan staat 1,8° ten noorden van Venus (-3,8m), in het sterrenbeeld Tweelingen. De dichtste nadering gebeurt om 13:00, bij ons op 40° hoogte, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 22:15 uur. Het tweetal staat dan in het westen, op een hoogte van ongeveer 27°, 3,4° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 17% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

woensdag 24 mei

01:00: Kaartje

De Maan staat 2,5° ten zuiden van Pollux, de helderste ster van het sterrenbeeld Tweelingen (+1,1m). De dichtste nadering vindt plaats om 03:50 op 9° onder de horizon. De samenstand is te zien rond 1 uur. De twee objecten staan dan zo'n 7° boven de noordwestelijke horizon, 2,9° van elkaar vandaan. De Maan is voor 18% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

vrijdag 26 mei

03:39: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 404509 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29’32,5”), door de grotere afstand. De Maan is wassend, voor 35% verlicht en is met name 's avonds (in het zuiden) en in de vroege nacht (in het westen) goed te zien. Het kaartje toont de Maan om 22:28 uur in het sterrenbeeld Leeuw, op een hoogte van 39° boven de horizon, in het westzuidwesten. Al met een verrekijker op een statief zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

zaterdag 27 mei

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de bolhoop M80 op te zoeken. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Schorpioen, heeft een helderheid van 7,2m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 8,9’. Het object komt om 21:52 uur op, gaat om 05:31 uur onder en staat om 01:43 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 15° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om M80 goed te kunnen zien. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de week rond 19 mei. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze bolhoop is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

02:00: Kaartje

De Maan staat 3,3° ten noorden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering gebeurt om 05:21, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon en in de schemering. De samenstand is te zien rond 2 uur. De twee objecten staan dan zo'n 6° boven de westnoordwestelijke horizon, 3,9° van elkaar vandaan. De Maan is voor 44% verlicht.

17:22:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

maandag 29 mei

00:45: Kaartje

Venus staat 4,0° ten zuiden van Pollux, de helderste ster van het sterrenbeeld Tweelingen (+1,1m). De dichtste nadering vindt om 22:01 plaats, bij ons op een hoogte van 28° boven de westelijke horizon en in de schemering. Bekijk de samenstand rond 0:45 uur, of op 29 mei rond 22:30 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het noordwesten, circa 6° boven de horizon, 4,1° van elkaar vandaan. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 24° boven de westnoordwestelijke horizon, zo'n 4,0° van elkaar vandaan. De helderheid van Venus is nu -3,9m. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de planeten, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

07:34:

Mercurius is in grootste westelijke elongatie en te vinden aan de ochtendhemel. Mercurius staat op een afstand van 24°53’ ten westen van de Zon, beweegt voor de Zon uit en komt 's ochtends voor de Zon op. De planeet heeft nu magnitude +0,7, is voor 38% verlicht en heeft een schijnbare diameter van 8,2”. De planeet komt om 04:51 uur op, 00:37 uur voor de Zon. Wanneer 's ochtends de burgerlijke schemering begint (om 04:42 uur) is Mercurius 2° onder de oostnoordoostelijke horizon te vinden. Deze ochtendverschijning is dus zeer ongunstig (zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen voor meer informatie over de wisselende zichtbaarheid van Mercurius met de seizoenen). Zie ook de horizonkaart voor deze ochtendverschijning. De grootte van het stipje op de kaart geeft de helderheid weer. Mercurius is helderder na de grootste ochtendelongatie dan ervoor. Om Mercurius waar te nemen kan het gebruik van een verrekijker van pas komen. Voor een lijst met ochtend- en avondverschijningen, zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius.

dinsdag 30 mei

22:49: Mars is in het aphelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu groot en bedraagt 1,666AE, ofwel 249,221 miljoen km. Vanaf Mars lijkt de Zon circa 1,6 maal zo klein als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de grotere afstand tot de Zon ongeveer 2,7 maal minder licht en warmte dan de Aarde.

woensdag 31 mei

03:00: Kaartje

De Maan staat 2,5° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 13:57, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 3 uur, of op 31 mei rond 22:30 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het westzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 5°, op een onderlinge afstand van 7,1°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen boven de zuidelijke horizon, op een hoogte van circa 27°, 4,8° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 84% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn.