Astrokalender voor juni 2021 - hemel.waarnemen.com

dinsdag 1 juni

De juni-editie van ZENIT is uit. Lees in dit magazine alles over sterrenkunde, ruimteonderzoek, weer en klimaat. Met iedere maand actuele sterrenhemelinformatie en ontwikkelingen uit de wetenschap beschreven door bekende onderzoekers. De redactie zit bovenop het nieuws en de actualiteiten en plaatst deze in een breder verband. Speciaal voor bezoekers van hemel.waarnemen.com is er nu een mooie aanbieding: Neem nu een proefabonnement en ontvang Zenit een half jaar (6 nummers) voor slechts €29,95. Het proefabonnement loopt automatisch af. Klik voor meer informatie.

04:45: Kaartje

De Maan staat 4,8° ten zuidoosten van Jupiter (-2,0m), in het sterrenbeeld Waterman. De dichtste nadering vindt om 15:21 plaats, bij ons onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 4:45 uur, of op 2 juni rond 3:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 16°, op een onderlinge afstand van 7,2°. In het andere geval is de samenstand te zien in het zuidoosten, op zo'n 9° boven de horizon, 9,2° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 58% verlicht.

woensdag 2 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M13, bekend als de Herculescluster, te bekijken. M13 is te vinden in het sterrenbeeld Hercules, heeft een helderheid van 5,9m en een schijnbare afmeting van 16,6’. De opkomst van dit object is om 14:54 uur, de ondergang om 12:27 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:42 uur, op 74° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Om een relatief helder en scherp object als deze bolhoop waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Foto: DSS.

09:24:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

15:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm ω-Scorpiiden vindt vandaag plaats. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 5 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 1:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 18° boven de horizon. Er is dan bij ons ieder uur slechts een enkele meteoor van deze zwerm zichtbaar. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 2–7 “vallende sterren” per uur te zien. De Maan komt om 2:57 uur op, is voor ongeveer 55% verlicht en kan eventueel storen. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:24 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief laag en de lengte van het maximum is met 4,5 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de pagina ω-Scorpiiden 2021 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

vrijdag 4 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M12 waar te nemen. M12 staat in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een helderheid van 6,6m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 14,5’. Het object komt om 19:47 uur op, gaat om 07:29 uur onder en staat om 01:40 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 36° boven de horizon. Om een relatief helder en scherp object als deze bolhoop waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Foto: DSS.

zaterdag 5 juni

02:24:

Io's schaduw en Ganymedes' schaduw gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf

Van 2:24 tot 4:17 uur vinden meerdere overgangen van manen en hun schaduwen tegelijk plaats op Jupiters planeetschijf. Tussen 2:24 en 2:41 uur zijn Io's schaduw en Ganymedes' schaduw gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Jupiter staat op een hoogte van 4° boven de oostzuidoostelijke horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 14° onder de horizon. Tussen 2:41 en 3:38 uur zijn Io, Io's schaduw en Ganymedes' schaduw zichtbaar op de schijf van Jupiter. Jupiter staat nu in het oostzuidoosten op een hoogte van 9° boven de horizon, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. Tussen 3:38 en 4:17 uur zijn Io en Ganymedes' schaduw zichtbaar op de schijf van Jupiter. Jupiter staat in het zuidoosten op een hoogte van 15° boven de horizon. De Zon staat nu 9° onder de horizon. Voor het waarnemen van een (schaduw)overgang is een redelijk grote telescoop nodig.

02:41: Overgang van Io

Vannacht zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. Om 2:41 uur zien we het begin van de overgang wanneer Io de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 3:38 uur, wanneer Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een redelijk grote telescoop nodig.

zondag 6 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M10 waar te nemen. De bolhoop is te vinden in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een helderheid van 6,6m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 15,1’. De opkomst van dit object is om 20:00 uur, de ondergang om 07:20 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:42 uur, op 34° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

maandag 7 juni

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de bolhoop M62 op te zoeken. De bolhoop is te vinden in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een helderheid van 6,6m en een schijnbare afmeting van 14,1’. De opkomst van dit object is om 22:51 uur, de ondergang om 04:29 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:42 uur, op slechts 8° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de bolhoop waar te nemen. Foto: DSS.

12:00: Kaartje

De meteorenzwerm Arietiden bereikt zijn maximum. De meteoren van de Arietiden vallen vooral overdag en zijn dus niet of nauwelijks te zien met het blote oog. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 55 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 11:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 61° boven de horizon. Het beste moment om Arietiden waar te nemen is op 7 juni rond 4:00 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 5° boven de oostnoordoostelijke horizon; niet erg gunstig. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 2–7 meteoren per uur zichtbaar. De Maan komt om 4:07 uur op, is voor ongeveer 10% verlicht en stoort niet erg. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:21 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 7 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de detailpagina Arietiden 2021 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

dinsdag 8 juni

04:27: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 406228 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29’25,0”), door de grotere afstand. De Maan is op dit moment afnemend, voor 3% verlicht en is kort voor zonsopkomst, dus tegen het einde van de nacht, zichtbaar. Het kaartje toont de Maan om 05:01 uur in het sterrenbeeld Ram, op slechts 4,4° boven de oostnoordoostelijke horizon. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

05:41:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is 2,2 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is afnemend en voor 4,7% verlicht. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 1,4’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 05:01 uur in het sterrenbeeld Ram, op slechts 4,4° boven de horizon, in het oostnoordoosten. De Zon staat nu 9,5° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt 1,0 uur voor de Zon op, om 04:23. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 25,1°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te bevelen. Een eenvoudige verrekijker kan helpen om de Maan te zien. In tegenstelling tot de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal traditionele kalenders, als indicator van het begin van een maand. De laatste dunne maansikkel is gewoon een mooi verschijnsel aan de sterrenhemel. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

woensdag 9 juni

03:57: Europa bij Ganymedes

Jupiters satelliet Europa staat op 5,9” ten zuiden van Ganymedes. Jupiter staat boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van 17°. De Zon staat 9° onder de horizon. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een verrekijker op statief al voldoende. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

donderdag 10 juni

03:06: Mercurius is in het aphelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment groter dan gemiddeld: circa 0,467AE, of zo'n 69,817 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 2,2 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 4,7 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

12:23: Animatie van de eclips

Zonsverduistering: de Nieuwe Maan schuift vanaf de Aarde gezien precies voor de Zon langs. Het maximum van de eclips vindt plaats op 57° boven de horizon. In onze streken is een gedeeltelijke verduistering zichtbaar. De details van de eclips zijn te vinden op deze pagina. Voor gegevens van andere eclipsen, zie de lijst met zonsverduisteringen. Zie ook Hoe ontstaat een zonsverduistering? in de veelgestelde vragen. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

12:53:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment voor het waarnemen van deepsky-objecten. Er vindt vandaag eveneens een zonsverduistering plaats, die bij ons zichtbaar is.

vrijdag 11 juni

03:13: Mercurius is in benedenconjunctie en beweegt tussen de Aarde en de Zon door. De binnenplaneet bevindt zich op dit moment dicht bij de Zon aan de hemel en is hierdoor korte tijd onzichtbaar. De planeet beweegt 3,1° ten zuiden langs de Zon, en er vindt hierdoor geen overgang plaats. In deze positie staan de Zon, Mercurius en de Aarde op één lijn; voor een denkbeeldige waarnemer op Mercurius staat de Aarde in oppositie. Dit is een moment waarop een binnenplaneet zeer dicht (0,551 AE, ofwel 82,4 miljoen km) bij de Aarde staat en een grote (12,2”) schijnbare diameter heeft. Mercurius verruilt hiermee de avondhemel voor de ochtendhemel.

22:29: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 1,4 dagen (34 uur) na Nieuwe Maan; de Maan is voor 1,9% verlicht en wassend. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van slechts 0,6’ en hij is kort na zonsondergang met moeite zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 22:19 uur in het sterrenbeeld Tweelingen, op een hoogte van slechts 6,2° boven de horizon, in het westnoordwesten. De Zon staat nu 10,0° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat om 23:20 onder, 1,3 uur na de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 15,6°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is nodig. Een eenvoudige verrekijker is waarschijnlijk nodig om de Maan te zien. In verschillende kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan.

23:00: Kaartje

De Maan staat 44' ten noorden van Venus (-3,3m), in het sterrenbeeld Tweelingen. De dichtste nadering vindt om 07:26 plaats, in de Lage Landen op een hoogte van 5°, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 11 juni rond 23 uur, of op 12 juni rond 22:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het noordwesten, op een hoogte van ongeveer 2°, op een onderlinge afstand van 5,0°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 9° in het westnoordwesten, 5,9° van elkaar verwijderd. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 4% verlicht.

zaterdag 12 juni

19:47: Venus is in het perihelium van haar baan. De afstand tot de Zon is nu klein en bedraagt 0,718AE, ofwel 107,474 miljoen km. Vanaf Venus lijkt de Zon circa 1,4 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 2,0 maal meer licht en warmte dan de Aarde.

23:00: Kaartje

De Maan staat 3,8° ten zuiden van Pollux, de helderste ster van het sterrenbeeld Tweelingen (+1,1m). De dichtste nadering vindt om 07:50 plaats, bij ons op een hoogte van 3°, maar bij daglicht. De samenstand is te zien op 12 juni rond 23 uur, of op 13 juni rond 22:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 10°, op een afstand van 6,5° van elkaar. In het tweede geval staan de twee hemellichamen boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van circa 15°, 8,1° van elkaar verwijderd. De Maan is voor ongeveer 9% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

zondag 13 juni

23:30: Kaartje

De Maan staat 1,9° ten noorden van Mars (+2,0m), in het sterrenbeeld Kreeft. De dichtste nadering vindt om 23:54 plaats, bij ons op een hoogte van 5° boven de westnoordwestelijke horizon. Bekijk de samenstand rond 23:30 uur. Het tweetal staat dan in het westnoordwesten, circa 8° boven de horizon, 2,0° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 11% verlicht.

maandag 14 juni

01:49: Alle manen west van Jupiter

Tussen 1:49 en 4:29 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat in het zuidoosten op een hoogte van 14° boven de horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 12° onder de horizon. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

woensdag 16 juni

De maand juni is zeer geschikt om de bolhoop M14 waar te nemen. M14 staat in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een magnitude van 7,6m en een schijnbare afmeting van 11,7’. De opkomst van dit object is om 19:57 uur, de ondergang om 07:25 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:43 uur, op 35° boven de horizon. Foto: DSS.

00:45: Kaartje

De Maan staat 3,8° ten noorden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering vindt om 04:39 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux en in de schemering. Bekijk de samenstand rond 0:45 uur. Het tweetal staat dan in het westnoordwesten, op een hoogte van ongeveer 6°, op een onderlinge afstand van 4,7°. De Maan is voor 27% verlicht.

05:54:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter.

zaterdag 19 juni

01:30: Alle manen oost van Jupiter

Van 1:30 tot 4:28 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Io, Callisto, Ganymedes en Europa. Jupiter staat op een hoogte van 15° boven de horizon, in het zuidoosten. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 13° onder de horizon.

03:22: Ganymedes bij Callisto

Jupiters satelliet Ganymedes staat op 10,0” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat in het zuidoosten op een hoogte van 17° boven de horizon. De Zon staat 11° onder de horizon. Om de manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

zondag 20 juni

01:45: Kaartje

De Maan staat 5,0° ten noorden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 04:39, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon en in de schemering. Bekijk de samenstand rond 1:45 uur. De twee objecten staan dan in het westzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 6°, 5,3° van elkaar vandaan. De Maan is voor 70% verlicht.

17:05:

Jupiter is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Dit is het begin van de oppositielus van Jupiter; de planeet wordt de komende tijd alsmaar beter zichtbaar. Het hemellichaam is nu vooral in de late nacht en ochtend te zien en komt iedere dag een beetje vroeger op. Rond zijn oppositie zal Jupiter vrijwel de gehele nacht zichtbaar zijn, doordat deze rond zonsondergang opkomt en rond zonsopkomst weer ondergaat. Jupiter is met het blote oog als een opvallend heldere “ster” aan de hemel zichtbaar. Al met een verrekijker (op statief) zijn de vier grote Galileïsche manen te zien. Met behulp van een telescoop kunnen de bandenstructuur en de Grote Rode Vlek van de reuzenplaneet worden waargenomen. Ook zijn dan overgangen, verduisteringen en bedekkingen van de jupitermanen te zien. Jupiter staat in het sterrenbeeld Waterman. De planeet heeft een helderheid van -2,2m en zijn schijnbare diameter meet 43,9”. Gebruik deze hemelkaart om de planeet te vinden. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Jupiter. Zie deze applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Jupiter.

maandag 21 juni

05:32: Vandaag begint de zomer op het noordelijk halfrond: het zomersolstitium vindt plaats. De Zon staat vandaag boven de Kreeftskeerkring en op maximale hoogte voor een waarnemer in onze streken. Voor ons is dit de langste dag van het jaar, en dus de kortste nacht; na vandaag gaan de nachten weer lengen. Vandaag komt de Zon niet het vroegst op, noch gaat ze op het laatste tijdstip onder — dat gebeurt rond 17 respectievelijk 24 juni, zie Waardoor gaat de Zon na 21 juni nog later onder? en de pagina Daglicht in 2021. Onze lente duurde 92,75 dagen, de zomer zal 93,66 dagen lang zijn. De elliptische baan van de Aarde om de Zon is verantwoordelijk voor het feit dat de seizoenen niet even lang zijn; wanneer de Aarde verder van de Zon verwijderd is in haar baan, beweegt zij langzamer. Hierdoor duurt dat seizoen (op dit moment is dat in de zomer) langer. Doordat de Aarde duidelijk verder van de Zon staat in onze zomer, en dichter bij de Zon in onze winter, zijn op het noordelijk halfrond de zomers meetbaar minder warm en de winters minder koud dan op het zuidelijk halfrond. Voor meer details, zie de tabel de seizoenen. Dit wordt ook wel de astronomische zomer genoemd, de meteorologische zomer is al op 1 juni begonnen. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen tegengesteld aan die op het noordelijk halfrond en daar begint nu de winter.

dinsdag 22 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de gasnevel M8, genaamd de Lagoonnevel, op te zoeken. De gasnevel is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 5,8m en een schijnbare afmeting van 90,0’. De opkomst van dit object is om 22:05 uur, de ondergang om 05:23 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:46 uur, op slechts 14° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om M8 goed te kunnen zien. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 10 juli. Voor het zien van een relatief helder, maar vaag object als deze gasnevel is een verrekijker (op statief) voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Foto: DSS.

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de sterhoop met nevel M20, bekend als de Trifidnevel, op te zoeken. M20 is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 6,3m en een schijnbare afmeting van 29,0’. Het object komt om 21:53 uur op, gaat om 05:31 uur onder en staat om 01:44 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 15° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de sterhoop met nevel waar te nemen. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze sterhoop met nevel is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Foto: DSS.

02:20: Bedekking van Ganymedes

Vannacht is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Ganymedes in zijn geheel waar te nemen. De verschijnselen beginnen om 2:20 uur met het einde van de verduistering, wanneer Ganymedes uit Jupiters schaduw tevoorschijn komt, en eindigt om 3:30 uur, wanneer Ganymedes achter Jupiter verdwijnt. Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

02:30: Kaartje

De Maan staat 3,9° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 07:45 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 2:30 uur. Het tweetal staat dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 7°, 5,0° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 95% verlicht.

11:55: Maan in het perigeum

De Maan staat in het perigeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het dichtst bij de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 359956 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (33’11,8”), door de kleinere afstand. De Maan is wassend, voor 96% verlicht en hij is vrijwel de gehele nacht zichtbaar; 's avonds in het (zuid)oosten en tegen de ochtend in het westen of zuidwesten. Het kaartje toont de Maan om 00:00 uur in het sterrenbeeld Schorpioen, op een hoogte van 16° boven de zuidelijke horizon. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

donderdag 24 juni

01:22:

De Maan bedekt θ Ophiuchi, een ster van magnitude +3,3 in het sterrenbeeld Slangendrager. De ster verdwijnt om 01:22 achter de zeer dunne onverlichte maanrand en komt om 02:22 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. De Maan staat bij de intrede 13° boven de horizon, bij de uittrede is dat 10°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 99% verlicht, wat het moeilijk maakt om de bedekking waar te nemen. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

20:40:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel. De Volle Maan staat op dit moment op circa 361561 km van de Aarde, waardoor deze ongeveer 6% groter en circa 12% helderder lijkt dan gemiddeld. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

zaterdag 26 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de sterhoop met nevel M17, genaamd de Omega-nevel, te zien. M17 is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 6,0m en een schijnbare afmeting van 46,0’. De opkomst van dit object is om 21:11 uur, de ondergang om 06:19 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:47 uur, op 22° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze sterhoop met nevel is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Voor het waarnemen van de nevel is een grotere kijker nuttig. Zie de pagina M17 voor meer details. Foto: DSS.

01:03: Alle manen oost van Jupiter

Van 1:03 tot 4:31 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Callisto, Ganymedes en Europa. Jupiter staat boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van 16°. De Zon staat 13° onder de horizon. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg.

01:28: Europa bij Ganymedes

De Galileïsche maan Europa staat op 5,1” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van 7°, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 14° onder de horizon. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

zondag 27 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M28 te zien. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een magnitude van 6,9m en een schijnbare afmeting van 11,2’. Het object komt om 22:09 uur op, gaat om 05:20 uur onder en staat om 01:47 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 13° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om M28 goed te kunnen zien. Foto: DSS.

01:32: Overgang van Europa

Vannacht zijn overgangen van Europa en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal te zien. Om 1:32 uur zien we het begin van de overgang wanneer Europa de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 4:21 uur, op het moment dat Europa de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Europa's schaduw het oppervlak van Jupiter verlaat (02:07 uur). Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

02:00: Io bij Ganymedes

De Galileïsche maan Io staat 5,2” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van 11°, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 14° onder de horizon. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

04:30: Kaartje

De Maan staat 4,3° ten zuiden van Saturnus (+0,6m), in het sterrenbeeld Steenbok. De dichtste nadering gebeurt om 13:57, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 4:30 uur, of op 28 juni rond 1:30 uur. Het tweetal staat in het eerste geval boven de zuidelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 17°, 7,2° van elkaar verwijderd. In het tweede geval staan de twee hemellichamen boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van circa 8°, 8,8° van elkaar verwijderd. De Maan is voor ongeveer 89% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

12:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm τ-Cetiden vindt vandaag plaats. Zelfs wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld slechts zo'n 4 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 9:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 26° boven de horizon. Het beste moment om τ-Cetiden waar te nemen is op 27 juni rond 3:34 uur (zie het kaartje). De radiant staat op dat moment zo'n 3° onder de oostzuidoostelijke horizon; erg ongunstig. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 0–3 “vallende sterren” per uur te zien. De Maan komt om 0:06 uur op, is voor ongeveer 95% verlicht en is dit jaar een flinke stoorzender; alleen de helderste meteoren zijn hierdoor zichtbaar. Het kan een goed idee zijn om voor de opkomst van de Maan te gaan waarnemen.Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:21 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief laag en de lengte van het maximum is met 4,9 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de pagina τ-Cetiden 2021 voor meer details voor deze zwerm.

maandag 28 juni

01:31: Overgang van Io

Vannacht zijn overgangen van de schaduw van Io en Io zelf over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal waar te nemen. Om 1:31 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en duurt tot 3:49 uur, op het moment dat Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (02:39 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een redelijk grote telescoop nodig. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

dinsdag 29 juni

02:00: Kaartje

De Maan staat 5,0° ten zuiden van Jupiter (-2,2m), in het sterrenbeeld Waterman. De dichtste nadering vindt om 22:05 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux en in de schemering. Bekijk de samenstand op 29 juni rond 2 uur. De twee objecten staan dan zo'n 10° boven de zuidoostelijke horizon, op een afstand van 5,3° van elkaar. De Maan is voor 78% verlicht.

22:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm τ-Aquariden vindt vandaag plaats. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 7 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 6:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 26° boven de horizon. Het beste moment om τ-Aquariden waar te nemen is op 30 juni rond 4:00 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 22° boven de zuidzuidoostelijke horizon, dus niet zeer gunstig. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 2–6 meteoren per uur zichtbaar. De Maan komt om 1:18 uur op, is voor ongeveer 70% verlicht en kan flink storen; de zwakkere meteoren zullen hierdoor dit jaar niet zichtbaar zijn. Waarnemen voor de opkomst van de Maan kan dus gunstig zijn. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:23 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief laag en de lengte van het maximum is met 2,7 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de pagina τ-Aquariden 2021 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

woensdag 30 juni

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de bolhoop M22 op te zoeken. De bolhoop is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 5,1m en een schijnbare afmeting van 24,0’. De opkomst van dit object is om 22:02 uur, de ondergang om 05:27 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:47 uur, op slechts 14° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om M22 goed te kunnen zien. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze bolhoop is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Zie deze detailpagina voor M22 voor meer gegevens. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.