Astrokalender voor september 2020

dinsdag 1 september

De september-editie van ZENIT is uit. Lees in dit magazine alles over sterrenkunde, ruimteonderzoek, weer en klimaat. Met iedere maand actuele sterrenhemelinformatie en ontwikkelingen uit de wetenschap beschreven door bekende onderzoekers. De redactie zit bovenop het nieuws en de actualiteiten en plaatst deze in een breder verband. Speciaal voor bezoekers van hemel.waarnemen.com is er nu een mooie aanbieding: voor slechts €49,95 heb je een jaarabonnement op ZENIT en gratis het sterrenkundig jaarboek Sterren & Planeten. Klik voor meer informatie.

01:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Aurigiden vindt vandaag plaats. Zelfs wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld slechts zo'n 4 meteoren per uur vallen. Rond 9:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 77°) aan de hemel. Het beste moment om Aurigiden waar te nemen is op 31 augustus rond 4:45 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 46° boven de horizon, in het oosten. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 13–22 “vallende sterren” per uur te zien. De Maan is voor ongeveer 95% verlicht en is een flinke stoorzender; alleen de helderste meteoren zijn hierdoor dit jaar zichtbaar. De Maan gaat om 4:15 uur onder, en stoort daarna natuurlijk niet. Rond 6:15 uur gaat het schemeren en om 6:50 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief laag en de lengte van het maximum is met 2,8 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de detailpagina Aurigiden 2020 voor meer informatie over deze meteoren.

21:53: Volledige overgang van Io

In de nacht van 1 op 2 september is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. Om 21:53 uur zien we het begin van de overgang op het moment dat Io de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 1:13 uur, wanneer Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt (om 22:56 uur) en Io de schijf van Jupiter weer verlaat (00:10 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

woensdag 2 september

07:22:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen van bergen en kraters, zodat er nauwelijks contrast is in het maanbeeld. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

donderdag 3 september

22:39:

De Maan bedekt SAO 128621, een ster met een helderheid van +5,8m in het sterrenbeeld Vissen. Om 22:39 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 23:49 komt deze weer tevoorschijn van achter de zeer dunne onverlichte rand. De Maan staat bij de intrede 11° boven de horizon, bij de uittrede is dat 20°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 97% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

vrijdag 4 september

22:51: Overgang van Europa

Vanavond is een overgang van de Jupitermaan Europa en van Europa's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. De schaduwovergang begint om 22:51 uur, wanneer Europa's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 23:28 uur, wanneer Europa de schijf van Jupiter weer verlaat. Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

zondag 6 september

00:20: Io bij Ganymedes

Jupiters satelliet Io staat 8,5” ten zuiden van Ganymedes. Jupiter staat in het zuidwesten op een hoogte van 9° boven de horizon, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 29° onder de horizon en het is goed donker. Om de manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al voldoende. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

06:30: Kaartje

De Maan staat op slechts 24' ten noordoosten van Mars (-1,7m), in het sterrenbeeld Vissen. De dichtste nadering van deze nauwe samenstand vindt om 08:11 plaats, in de Lage Landen op een hoogte van 26°, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 6:30 uur. De twee objecten staan dan zo'n 38° boven de zuidwestelijke horizon, 47' van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 86% verlicht.

08:29: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 405607 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’27,7”. De Maan is op dit moment krimpend, voor 85% verlicht en is 's avonds in het oosten of zuidoosten, rond middernacht in het zuiden en aan het einde van de nacht in het (zuid)westen, dus zo'n beetje de hele nacht, te zien. Het kaartje toont de Maan om 04:23 uur in het sterrenbeeld Vissen, op een hoogte van 44° boven de zuidelijke horizon. Met een verrekijker, het liefst op statief, zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

maandag 7 september

00:14: Io bij Europa

De Galileïsche maan Io staat op 5,4” ten noorden van Europa. Jupiter staat boven de zuidzuidwestelijke horizon, op een hoogte van 9°. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 29° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

22:42: De Maan bedekt SAO 93276

De ster SAO 93276, een ster van magnitude +5,6 in het sterrenbeeld Ram, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de verlichte rand van de Maan om 22:42 uur. Om 23:01 uur wordt deze weer zichtbaar aan de onverlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 2° boven de horizon, bij het einde 5°. De Maan is voor 73% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

dinsdag 8 september

23:23: De Maan bedekt SAO 93650

De ster SAO 93650, een ster met een helderheid van +6,0m in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. Vanuit Utrecht is alleen het einde van de bedekking zichtbaar; om 23:23 komt de ster van achter de onverlichte maanrand tevoorschijn, 5° boven de horizon. De Maan is voor 65% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

woensdag 9 september

20:51: Bedekking van Io

In de nacht van 9 op 10 september is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Io in zijn geheel waar te nemen. De bedekking begint om 20:51 uur, wanneer Io achter de schijf van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 0:17 uur, op het moment dat Io weer uit Jupiters schaduw verschijnt. Voor het waarnemen van een bedekking is een telescoop nodig, voor het volgen van een verduistering is een stabiele verrekijker voldoende. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

donderdag 10 september

00:22:

Mars is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Dit is het begin van de oppositielus van Mars en de planeet wordt steeds beter zichtbaar naarmate zijn oppositie nadert. De planeet is op dit moment met name 's ochtends goed zichtbaar en de opkomst van de planeet vindt elke dag iets vroeger plaats. Rond zijn oppositie zal Mars vrijwel de gehele nacht zichtbaar zijn, doordat deze rond zonsondergang opkomt en rond zonsopkomst weer ondergaat. Mars is gemakkelijk met het blote oog te herkennen aan de hemel, als een heldere, roodachtige “ster”. Het beeld door een verrekijker levert een klein schijfje op, maar met behulp van een telescoop zijn de poolkappen van Mars zichtbaar. Bij een flinke vergroting zijn bovendien de donkere gebieden op het planeetoppervlak te zien, vaak veroorzaakt door enorme stofwolken. De manen van Mars zijn erg klein en met de meeste amateurtelescopen niet zichtbaar. Mars staat in het sterrenbeeld Vissen. De planeet heeft een helderheid van -1,8m en zijn schijnbare diameter meet 20,2”. Gebruik deze hemelkaart om de planeet te vinden. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Mars. Zie deze applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mars.

00:30: Kaartje

De Maan staat 3,3° ten noorden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering vindt om 19:25 plaats, bij ons onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien op 10 september rond 0:30 uur. Het tweetal staat dan zo'n 9° boven de oostnoordoostelijke horizon, 4,6° van elkaar vandaan. De Maan is voor 55% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

11:26:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

vrijdag 11 september

09:21: Fortuna in oppositie

De planetoïde 19 Fortuna is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Vissen staat, heeft tijdens de oppositie een schijnbare magnitude van slechts +9,4m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Fortuna rond 01:34 uur in het zuiden, op circa 35° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,2m. Kijk voor meer details over de oppositie van Fortuna op deze pagina. Voor meer gegevens van planetoïden, zie de pagina Planetoïden in 2020.

20:37: Alle manen oost van Jupiter

Van 20:37 tot 23:07 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. In toenemende afstand van de planeet staan Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat in het zuiden op een hoogte van 15° boven de horizon. De Zon staat 17° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

22:26: Neptunus in oppositie

Neptunus is in oppositie met de Zon. Voor een waarnemer op Aarde staat de planeet tegenover de Zon aan de hemel. Als gevolg daarvan komt Neptunus op rond zonsondergang en gaat rond zonsopkomst weer onder. De planeet is hierdoor vrijwel de gehele nacht te zien. Daarnaast staat hij relatief dicht bij de Aarde, zodat hij helder en groot lijkt. Dit zijn ideale omstandigheden om Neptunus waar te nemen. Om Neptunus te zien is een flinke verrekijker op statief of een kleine telescoop nodig. Zelfs met de grootste telescopen is weinig detail te zien op deze verre gasplaneet, en Neptunus blijft ook bij grote vergroting een klein, blauwachtig schijfje. Neptunus staat in het sterrenbeeld Waterman. De planeet heeft een helderheid van +7,6m en zijn schijnbare diameter meet 2,4”. Voor een waarnemer in Utrecht bereikt de planeet rond 01:41 uur zijn maximale hoogte van 33°, zie deze hemelkaart. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Neptunus. Details voor alle opposities van Neptunus, inclusief oppositiekaarten, zijn te vinden op de pagina opposities van Neptunus.

zondag 13 september

DSS-foto van de planetaire nevel NGC7662

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de planetaire nevel NGC7662, bekend als de Blue Snowball, te zien. NGC7662 staat in het sterrenbeeld Andromeda, heeft een helderheid van 9,0m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 2,2’. Het object is circumpolair en staat om 01:40 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 80° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 17 september. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Om detail te kunnen zien in een zwakker en contrastarm hemellichaam als deze planetaire nevel is een redelijke telescoop nodig. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

02:41:

Jupiter is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Dit is het einde van Jupiter's oppositielus en het moment van beste zichtbaarheid van de planeet is nu voorbij. Het hemellichaam is nu vooral in de avond en vroege nacht te zien, maar gaat iedere dag wat vroeger onder en is steeds korter zichtbaar. Jupiter is met het blote oog als een opvallend heldere “ster” aan de hemel zichtbaar. Al met een verrekijker (op statief) zijn de vier grote Galileïsche manen te zien. Met behulp van een telescoop kunnen de bandenstructuur en de Grote Rode Vlek van de reuzenplaneet worden waargenomen. Ook zijn dan overgangen, verduisteringen en bedekkingen van de jupitermanen te zien. Jupiter staat in het sterrenbeeld Boogschutter. De planeet heeft een helderheid van -2,1m en zijn schijnbare diameter meet 42,8”. Gebruik deze hemelkaart om de planeet op te zoeken. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Jupiter. Zie de interactieve applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Jupiter.

04:10: De Maan bedekt SAO 79607

De ster SAO 79607, een ster van magnitude +5,9 in het sterrenbeeld Tweelingen, wordt bedekt door de Maan. De ster verdwijnt om 04:10 achter de verlichte maanrand en komt om 04:47 uur weer tevoorschijn aan de onverlichte kant van de Maan. De Maan staat bij de intrede 21° boven de horizon, bij de uittrede is dat 26°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 24% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

06:19: Kaartje

De Maan staat 4,8° ten zuiden van Pollux, de helderste ster van het sterrenbeeld Tweelingen (+1,1m). De dichtste nadering vindt om 06:19 plaats, bij ons op een hoogte van 42° boven de oostzuidoostelijke horizon en in de schemering. De Maan is voor 23% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn.

maandag 14 september

06:34: Kaartje

De Maan staat 3,9° ten noorden van Venus (-3,7m), in het sterrenbeeld Kreeft. De dichtste nadering gebeurt om 06:34, bij ons op een hoogte van 31° boven de horizon, in het oosten en in de schemering. De Maan is voor 14% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

dinsdag 15 september

06:45: Kaartje

De Maan staat 3,1° ten noorden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering vindt om 20:49 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. Bekijk de samenstand rond 6:45 uur, of op 16 september rond 6:15 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het oosten, op een hoogte van ongeveer 19°, op een onderlinge afstand van 8,3°. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 9° boven de oostelijke horizon, zo'n 7,6° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 5% verlicht.

21:41: Europa bij Ganymedes

Jupiters satelliet Europa staat op 10,5” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 15° boven de zuidelijke horizon. De Zon staat 17° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

woensdag 16 september

07:58:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is 1,4 dagen (33 uur) voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 2,3% verlicht en afnemend. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van slechts 0,8’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 06:42 uur in het sterrenbeeld Leeuw, op een hoogte van 11° boven de oostelijke horizon. Op dit moment staat de Maan 17,1° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt om 05:20 op, 1,9 uur voor de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 17,5°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te bevelen. Een verrekijker kan van pas komen om de dunne sikkel te vinden. In tegenstelling tot de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

donderdag 17 september

13:00:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment voor het waarnemen van deepsky-objecten. De Maan beweegt 4,4° ten noorden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

21:16:

Vanavond is een overgang van Io's schaduw en van de maan zelf over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal waar te nemen. Om 21:16 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en duurt tot 23:33 uur, wanneer Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Io de schijf van Jupiter verlaat (om 22:19 uur). Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

vrijdag 18 september

15:48: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 359082 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (33’16,7”), door de kleinere afstand. De Maan is wassend, voor 3% verlicht en hij is kort na zonsondergang zichtbaar. Het kaartje toont de Maan om 20:01 uur in het sterrenbeeld Maagd, op een hoogte van slechts 5,1° boven de westelijke horizon. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

20:06:

Vanavond kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de eerste maansikkel zien na de afgelopen Nieuwe Maan. Het is op dit moment 1,3 dagen (31 uur) na Nieuwe Maan; de Maan is voor 2,7% verlicht en wassend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,9’ en hij is kort na zonsondergang zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 20:01 uur in het sterrenbeeld Maagd, op slechts 5,1° boven de horizon, in het westen. De Zon staat nu 9,1° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat om 20:40 onder, 0,9 uur na de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan bedraagt 18,9°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een eenvoudige verrekijker kan van pas komen om de Maan gemakkelijker te zien. In verschillende traditionele kalenders luidt de eerste verschijning van de jonge maansikkel het begin van een nieuwe maand in; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

22:13: Io bij Europa

De Galileïsche maan Io staat op 7,3” ten zuiden van Europa. Jupiter staat in het zuidzuidwesten op een hoogte van 14° boven de horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 22° onder de horizon en het is donker. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

zaterdag 19 september

03:05: De Maan staat 5.2° ten noorden van Mercurius (+0.1m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering gebeurt om 03:05, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien.

05:25: Mercurius is in het aphelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu groot en bedraagt 0,467AE, ofwel 69,817 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 2,2 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 4,6 maal meer licht en warmte dan de Aarde.

22:51: Alle manen west van Jupiter

Tussen 22:51 en 0:21 uur (20 september) nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Ganymedes, Io, Europa en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 8° boven de zuidwestelijke horizon, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 32° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

zondag 20 september

20:39:

De Maan bedekt μ Librae, een ster met een helderheid van +5,3m in het sterrenbeeld Weegschaal. Alleen het einde van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 20:39 komt de ster tevoorschijn van achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 5°. De Maan is voor 16% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

dinsdag 22 september

13:28: Mercurius staat 16.0' ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 13:28, in onze streken op een hoogte van 24°, maar bij daglicht. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van +0,1m.

15:31: Vandaag begint de herfst: het herfstequinox vindt plaats. De Zon trekt van het noorden naar het zuiden over de hemelequator en staat recht boven de evenaar van de Aarde. De dag duurt ongeveer even lang als de nacht (Latijn: equi = gelijk, nox = nacht), het komende half jaar duren de nachten langer dan de dagen, wat natuurlijk uitermate gunstig is voor het waarnemen van de sterrenhemel. De zomer duurde 93,66 dagen, de herfst zal 89,86 dagen lang zijn. Het feit dat de seizoenen niet even lang zijn, wordt veroorzaakt door de elliptische baan van de Aarde om de Zon; wanneer de Aarde verder van de Zon verwijderd is in haar baan, beweegt zij langzamer. Hierdoor duurt dat seizoen (op dit moment is dat in de zomer) langer. Voor meer gegevens, zie de tabel de seizoenen. Dit wordt de astronomische herfst genoemd, de meteorologische herfst begon op 1 september. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen precies omgekeerd; daar begint vandaag de lente.

donderdag 24 september

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de gasnevel NGC7822 waar te nemen. NGC7822 staat in het sterrenbeeld Cepheus en heeft een schijnbare afmeting van 60,0’. Het object is circumpolair en staat om 01:34 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 73° boven de horizon. Bij het waarnemen van een zwak en contrastarm object als deze gasnevel is een behoorlijke telescoop nodig om iets te kunnen zien. Zie deze detailpagina voor NGC7822 voor meer gegevens. Foto: DSS.

03:55:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

22:45: Kaartje

De Maan staat 2,0° ten zuiden van Jupiter (-2,0m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 08:52 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand op 24 september rond 22:45 uur, of op 25 september rond 20 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het zuidzuidwesten, circa 8° boven de horizon, 6,4° van elkaar vandaan. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 13° in het zuidzuidoosten, zo'n 6,5° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 63% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

vrijdag 25 september

22:36: Alle manen oost van Jupiter

Van 22:36 tot 23:59 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 7° boven de horizon, in het zuidwesten, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 32° onder de horizon en het is goed donker.

23:45: Kaartje

De Maan staat 3,1° ten zuidoosten van Saturnus (+0,6m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 00:56 plaats, in de Lage Landen op 0° hoogte boven de horizon, in het zuidwesten. De samenstand is te zien op 25 september rond 23:45 uur. Het tweetal staat dan zo'n 8° boven de zuidwestelijke horizon, op een afstand van 3,1° van elkaar. De Maan is voor 69% verlicht.

zaterdag 26 september

16:58: De komeet op 13 maart 2013

De komeet 88P/Howell staat in het perihelium. De komeet is zichtbaar met een helderheid groter dan achtste magnitude aan onze avondhemel tussen 25 augustus en 14 oktober 2020. Wij zien de grootste helderheid rond 21 september: magnitude +7,8. Er is een telescoop nodig met een diameter van tenminste 29,3 cm om het object op dat moment waar te kunnen nemen. Het meest gunstige moment om de komeet te bekijken vanuit onze streken is rond 14 oktober. Het object heeft dan een helderheid van +8,0m en een magnitudecontrast van +7,3m, en een telescoop met een diameter van 19,0 cm of meer is nodig om het object te kunnen zien. Merk op dat een diffuse komeet lastiger waar te nemen is dan een ster met dezelfde helderheid. Zie ook Hoe kan ik een komeet waarnemen? in de veelgestelde vragen. De komeet beweegt vóór de periheliumpassage onder andere door de sterrenbeelden Weegschaal en Schorpioen. Zie de pagina Komeet 88P/Howell in 2020 voor meer details en zoekkaartjes.

zondag 27 september

23:20: De Maan bedekt ε Capricorni

De ster ε Capricorni, een ster met een helderheid van +4,5m in het sterrenbeeld Steenbok, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de dunne onverlichte rand van de Maan om 23:20 uur. Om 00:37 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 18°, respectievelijk 15° boven de horizon. De Maan is voor 86% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

dinsdag 29 september

07:12:

Saturnus is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Hiermee eindigt de oppositielus van Saturnus en het moment van beste zichtbaarheid van de planeet is nu voorbij. Het hemellichaam is nu vooral in de avond en vroege nacht te zien, maar gaat iedere dag wat vroeger onder en is steeds korter zichtbaar. Saturnus is met het blote oog als een heldere “ster” vrij gemakkelijk aan de hemel te vinden. Al met een verrekijker op een statief zijn de beroemde ringen van de reuzenplaneet te onderscheiden. Met een telescoop kunnen meer details, zoals de schaduw van de ring op de planeet en de scheidingen in de ringen worden waargenomen, evenals de grootste manen van Saturnus. Zie de maandelijkse slingerdiagrammen voor de manen van Saturnus. Saturnus staat in het sterrenbeeld Boogschutter. De planeet heeft een helderheid van +0,7m en zijn schijnbare diameter meet 17,3”. Gebruik deze hemelkaart om de planeet op te zoeken. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Saturnus. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer gegevens.

19:58:

Vanavond is een overgang van Europa's schaduw en van de maan zelf over de planeetschijf van Jupiter voor een groot deel waar te nemen. Om 19:58 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Europa's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 22:49 uur, op het moment dat Europa's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is te zien hoe Europa de schijf van Jupiter verlaat (om 20:11 uur). Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

woensdag 30 september

05:10: Leto in oppositie

De planetoïde 68 Leto is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Walvis, heeft nu een schijnbare magnitude van slechts +9,6m en kan alleen met een behoorlijke telescoop worden waargenomen. Voor een waarnemer in Utrecht staat Leto rond 01:44 uur in het zuiden, op circa 33° boven de horizon. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,5m. Kijk voor meer details over de oppositie van Leto op deze pagina.