Astrokalender voor januari 2011 - hemel.waarnemen.com

zaterdag 1 januari

17:34: Io in conjunctie met Europa

De Galileïsche maan Io staat op 6,1” ten zuiden van Europa. Even later wordt de satelliet Callisto voor korte tijd bedekt door de schijf van Jupiter (18:07-19:49). Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

19:49: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Van 19:49 tot 23:08 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Callisto, Io, Europa en Ganymedes. Om 19:49 komt Callisto van achter de Jupiterschijf vandaan, na 23 uur staat Jupiter zo laag dat de planeet en zijn satellieten moeilijk zichtbaar worden.

20:01: Kaartje

De Maan staat 2,0° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering vindt bij ons onder de horizon plaats. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 8:15 uur, of op 2 januari rond 7:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 8° boven de zuidzuidoostelijke horizon, op een afstand van 6,3° van elkaar. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op circa 2° boven de zuidoostelijke horizon, 7,2° van elkaar verwijderd. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 8% verlicht.

zondag 2 januari

07:36: De Maan bedekt SAO 184892

De ster SAO 184892, een ster van magnitude +5,9 in het sterrenbeeld Slangendrager, wordt bedekt door de Maan. Alleen het einde van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 07:36 komt de ster tevoorschijn van achter de onverlichte maanrand, op een hoogte van 1°. De Maan is voor 5% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

07:41: De Maan bedekt 26 Ophiuchi

De ster 26 Ophiuchi, een ster met een helderheid van +5,7m in het sterrenbeeld Slangendrager, wordt bedekt door de Maan. Vanuit Utrecht is alleen het einde van de bedekking zichtbaar; om 07:41 komt de ster van achter de onverlichte maanrand tevoorschijn, 2° boven de horizon. De Maan is voor 5% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

17:49: Kaartje

De Maan staat 4,4° ten zuiden van Mercurius (+0,3m). De dichtste nadering gebeurt onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 8:15 uur. Het tweetal staat dan boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 7°, 5,9° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 5% verlicht.

maandag 3 januari

--:--: Kaartje

Vandaag bereikt de meteorenzwerm Boötiden zijn maximum. De radiant van de zwerm staat rond 09:30 in het hoogste punt, 88° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er zo'n 80 meteoren per uur te verwachten. De meteoren hebben lange sporen en zijn zwak en blauwachtig. Rond 08:00 gaat het schemeren en om 08:48 komt de Zon op. De Maan komt om 08:06 op en is voor ongeveer 1% verlicht.

18:51: Van 18:51 tot 20:11 uur zijn Io en Ganymedes' schaduw gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Van 20:11 tot 20:24 uur zijn Io, Io's schaduw en Ganymedes' schaduw zichtbaar op Jupiters schijf. Van 20:24 tot 13:00 uur zijn Io en Io's schaduw zichtbaar op Jupiters schijf.

19:41: De Aarde staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 0,983AE, of zo'n 147,106 miljoen km. De Zon lijkt nu, vanaf de Aarde gezien, groter dan gemiddeld, en hiermee ontvangt de Aarde door de kleinere afstand bijna 3,5% meer licht en warmte van de Zon. Hierdoor zijn de zomers op het zuidelijk halfrond meetbaar warmer dan die op het noordelijk halfrond, maar ook ruim een week korter! De Aarde staat dan ook circa 5 miljoen km (2%) dichter bij de Zon dan bij het aphelium, in juli.

dinsdag 4 januari

10:03:

Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt om deepsky-objecten waar te nemen. Rond zonsopkomst vindt in onze streken een gedeeltelijke zonsverduistering plaats.

woensdag 5 januari

00:53: De Maan staat 2,2° ten noorden van Mars (+1,4m). De dichtste nadering gebeurt voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar.

donderdag 6 januari

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de open cluster M50 te bekijken. M50 staat in het sterrenbeeld Eenhoorn, heeft een helderheid van 5,9m en een schijnbare afmeting van 16,0’. Het object komt om 19:26 uur op, gaat om 06:02 uur onder en staat om 00:46 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 30° boven de horizon. Om een relatief helder en scherp object als deze open cluster waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Zie deze detailpagina voor M50 voor meer gegevens. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

zaterdag 8 januari

17:02: Venus

Venus bereikt zijn grootste westelijke elongatie en is ochtendster. De hoekafstand van Venus tot de Zon bedraagt 46°57’. De planeet staat ten westen van de Zon en komt voor de Zon op. De helderheid van de binnenplaneet is -4,1m, hij is voor 50% verlicht en zijn schijnbare diameter is 24,9”. De planeet komt om 04:55 uur op, 03:52 uur voor de Zon. Aan het begin van de burgerlijke schemering, rond 08:06 uur, staat Venus 19° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. Deze ochtendverschijning is dus gunstig, en met name in december (zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen voor meer informatie over de wisselende zichtbaarheid van Venus met de seizoenen). Er is een horizonkaart voor deze verschijning beschikbaar. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Na de grootste elongatie is Venus helderder dan ervoor. Zie de tabel Grootste elongaties van Venus voor meer ochtend- en avondverschijningen.

zondag 9 januari

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de nevel NGC2359 te bekijken. NGC2359 staat in het sterrenbeeld Grote Hond en heeft een schijnbare afmeting van 8,0’. Het object komt om 19:56 uur op, gaat om 05:38 uur onder en staat om 00:49 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 25° boven de horizon. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze nevel iets van details te kunnen zien. Foto: DSS.

15:26:

Mercurius bereikt zijn grootste westelijke elongatie en is ochtendster. De hoekafstand van Mercurius tot de Zon bedraagt 23°17’. De planeet staat ten westen van de Zon en komt voor de Zon op. De planeet heeft nu magnitude 0,0, is voor 63% verlicht en heeft een schijnbare diameter van 6,6”. De planeet komt om 07:04 uur op, 01:42 uur voor de Zon. Aan het begin van de burgerlijke schemering, rond 08:06 uur, staat Mercurius 6° boven de horizon, in het zuidoosten. Dit is dus een gunstige ochtendverschijning (zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen voor meer informatie over de wisselende zichtbaarheid van Mercurius met de seizoenen). Er is een horizonkaart voor deze verschijning beschikbaar. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Na de grootste elongatie is Mercurius helderder dan ervoor. Om Mercurius waar te nemen kan het gebruik van een verrekijker van pas komen. Zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius voor meer elongaties.

maandag 10 januari

06:38: De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt nu 404977 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’30,4”. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

woensdag 12 januari

12:31:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

donderdag 13 januari

Januari is een goede maand om het sterrenstelsel NGC2403 op te zoeken. NGC2403 staat in het sterrenbeeld Giraffe, heeft een magnitude van 8,4m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 17,8’. Dit is een circumpolair object en staat om 00:52 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 76°, dus vrijwel in het zenit. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Bij het waarnemen van een zwakker en nevelig object als dit sterrenstelsel is een redelijke telescoop nodig om detail te kunnen zien. Foto: DSS.

vrijdag 14 januari

De maand januari is zeer geschikt om de open cluster M46 waar te nemen. M46 staat in het sterrenbeeld Achtersteven, heeft een helderheid van 6,1m en een schijnbare afmeting van 27,0’. De opkomst van dit object is om 20:09 uur, de ondergang om 05:33 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:53 uur, op 23° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

zaterdag 15 januari

00:14: De Maan bedekt ζ Arietis

De ster ζ Arietis, een ster van magnitude +4,9 in het sterrenbeeld Ram, wordt bedekt door de Maan. Om 00:14 uur verdwijnt de ster achter de onverlichte rand van de Maan en om 01:20 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 35°, respectievelijk 26° boven de horizon. De Maan is voor 74% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

03:13: De Maan bedekt τ Arietis

De ster τ Arietis, een ster met een helderheid van +5,3m in het sterrenbeeld Ram, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de onverlichte rand van de Maan om 03:13 uur. Om 04:05 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 9°, respectievelijk 3° boven de horizon. De Maan is voor 75% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

13:46: Kaartje

De Maan staat 2,1° ten zuiden van de Pleiaden, in het sterrenbeeld Stier. De dichtste nadering gebeurt in onze streken op een hoogte van 9°, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 17:30 uur. Het tweetal staat dan in het oostzuidoosten, op een hoogte van ongeveer 42°, op een afstand van 2,8° van elkaar. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 80% verlicht.

17:51:

De Maan bedekt 32 Tauri, een ster van magnitude +5,6 in het sterrenbeeld Stier. Alleen het einde van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 17:51 komt de ster tevoorschijn van achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 44°. De Maan is voor 80% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

maandag 17 januari

21:39:

De Maan bedekt 1 Geminorum, een ster van magnitude +4,3 in het sterrenbeeld Tweelingen. De ster verdwijnt om 21:39 achter de dunne onverlichte maanrand en komt om 22:42 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 58° boven de horizon, bij het einde 61°. De Maan is voor 95% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

dinsdag 18 januari

00:44:

De Maan bedekt 3 Geminorum (PU Geminorum), een ster met een helderheid van +5,8m in het sterrenbeeld Tweelingen. De ster wordt bedekt door de zeer dunne onverlichte rand van de Maan om 00:44 uur. Om 01:28 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 55° staan, aan het einde van de bedekking op 50°. De Maan is voor 95% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

03:15: De Maan bedekt Propus

De ster Propus (η Geminorum), een ster van magnitude +3,5 in het sterrenbeeld Tweelingen, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de zeer dunne onverlichte rand van de Maan om 03:15 uur. Om 04:09 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 35°, respectievelijk 26° boven de horizon. De Maan is voor 96% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

woensdag 19 januari

22:21:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

zaterdag 22 januari

01:09: De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 362792 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 32’56,3”. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

07:46: Thalia in oppositie

De planetoïde 23 Thalia is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Lynx staat, heeft tijdens de oppositie een helderheid van slechts +9,1m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Thalia bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 73°. Dit gebeurt rond 01:10 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,1m. Kijk voor meer details over de oppositie van Thalia op deze pagina.

22:55:

De Maan bedekt 55 Leonis, een ster van magnitude +5,9 in het sterrenbeeld Leeuw. De ster wordt bedekt door de verlichte rand van de Maan om 22:55 uur. Om 23:41 uur wordt deze weer zichtbaar aan de dunne onverlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 14°, respectievelijk 20° boven de horizon. De Maan is voor 87% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

zondag 23 januari

03:01:

De Maan bedekt 62 Leonis, een ster met een helderheid van +6,0m in het sterrenbeeld Leeuw. De ster verdwijnt om 03:01 achter de verlichte maanrand en komt om 03:54 uur weer tevoorschijn aan de dunne onverlichte kant van de Maan. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 37° staan, aan het einde van de bedekking op 37°. De Maan is voor 86% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

23:31:

De Maan bedekt SAO 138445, een ster met een helderheid van +5,6m in het sterrenbeeld Maagd. Om 23:31 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 00:29 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 7°, respectievelijk 15° boven de horizon. De Maan is voor 78% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

maandag 24 januari

13:39: Iris in oppositie

De planetoïde 7 Iris is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Kreeft staat, heeft tijdens de oppositie een helderheid van +7,9m en moet met een telescoop worden waargenomen. Iris bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 50°. Dit gebeurt rond 00:47 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +8,9m. Kijk voor meer details over de oppositie van Iris op deze pagina.

dinsdag 25 januari

17:23: Kaartje

De Maan staat 3,4° ten zuiden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt voor een waarnemer in onze streken onder de horizon en in de schemering. De samenstand is te zien rond 7:45 uur, of op 26 januari rond 2:15 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het zuidwesten, op een hoogte van ongeveer 20°, op een onderlinge afstand van 6,7°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 9° in het zuidoosten, 6,9° van elkaar verwijderd. De Maan is voor ongeveer 60% verlicht.

woensdag 26 januari

01:57:

De Maan bedekt 83 Virginis, een ster van magnitude +5,5 in het sterrenbeeld Maagd. De ster wordt bedekt door de verlichte rand van de Maan om 01:57 uur. Om 02:34 uur wordt deze weer zichtbaar aan de onverlichte maanrand. De Maan staat bij de intrede 3° boven de horizon, bij de uittrede is dat 8°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 56% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

07:10: Saturnus is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Hiermee begint Saturnus' oppositielus. Zie de interactieve applet Planeetverschijnselen voor meer gegevens.

13:57:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

zaterdag 29 januari

00:47: Kaartje

De Maan staat 2,1° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is te zien rond 6:30 uur. De twee objecten staan dan in het zuidzuidoosten, op een hoogte van ongeveer 7°, 3,6° van elkaar vandaan. De Maan is voor 23% verlicht.

zondag 30 januari

02:54: Kaartje

De Maan staat 4,2° ten zuiden van Venus (-3,9m). De dichtste nadering vindt bij ons onder de horizon plaats. De samenstand is te zien rond 7 uur. De twee objecten staan dan in het zuidoosten, op een hoogte van ongeveer 7°, op een onderlinge afstand van 4,5°. De Maan is voor 14% verlicht.

maandag 31 januari

De maand januari is zeer geschikt om de open cluster M67 te zien. De open cluster staat in het sterrenbeeld Kreeft, heeft een helderheid van 6,9m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 30,0’. De opkomst van dit object is om 17:49 uur, de ondergang om 07:56 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:54 uur, op 50° boven de horizon. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de dagen rond 3 februari. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Zie deze detailpagina voor M67 voor meer gegevens. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

09:51: Mercurius is in het aphelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment groter dan gemiddeld: circa 0,467AE, of zo'n 69,817 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 2,1 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 4,5 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.