Astrokalender voor april 2013 - hemel.waarnemen.com

maandag 1 april

April is een goede maand om het sterrenstelsel NGC4657 waar te nemen. Het sterrenstelsel is te vinden in het sterrenbeeld Jachthonden en zijn schijnbare afmeting bedraagt 1,2’. Het object komt om 16:11 uur op, gaat om 11:24 uur onder en staat om 01:50 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 70° boven de horizon. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als dit sterrenstelsel iets van details te kunnen zien. Foto: DSS.

04:12: Mercurius is in het aphelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment groter dan gemiddeld: circa 0,467AE, of zo'n 69,818 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 2,1 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 4,6 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

woensdag 3 april

06:37:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

zaterdag 6 april

06:22: De Maan bedekt 46 Capricorni

De ster 46 Capricorni, een ster van magnitude +5,1 in het sterrenbeeld Steenbok, wordt bedekt door de Maan. Vanuit Utrecht is alleen het begin van de bedekking zichtbaar; de ster verdwijnt om 06:22 achter de verlichte maanrand, 10° boven de horizon. De Maan is voor 19% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

20:58:

Van 20:58 tot 22:49 uur zijn Europa's schaduw en Ganymedes gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Jupiter staat in het westen op een hoogte van 31° boven de horizon. De Zon staat 14° onder de horizon. Voor het bekijken van een (schaduw)overgang is een telescoop met redelijk grote opening nodig.

zondag 7 april

07:52: Venus staat 38' ten zuidoosten van Mars (+1.4m). De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op een hoogte van 6°, maar bij daglicht. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. Venus heeft op dit moment een helderheid van -3,5m.

07:22: Laatste maansikkel

Als het weer meewerkt is vanochtend, voor de volgende Nieuwe Maan, de laatste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is 2,1 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 5,2% verlicht en afnemend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 1,6’ en is kort voor zonsopkomst, dus tegen het einde van de nacht, met moeite te zien. Bijgaand kaartje toont de Maan om 06:23 uur in het sterrenbeeld Vissen, op slechts 3,7° boven de horizon, in het oosten. De Zon staat nu 10,6° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt om 05:53 op, 1,1 uur voor de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan bedraagt 26,3°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te bevelen. Een eenvoudige verrekijker kan helpen om de dunne sikkel gemakkelijker te zien. In tegenstelling tot de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan.

dinsdag 9 april

De maand april is zeer geschikt om de bolhoop M53 te bekijken. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Haar van Berenice, heeft een magnitude van 7,7m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 12,6’. De opkomst van dit object is om 18:04 uur, de ondergang om 09:25 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:47 uur, op 56° boven de horizon. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze bolhoop is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Foto: DSS.

woensdag 10 april

11:35:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment om deepsky-objecten waar te nemen. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 1,6° ten noorden langs de Zon beweegt.

21:33: Euterpe in oppositie

De planetoïde 27 Euterpe is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Maagd, heeft nu een schijnbare magnitude van slechts +9,8m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Euterpe rond 01:49 uur in het zuiden, op circa 32° boven de horizon. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,6m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Euterpe.

donderdag 11 april

21:04: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 1,4 dagen (33 uur) na Nieuwe Maan; de Maan is voor 2,0% verlicht en wassend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,6’ en hij is kort na zonsondergang zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 21:06 uur in het sterrenbeeld Ram, op een hoogte van slechts 7,0° boven de westnoordwestelijke horizon. De Zon staat nu 14,0° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat om 22:03 onder, 1,5 uur na de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan bedraagt 16,1°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te bevelen. Een verrekijker kan van pas komen om de Maan gemakkelijker te vinden. In verschillende traditionele kalenders luidt de eerste verschijning van de jonge maansikkel het begin van een nieuwe maand in; ons woord maand komt dan ook van Maan. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.

zondag 14 april

Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel M51, ook bekend als de Draaikolknevel, te bekijken. M51 is te vinden in het sterrenbeeld Jachthonden, heeft een magnitude van 8,4m en een schijnbare afmeting van 11,0’. Het object is circumpolair en staat om 01:44 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 85° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Om detail te kunnen zien in een zwakker en contrastarm hemellichaam als dit sterrenstelsel is een redelijke telescoop nodig. Foto: DSS.

00:42:

Van 0:42 tot 0:43 uur zijn Europa's schaduw en Ganymedes gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Jupiter staat in het westnoordwesten op een hoogte van 3° boven de horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 27° onder de horizon en het is goed donker. Voor het bekijken van een (schaduw)overgang is een redelijk grote telescoop nodig.

11:14: Kaartje

De Maan staat 2,7° ten noorden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering gebeurt in onze streken op een hoogte van 19°, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 21:15 uur. De twee objecten staan dan in het westen, op een hoogte van ongeveer 29°, 4,6° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 18% verlicht.

21:07: Kaartje

De Maan staat 2,6° ten zuiden van Jupiter (-1,6m). De dichtste nadering gebeurt in onze streken op 33° hoogte boven de westelijke horizon en in de schemering. Bekijk de samenstand rond 21 uur. Het tweetal staat dan zo'n 34° boven de westelijke horizon, 2,6° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 18% verlicht.

21:12: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Van 21:12 tot 0:40 uur (15 april) nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 18° boven de westnoordwestelijke horizon. De Zon staat 19° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

dinsdag 16 april

De maand april is zeer geschikt om het sterrenstelsel M83 te bekijken. Het sterrenstelsel is te vinden in het sterrenbeeld Waterslang, heeft een helderheid van 7,6m en een schijnbare afmeting van 11,2’. De opkomst van dit object is om 22:50 uur, de ondergang om 04:33 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:43 uur, op slechts 8° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om het sterrenstelsel waar te nemen. Voor het zien van een relatief helder, maar vaag object als dit sterrenstelsel is een verrekijker (op statief) voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Zie de pagina M83 voor meer details. Foto: DSS.

00:21: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 404862 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’30,9”. De Maan is op dit moment wassend, voor 19% verlicht en hij is vooral 's avonds in het zuiden en aan het begin van de nacht in het westen zichtbaar. Het kaartje toont de Maan om 21:14 uur in het sterrenbeeld Stier, op een hoogte van 38° boven de horizon, in het westzuidwesten. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

woensdag 17 april

April is een goede maand om de bolhoop M3 op te zoeken. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Jachthonden, heeft een magnitude van 6,4m en een schijnbare afmeting van 16,2’. De opkomst van dit object is om 16:46 uur, de ondergang om 10:39 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:45 uur, op 66° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de week rond 10 april. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze bolhoop is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Zie deze detailpagina voor M3 voor meer gegevens. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

donderdag 18 april

02:20: Mars is in conjunctie met de Zon en beweegt vanaf de Aarde gezien er achterlangs. De planeet is hierdoor op dit moment onzichtbaar. Mars, de Zon en de Aarde staan nu op één lijn. De planeet wordt niet bedekt door de zonneschijf, maar beweegt er vanaf de Aarde gezien langs, 0,4° ten zuiden ervan. Dit is een moment waarop een buitenplaneet ver (2,432 AE, ofwel 364 miljoen km) van de Aarde staat en een kleine schijnbare diameter heeft (3,9”).

14:31:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop.

vrijdag 19 april

21:22: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Tussen 21:22 en 0:25 uur (20 april) nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Callisto en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 16° boven de westnoordwestelijke horizon. De Zon staat 17° onder de horizon en het is goed donker. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

maandag 22 april

16:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Lyriden vindt vandaag plaats. Rond 06:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 71°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 13 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn snel en helder. Rond 05:45 uur gaat het schemeren en om 06:28 uur komt de Zon op. Het beste moment om Lyriden waar te nemen is hierdoor rond 05:30 (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 71° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. De Maan is voor ongeveer 85% verlicht, maar gaat om 04:41 uur onder. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 8 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Meteoren waarnemen kan zonder speciale instrumenten. Wanneer het helder is, volstaat het blote oog, terwijl een ligstoel en warme kleding voor extra comfort kunnen zorgen. Zie de pagina Lyriden 2013 voor meer details voor deze zwerm.

21:57:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

22:08: Kaartje

Maansverduistering in de kernschaduw. Het maximum van de eclips gebeurt in onze streken op 9° hoogte boven de zuidoostelijke horizon. De details van de verduistering zijn te vinden op deze pagina. Zie ook Hoe ontstaat een maansverduistering? in de veelgestelde vragen. Voor de gegevens van andere eclipsen, zie de lijst met maansverduisteringen. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

vrijdag 26 april

01:54: Kaartje

De Maan staat 4,4° ten zuiden van Saturnus (+0,3m). De dichtste nadering gebeurt in onze streken op een hoogte van 24° boven de horizon, in het zuiden. De Maan is voor 100% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

21:35: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Van 21:35 tot 0:05 uur (27/04) staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Callisto, Europa en Ganymedes. Jupiter staat in het westnoordwesten op een hoogte van 13° boven de horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 15° onder de horizon. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende.

zaterdag 27 april

21:52: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 362268 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (32’59,1”), door de kleinere afstand. De Maan is krimpend, voor 97% verlicht en hij is vrijwel de gehele nacht zichtbaar; 's avonds in het (zuid)oosten en tegen de ochtend in het westen of zuidwesten. Het kaartje toont de Maan om 02:43 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op een hoogte van 19° boven de zuidelijke horizon. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

zondag 28 april

10:27: Saturnus in oppositie

Saturnus is in oppositie met de Zon. Voor een waarnemer op Aarde staat de planeet tegenover de Zon aan de hemel. Als gevolg daarvan komt Saturnus op rond zonsondergang en gaat rond zonsopkomst weer onder. De planeet is hierdoor vrijwel de gehele nacht te zien. Daarnaast staat hij relatief dicht bij de Aarde, zodat hij helder en groot lijkt. Dit zijn ideale omstandigheden om Saturnus waar te nemen. Saturnus is met het blote oog als een heldere “ster” vrij gemakkelijk aan de hemel te vinden. Al met een verrekijker op een statief zijn de beroemde ringen van de reuzenplaneet te onderscheiden. Met een telescoop kunnen meer details, zoals de schaduw van de ring op de planeet en de scheidingen in de ringen worden waargenomen, evenals de grootste manen van Saturnus. Zie de maandelijkse slingerdiagrammen voor de manen van Saturnus. Saturnus staat in het sterrenbeeld Weegschaal. De planeet heeft een helderheid van +0,3m en zijn schijnbare diameter meet 18,9”. Voor een waarnemer in Utrecht bereikt de planeet rond 01:42 uur zijn maximale hoogte van 26°, zie deze hemelkaart. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Saturnus. De pagina opposities van Saturnus bevat meer details voor deze en andere opposities van Saturnus. Op die pagina zijn ook oppositiekaarten te vinden.

23:11: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Van 23:11 tot 23:59 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Ganymedes, Europa en Callisto. Jupiter staat in het westnoordwesten op een hoogte van 6° boven de horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 18° onder de horizon en het is goed donker.

dinsdag 30 april

04:00: Kaartje

De meteorenzwerm μ-Virginiden bereikt zijn maximum. De radiant van de zwerm staat rond 02:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 31° boven de horizon. Zelfs onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm slechts zo'n 2 meteoren per uur te verwachten. Rond 05:30 uur gaat het schemeren en om 06:11 uur komt de Zon op. De Maan komt om 01:23 uur op, is voor ongeveer 75% verlicht en kan flink storen; de zwakkere meteoren zullen hierdoor niet zichtbaar zijn. De piek van deze zwerm is relatief laag, maar de duur van het maximum is met 44 dagen vrij lang, zodat in totaal toch nog een redelijk aantal meteoren te zien is. Zie de detailpagina μ-Virginiden 2013 voor meer informatie over deze meteoren.