Astrokalender voor mei 2013 - hemel.waarnemen.com

donderdag 2 mei

13:14:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker.

dinsdag 7 mei

04:00: Kaartje

De meteorenzwerm η-Aquariden bereikt zijn maximum. Rond 09:30 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 37°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 37 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn snel en hebben nalichtende sporen. Rond 05:15 uur gaat het schemeren en om 05:58 uur komt de Zon op. Het beste moment om η-Aquariden waar te nemen is hierdoor rond 04:30 (zie het kaartje). De radiant staat op dat moment zo'n 11° boven de oostzuidoostelijke horizon. De Maan komt om 04:44 uur op, is voor ongeveer 8% verlicht en stoort niet erg. De piek van deze zwerm is relatief hoog en de duur van het maximum is met 22 dagen vrij lang, zodat er in totaal zeer veel meteoren te zien zijn. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de detailpagina η-Aquariden 2013 voor meer informatie over deze meteoren.

05:15: De Maan bedekt δ Piscium

De ster δ Piscium, een ster van magnitude +4,4 in het sterrenbeeld Vissen, wordt bedekt door de Maan. Alleen het begin van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 05:15 verdwijnt de ster achter de dunne verlichte maanrand, op een hoogte van 4°. De Maan is voor 8% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

woensdag 8 mei

03:20: Mercurius staat 24' ten zuidoosten van Mars (+1.5m). De dichtste nadering vindt onder de horizon plaats voor een waarnemer in de Benelux. Bij ons is de samenstand niet of nauwelijks zichtbaar. De helderheid van Mercurius is nu -1,5m.

06:14:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is op dit moment 1,8 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 3,3% verlicht en afnemend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 1,0’ en is kort voor zonsopkomst, dus tegen het einde van de nacht, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 05:40 uur in het sterrenbeeld Vissen, op een hoogte van slechts 3,8° boven de oostnoordoostelijke horizon. Op dit moment staat de Maan 8,2° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt om 05:08 op, 0,8 uur voor de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan bedraagt 20,9°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is nodig. Een verrekijker is waarschijnlijk nodig om de Maan te vinden. Anders dan de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal traditionele kalenders, als indicator van het begin van een maand. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.

donderdag 9 mei

17:11: De Maan bedekt Mars (+1.5m). Het maximum van de bedekking vindt bij ons plaats op 31° hoogte, maar bij daglicht. De bedekking duurt ongeveer 71 minuten gezien vanuit Utrecht zo'n 10,1 seconden. De schijnbare diameter van Mars bedraagt 3,8”. De samenstand is vanuit de Lage Landen vrijwel onzichtbaar. Zie deze pagina voor meer gegevens over deze bedekking.

20:59: Kaartje

Venus staat 4,1° ten zuiden van de Pleiaden, in het sterrenbeeld Stier. De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op een hoogte van 11°, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 8 mei rond 22 uur, of op 9 mei rond 21:45 uur. Het tweetal staat in het eerste geval zo'n 3° boven de westnoordwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 4,3°. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 5° boven de westnoordwestelijke horizon, 4,1° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De helderheid van Venus is nu -3,4m.

22:21: De Maan staat op slechts 26' ten noordoosten van Mercurius (-1.7m). De dichtste nadering van deze nauwe samenstand gebeurt voor een waarnemer in onze streken onder de horizon en in de schemering. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar.

vrijdag 10 mei

02:28:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment voor het waarnemen van deepsky-objecten. De Maan beweegt 1,1° ten zuiden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

22:01: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Tussen 22:01 en 23:24 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 9° boven de westnoordwestelijke horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 11° onder de horizon. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

zaterdag 11 mei

02:32: Kaartje

De Maan staat 2,2° ten zuiden van Venus (-3,4m). De dichtste nadering gebeurt onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is met veel moeite te zien rond 21:45 uur. Het tweetal staat dan in het westnoordwesten, op een hoogte van ongeveer 6°, 8,3° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 3% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

21:39: Kaartje

De Maan staat 2,7° ten noorden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op een hoogte van 8° boven de horizon, in het westnoordwesten en in de schemering. De samenstand is met veel moeite te zien rond 21:45 uur. De twee objecten staan dan in het westnoordwesten, circa 7° boven de horizon, op een onderlinge afstand van 2,7°. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 3% verlicht.

21:55: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is 1,8 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is wassend en voor 3,0% verlicht. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van slechts 0,9’ en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 22:03 uur in het sterrenbeeld Stier, op een hoogte van slechts 5,7° boven de westnoordwestelijke horizon. Op dit moment staat de Maan 12,7° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan gaat 1,5 uur na de Zon onder, om 22:53. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan bedraagt 20,1°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een eenvoudige verrekijker kan helpen om de Maan gemakkelijker te zien. In verschillende kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; ons woord maand komt dan ook van Maan. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

23:10: Mercurius is in bovenconjunctie en beweegt achter de Zon langs. De binnenplaneet is nu onzichtbaar, doordat deze zich te dicht bij de Zon bevindt. Mercurius beweegt vanaf de Aarde gezien precies achter de Zon langs en wordt bedekt door de zonneschijf. Voor de zichtbaarheid van de planeet heeft dit geen gevolgen; de planeet stond immers al te dicht bij de Zon om te worden waargenomen. Voor de conjunctie bevond Mercurius zich aan de ochtendhemel, erna staat de planeet aan de avondhemel.

zondag 12 mei

15:04: Kaartje

De Maan staat 3,1° ten zuiden van Jupiter (-1,5m). De dichtste nadering vindt bij ons plaats op een hoogte van 59°, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 21:45 uur. Het tweetal staat dan in het westnoordwesten, circa 16° boven de horizon, op een afstand van 4,2° van elkaar. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 7% verlicht.

maandag 13 mei

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de bolhoop M5 te zien. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Slang, heeft een magnitude van 5,8m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 17,4’. Het object komt om 19:25 uur op, gaat om 07:48 uur onder en staat om 01:38 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 40° boven de horizon. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze bolhoop is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

15:32: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 405825 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’26,7”. De Maan is wassend, voor 13% verlicht en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Het kaartje toont de Maan om 22:06 uur in het sterrenbeeld Orion, op een hoogte van 18° boven de westelijke horizon. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn, vooral op de grens tussen licht en donker op de Maan, de maankraters goed te zien. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

donderdag 16 mei

22:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm α-Scorpiiden vindt vandaag plaats. Rond 02:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 13°) aan de hemel. Zelfs onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm slechts zo'n 3 meteoren per uur te verwachten. Rond 05:00 uur gaat het schemeren en om 05:44 uur komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 30% verlicht, maar gaat om 01:31 uur onder. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 14 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de pagina α-Scorpiiden 2013 voor meer details voor deze zwerm.

02:13: Mercurius staat 3.3° ten zuiden van de Pleiaden, in het sterrenbeeld Stier. De dichtste nadering gebeurt voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is vanuit de Lage Landen vrijwel onzichtbaar. De helderheid van Mercurius is nu -1,7m.

03:53: Mercurius staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 0,307AE, of zo'n 46,000 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 3,3 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 10,8 maal meer licht en warmte dan de Aarde.

zaterdag 18 mei

06:35:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

maandag 20 mei

22:19: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Tussen 22:19 en 22:55 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 5° boven de westnoordwestelijke horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 8° onder de horizon en het schemert.

dinsdag 21 mei

22:57:

De Maan bedekt ψ Virginis, een ster van magnitude +4,8 in het sterrenbeeld Maagd. Om 22:57 wordt de ster bedekt door de dunne onverlichte maanrand en om 00:04 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 28° boven de horizon, bij het einde 25°. De Maan is voor 86% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

woensdag 22 mei

12:18: Kaartje

De Maan staat 33' ten zuiden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt onder de horizon plaats voor een waarnemer in de Benelux en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 3:15 uur, of op 22 mei rond 22:15 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het westzuidwesten, circa 6° boven de horizon, op een afstand van 6,0° van elkaar. In het andere geval is de samenstand te zien boven de zuidzuidoostelijke horizon, op een hoogte van circa 24°, zo'n 6,1° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 90% verlicht.

22:29: Io in conjunctie met Europa

De Galileïsche maan Io staat 10,9” ten noorden van Europa. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

donderdag 23 mei

10:38: Kaartje

De Maan staat 4,2° ten zuiden van Saturnus (+0,5m). De dichtste nadering gebeurt onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 4 uur. Het tweetal staat dan boven de westzuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 5°, op een afstand van 6,1° van elkaar. De Maan is voor 94% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

vrijdag 24 mei

00:41: Hebe in oppositie

De planetoïde 6 Hebe is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Slang staat, heeft tijdens de oppositie een magnitude van slechts +9,6m en kan alleen met een behoorlijke telescoop worden waargenomen. Hebe bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 39°. Dit gebeurt rond 01:53 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,5m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Hebe. Zie de pagina Planetoïden in 2013 voor meer gegevens van planetoïden.

23:06: Kaartje

Mercurius staat 1,4° ten noorden van Venus (-3,3m). De dichtste nadering gebeurt bij ons 1° onder de horizon. De samenstand is met veel moeite te zien rond 22:30 uur, of op 25 mei rond 22:15 uur. Het tweetal staat in het eerste geval boven de noordwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 4°, op een onderlinge afstand van 1,4°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van circa 6°, 1,5° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van -0,8m. Voor de zichtbaarheid van de planeten, zie Vannacht aan de hemel.

zaterdag 25 mei

00:02: De Maan bedekt λ Librae

De ster λ Librae, een ster met een helderheid van +5,0m in het sterrenbeeld Weegschaal, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de zeer dunne onverlichte rand van de Maan om 00:02 uur. Om 00:33 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 16°, respectievelijk 17° boven de horizon. De Maan is voor 100% verlicht, wat het moeilijk maakt om de bedekking waar te nemen. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

06:25:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen, zodat er nauwelijks contrast is. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel.

zondag 26 mei

03:43: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 358377 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (33’20,6”), door de kleinere afstand. De Maan is afnemend, voor 98% verlicht en is 's avonds in het oosten of zuidoosten, rond middernacht in het zuiden en aan het einde van de nacht in het (zuid)westen, dus zo'n beetje de hele nacht, te zien. Het kaartje toont de Maan om 02:28 uur in het sterrenbeeld Slangendrager, op een hoogte van 17° boven de zuidelijke horizon. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

maandag 27 mei

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de bolhoop M80 te bekijken. M80 staat in het sterrenbeeld Schorpioen, heeft een helderheid van 7,2m en een schijnbare afmeting van 8,9’. De opkomst van dit object is om 21:50 uur, de ondergang om 05:29 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:42 uur, op slechts 15° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de bolhoop waar te nemen. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de week rond 8 juni. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze bolhoop is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Zie deze detailpagina voor M80 voor meer gegevens. Foto: DSS.

08:45: Kaartje

Mercurius staat 2,4° ten noorden van Jupiter (-1,5m). De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op een hoogte van 18°, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 26 mei rond 22:45 uur, of op 27 mei rond 22:15 uur. De twee objecten staan in het eerste geval boven de noordwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 3°, op een afstand van 2,5° van elkaar. In het andere geval is de samenstand te zien boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van circa 7°, zo'n 2,5° van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van -0,6m. Voor de zichtbaarheid van de planeten, zie Vannacht aan de hemel.

dinsdag 28 mei

20:40: Kaartje

Venus staat 1,0° ten noorden van Jupiter (-1,5m). De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op een hoogte van 19°, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 27 mei rond 22:45 uur, of op 28 mei rond 22 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het noordwesten, op een hoogte van ongeveer 2°, 1,4° van elkaar vandaan. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op circa 8° boven de westnoordwestelijke horizon, zo'n 1,0° van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De helderheid van Venus is nu -3,3m. Voor de zichtbaarheid van de planeten, zie Vannacht aan de hemel.

vrijdag 31 mei

20:58:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier, voor de tweede keer deze maand. Tweemaal dezelfde maanfase in een maand komt gemiddeld eens in de ruim acht maanden voor. Wanneer het om een tweede Volle Maan gaat wordt dit een Blauwe Maan genoemd. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.