Begin van de winter   –   SterHemel  app  MijnHemel   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meer vragen   –   FAQ   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Maanfasekalender    

Wat was dat (heldere) lichtverschijnsel aan de hemel? Ik heb een (helder) lichtverschijnsel in de lucht gezien. Het bewoog snel/langzaam. Wat was dat? Er wordt mij regelmatig door mensen gevraagd om te vertellen wat zij gezien hebben. (Merk op dat dit in feite de omgekeerde wereld is — het is over het algemeen gemakkelijker om aan anderen te vertellen wat je zelf hebt gezien.) Mensen zien regelmatig onverwachte verschijnselen in de lucht of aan de hemel. Het is erg lastig om een verklaring te geven over een gebeurtenis waar ik niet bij was. Ik probeer op deze pagina de meest waarschijnlijke verklaringen te geven. Mocht dat niet zijn wat je zoekt, dat moet je helaas elders verder zoeken. Meestal gaat het om een atmosferisch verschijnsel dat zich vlak boven ons hoofd afspeelt. Waarschijnlijk gaat het hier om een meteoor (“vallende ster”), een satelliet, een Thaise lampion of een vliegtuig. Het is niet zo waarschijnlijk dat je een komeet hebt gezien. Heb je achteraf een merkwaardig object op je foto ontdekt, zie dan Wat voor bijzonder object heb ik gefotografeerd? Meteoor of “vallende ster” Figuur 1: Meteoren. Een meteoor, in de volksmond ook wel vallende ster genoemd, is een lichtflitsje aan de hemel. Zo'n lichtflitsje duurt in de regel tussen een fractie van een seconde en een paar seconden. Meteoren kunnen nagloeiende sporen achterlaten. Er bestaan “losse” meteoren, maar de meeste behoren tot een meteorenzwerm — zie de pagina's Wanneer kan ik meteoren zien?, Hoe kan ik vallende sterren of meteoren waarnemen? en Wat zijn vallende sterren of meteoren? De meeste meteoren zijn vrij zwak, ongeveer zo helder als de sterren die je kunt zien, maar af en toe is er een zeer heldere meteoor te zien. Zo'n heldere meteoor wordt een vuurbol genoemd. Zeer heldere vuurbollen kunnen explosies vertonen en lang nagloeien. Zulke heldere vuurbollen zijn ook vaak enkele seconden lang zichtbaar. Heldere vuurbollen in onze streken werden onder andere gezien op 9 januari 2014 en 18 januari 2014, rond 21:20 (zie video hieronder). In zeer extreme gevallen zijn meteoren overdag zichtbaar, zoals bijvoorbeeld op 15 februari 2013 in Rusland en op 7 september 2015 in Bangkok. Als je zelf een vuurbol hebt gezien, kun je dat hier melden. De gegevens kunnen mogelijk worden gebruikt om te herleiden waar de vuurbol vandaan kwam, en in het geval van een extreem heldere meteoor, leiden naar de locatie van de eventuele meteorietinslag. Video van de meteoor van 18 januari 2014, gemaakt door YouTube-gebruiker Wegkijkton. Satelliet(en) Figuur 2: Animatie van een overgang van het ruimtestation ISS. Satellieten zijn op een heldere nacht vaak te zien als een bewegend “sterretje”, een puntje met de helderheid van een ster. Ze bewegen langzaam (veel langzamer dan meteoren) en zijn vaak minutenlang te volgen. De helderheid kan lange tijd constant zijn, maar ook variëren. Satellieten die in lage banen bewegen kunnen plotseling verschijnen of verdwijnen, wanneer ze uit de aardschaduw tevoorschijn komen, of erin verdwijnen. Een bekend voorbeeld is het ruimtestation ISS, waarvan de overgangen goed te zien en te voorspellen zijn. Ook kunnen roterende satellieten een variërende helderheid hebben, doordat de hoeveelheid zonlicht die naar de waarnemer wordt gekaatst verandert. Hierdoor kan een satelliet plotseling zichtbaar worden, en na enkele seconden weer uitdoven. Bekende voorbeelden hiervan zijn de Irridium flares. Er zijn echter nog vele minder bekende, en meestal minder opvallende, satellieten die langs de hemel bewegen. Sinds 2019 is Elon Musks bedrijf SpaceX begonnen met het lanceren van grote aantallen communicatiesatellieten, genaamd Starlink. Deze satellieten zijn (met name kort na de lancering) zichtbaar als een (lange, rechte) rij bewegende lichtpuntjes aan de nachthemel, die van oost naar west bewegen. Door de grote aantallen en helderheid van de satellieten zou de sterrenhemel zoals we die de afgelopen 10.000 jaar hebben gekend ophouden te bestaan. Video van Starlink-satellieten in mei 2019, gemaakt door YouTube-gebruiker VideoFromSpace. Thaise lampion De Thaise lampion of wensballon is een steeds populairder verschijnsel. Het gaat om een kleine, rijstpapieren ballon verhit door een brandstofelementje. Ze zijn vaak helder (doordat ze laag vliegen), en lijken steeds sneller te bewegen en helderder te worden naarmate ze hoger aan de hemel komen, en weer langzamer en zwakker wanneer ze richting horizon bewegen. In veel gevallen is het duidelijk dat het niet om een puntbron gaat, zoals bij meteoren of satellieten, maar een uitgebreider object. De Thaise lampions kunnen gevaarlijk zijn wanneer ze landen op het moment dat het vuur nog niet is gedoofd. Er zijn vermoedens dat op deze manier rieten daken en schuren afgebrand zijn. Vliegtuig Een vliegtuig is 's nachts over het algemeen te herkennen doordat het vaak om meerdere lichtpuntjes gaat, het licht sterk gekleurd is en/of knippert. Wanneer een vliegtuig verder weg staat, is het aantal lichtjes, de kleur of het knipperen mogelijk minder goed te onderscheiden en lijkt een vliegtuig op een satelliet. Rond zonsopkomst of zonsondergang kan een vliegtuig ook onverwacht fel zijn en onregelmatig helderder en zwakker worden, wanneer het zonlicht reflecteert op (of onder) bijvoorbeeld de vleugel. Komeet Figuur 3: Komeet C/2011 L4 (PANSTARRS) op 13 maart 2013. Kometen zijn grote objecten die door het zonnestelsel bewegen, niet in de aardatmosfeer zoals de andere verschijnselen op deze pagina. Ze bewegen hierdoor langzaam ten opzichte van de sterren en zijn over het algemeen dagen, weken of zelfs maanden lang zichtbaar. De beweging van een komeet kan pas worden opgemerkt na enkele uren tot dagen, net als bij planeten. De meeste kometen zijn te zwak voor het blote oog en moeten met een verrekijker of telescoop worden waargenomen — zie Hoe kan ik een komeet waarnemen? Zichtbare kometen zijn te vinden op de pagina Zichtbare kometen voor dit moment. Figuur 4: Wat was dat licht aan de hemel? Bron: Astronomy 101 Zie ook: Wat voor bijzonder object heb ik gefotografeerd? Hoe kan ik vallende sterren of meteoren waarnemen? Wat zijn vallende sterren of meteoren? Hoe kan ik een komeet waarnemen? Wanneer kan ik meteoren zien? Zichtbare kometen voor dit moment Zichtbaarheid van het ISS             Tweet     @hemel_waarnemen volgen

Begin van de winter   –   SterHemel  app  MijnHemel   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meer vragen   –   FAQ   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Maanfasekalender