Astrokalender voor oktober 2009 - hemel.waarnemen.com

zaterdag 3 oktober

20:30: Io in conjunctie met Europa

De Galileïsche maan Io staat slechts 0,59" ten noorden van Europa. Io bedekt Europa voor 48%. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

zondag 4 oktober

06:41: Venus staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 0,718AE, of zo'n 107,472 miljoen km. Een waarnemer op Venus ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 1,4 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 1,9 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

08:10:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Voor het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, zodat er geen schaduwen zijn en er nauwelijks contrast is. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

14:51: Mercurius is in het perihelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu klein en bedraagt 0,308AE, ofwel 46,002 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 3,3 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 10,6 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

dinsdag 6 oktober

03:31:

Mercurius bereikt zijn grootste westelijke elongatie en is ochtendster. De hoekafstand van Mercurius tot de Zon bedraagt 17°57'. De planeet staat ten westen van de Zon en komt voor de Zon op. De planeet heeft nu magnitude -0,3, is voor 53% verlicht en heeft een schijnbare diameter van 7,0". Mercurius komt 01:45 uur voor de Zon op (om 06:04 uur). Aan het begin van de burgerlijke schemering, rond 07:15 uur, staat Mercurius 10° boven de horizon, in het oosten. Dit is dus een gunstige ochtendverschijning (voor meer uitleg over de wisselende zichtbaarheid van de binnenplaneten, zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen). Zie ook de horizonkaart voor deze ochtendverschijning. De grootte van het stipje op de kaart geeft de helderheid weer. Mercurius is helderder na de grootste ochtendelongatie dan ervoor. Om Mercurius waar te nemen kan het gebruik van een verrekijker van pas komen. Voor een lijst met ochtend- en avondverschijningen, zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius.

20:14: De Maan bedekt μ Arietis

De ster μ Arietis, een ster met een helderheid van +5,7m in het sterrenbeeld Ram, wordt bedekt door de Maan. Vanuit Utrecht is alleen het einde van de bedekking zichtbaar; om 20:14 komt de ster van achter de onverlichte maanrand tevoorschijn, 6° boven de horizon. De Maan is voor 93% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

woensdag 7 oktober

03:35: De Maan bedekt ε Arietis

De ster ε Arietis (48 Arietis), een dubbelster met componenten van +4,7 en +5,6m in het sterrenbeeld Ram, wordt bedekt door de Maan. Om 03:35 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 04:50 komt deze weer tevoorschijn van achter de onverlichte rand. In Utrecht staat de Maan dan 59°, respectievelijk 56° boven de horizon. De Maan is voor 91% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

19:54: Ganymedes in conjunctie met Callisto

Jupiters satelliet Ganymedes staat op 2,7" ten zuiden van Callisto. Er vindt net geen bedekking plaats tussen de twee manen. De afstand tussen de randen van de twee maantjes bedraagt 1,11". Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

22:54: De Maan bedekt SAO 76215

De ster SAO 76215, een ster van magnitude +5,4 in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. De ster verdwijnt om 22:54 achter de verlichte maanrand en komt om 23:46 uur weer tevoorschijn aan de onverlichte kant van de Maan. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 23° boven de horizon, bij het einde 31°. De Maan is voor 85% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

23:39:

De Maan bedekt de Pleiaden, de bekende sterhoop in het sterrenbeeld Stier. Echter, de sterhoop wordt slechts (zeer) gedeeltelijk bedekt, en de helderste 11 Pleiaden ontsnappen aan de bedekking. De Maan staat ruim 30° boven de horizon voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 85% verlicht. De details van de samenstand/bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

zaterdag 10 oktober

22:47: Io in conjunctie met Europa

Jupiters satelliet Io staat op slechts 0,59" ten noorden van Europa. Io bedekt Europa voor 47%. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

23:04:

De Maan bedekt SAO 78816, een ster met een helderheid van +5,7m in het sterrenbeeld Tweelingen. Om 23:04 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 23:44 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 1°, respectievelijk 6° boven de horizon. De Maan is voor 56% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

23:31: Julia in oppositie

De planetoïde 89 Julia is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Andromeda staat, heeft tijdens de oppositie helderheid van slechts +9,3m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Julia rond 00:43 uur in het zuiden, op circa 70° boven de horizon. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,1m. Kijk op onze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Julia.

23:47: Melpomene in oppositie

De planetoïde 18 Melpomene is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Walvis, heeft nu een helderheid van +7,9m. Er is een telescoop nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Melpomene rond 01:56 uur in het zuiden, op circa 30° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +8,9m. Kijk op onze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Melpomene. Voor meer gegevens van planetoïden, zie de pagina Planetoïden in 2009.

zondag 11 oktober

10:56:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

maandag 12 oktober

00:46:

De Maan bedekt 85 Geminorum, een ster met een helderheid van +5,4m in het sterrenbeeld Tweelingen. Om 00:46 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 01:18 komt deze weer tevoorschijn van achter de onverlichte rand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 3° boven de horizon, bij het einde 8°. De Maan is voor 43% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

dinsdag 13 oktober

02:28:

De Maan bedekt ο 1 Cancri, een ster met een helderheid van +5,2m in het sterrenbeeld Kreeft. De ster verdwijnt om 02:28 achter de verlichte maanrand en komt om 03:22 uur weer tevoorschijn aan de onverlichte kant van de Maan. De Maan staat bij de intrede 6° boven de horizon, bij de uittrede is dat 13°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 31% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

06:34: Jupiter is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Hiermee eindigt de oppositielus van Jupiter. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer gegevens.

12:56: Kaartje

Venus staat 31' ten zuidwesten van Saturnus (+1,3m). De dichtste nadering gebeurt in onze streken op 39° hoogte, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 7:30 uur, of op 14 oktober rond 6:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 14° boven de oostzuidoostelijke horizon, op een afstand van 34' van elkaar. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 5° boven de oostelijke horizon, zo'n 58' van elkaar vandaan. De helderheid van Venus is nu -3,4m. Linksonder het tweetal, op bijna 7°, bevindt zich Mercurius (-0,8m).

14:24: De Maan staat in het perigeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het dichtst bij de Aarde ligt. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 369067 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 32'22,7". Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

woensdag 14 oktober

07:43: Kaartje

De Maan staat 3,7° ten zuidwesten van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op 38° hoogte boven de zuidoostelijke horizon en in de schemering. De samenstand is te zien rond 7 uur. De twee objecten staan dan boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 33°, 3,8° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 20% verlicht.

donderdag 15 oktober

20:04: Verschijnselen van de manen van Jupiter

In de nacht van 15 op 16 oktober is een overgang van de Galileïsche maan Europa in zijn geheel waar te nemen. De overgang begint op het moment dat Europa de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 01:22 uur, wanneer Europa's schaduw de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Europa's schaduw de Jupiterschijf betreedt (22:29 uur) en Europa de Jupiterschijf verlaat (22:56 uur). Voor meer details, zie deze tabel.

zondag 18 oktober

01:04: Io in conjunctie met Europa

De Galileïsche maan Io staat op slechts 0,58" ten noorden van Europa. Io bedekt Europa voor 46%. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

04:41: De Maan staat 3,4° ten zuiden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt onder de horizon plaats voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is vrijwel onzichtbaar, doordat het tweetal zich te dicht bij de Zon bevindt.

07:33:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt voor het waarnemen van deepsky-objecten. De Maan beweegt 5,5° ten zuiden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

woensdag 21 oktober

--:--: Kaartje

Vandaag bereikt de meteorenzwerm Orioniden zijn maximum. De zwerm staat rond 06:00 in het hoogste punt, 53° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er zo'n 25 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn snel en hebben nalichtende sporen. Rond 07:45 gaat het schemeren en om 08:15 komt de Zon op. De Maan stoort niet.

17:40: Kaartje

De Maan bedekt Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De bedekking gebeurt in onze streken op 9° hoogte, maar bij daglicht (voor de liefhebber zijn hier de gegevens van de bedekking). De samenstand is met veel moeite te zien rond 19 uur. De twee objecten staan dan in het zuidwesten, circa 3° boven de horizon, op een afstand van 32' van elkaar. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 13% verlicht.

21:11: Verschijnselen van de manen van Jupiter

In de nacht van 21 op 22 oktober is een overgang van Jupiters maan Io volledig te zien. De overgang begint wanneer Io de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 00:46 uur, op het moment dat Io's schaduw de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io's schaduw de Jupiterschijf betreedt (22:28 uur) en Io de Jupiterschijf verlaat (23:29 uur). Voor meer details, zie deze tabel.

zondag 25 oktober

00:57: Kaartje

Mercurius staat 3,5° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt onder de horizon plaats voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 24 of 25 oktober rond 8 uur. De twee objecten staan in beide gevallen in het oostzuidoosten, op circa 2° boven de horizon. Op de 24e is de onderlinge afstand tussen de twee objecten 3,7°, op de 25e is dat 3,5°. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van -1,0m.

03:00 MET: Einde van de zomertijd. Om 3 uur Midden-Europese zomertijd (MEZT) wordt de klok een uur terug gezet en is het 2 uur wintertijd (MET). Daarmee bevinden we ons weer in onze standaard tijdzone. Voor meer informatie over het begin en einde van de zomertijd in Nederland en België, zie de tabel Begin en einde van de zomertijd.

maandag 26 oktober

00:18 MET: De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt nu 404166 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29'34,0"), door de grotere afstand. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

01:42 MET:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor zijn de schaduwen (van de bergen en kraterranden) lang, wat een extra diepte-effect veroorzaakt. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

22:22 MET:

De Maan bedekt SAO 164013, een ster met een helderheid van +5,9m in het sterrenbeeld Steenbok. Om 22:22 wordt de ster bedekt door de onverlichte maanrand en om 23:11 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 11° staan, aan het einde van de bedekking op 5°. De Maan is voor 58% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

dinsdag 27 oktober

07:57 MET: Kaartje

De Maan staat 2,4° ten noorden van Jupiter (-2,1m). De dichtste nadering vindt onder de horizon plaats voor een waarnemer in de Benelux en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand op 26 oktober rond 23 uur, of op 27 oktober rond 18 uur. Het tweetal staat in het eerste geval zo'n 8° boven de zuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 5,3°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen boven de zuidzuidoostelijke horizon, op een hoogte van circa 20°, 5,7° van elkaar verwijderd. De Maan is voor ongeveer 62% verlicht.

woensdag 28 oktober

00:03 MET:

De Maan bedekt λ Capricorni, een ster met een helderheid van +5,6m in het sterrenbeeld Steenbok. Om 00:03 uur verdwijnt de ster achter de onverlichte rand van de Maan en om 00:55 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 8°, respectievelijk 1° boven de horizon. De Maan is voor 68% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

18:50 MET:

De Maan bedekt SAO 146062, een ster van magnitude +5,9 in het sterrenbeeld Waterman. Om 18:50 wordt de ster bedekt door de onverlichte maanrand en om 19:47 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. De Maan staat bij de intrede 26° boven de horizon, bij de uittrede is dat 30°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 75% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

vrijdag 30 oktober

17:49 MET: Tussen 17:49 en 17:53 uur zijn Io en Ganymedes' schaduw gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Tussen 17:53 en 18:51 uur zijn Io, Io's schaduw en Ganymedes' schaduw zichtbaar op Jupiters schijf. Van 18:51 tot 19:34 uur zijn Io's schaduw en Ganymedes' schaduw zichtbaar op Jupiters schijf.

17:53 MET: De Maan bedekt 22 Piscium

De ster 22 Piscium, een ster met een helderheid van +5,6m in het sterrenbeeld Vissen, wordt bedekt door de Maan. Alleen het einde van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 17:53 komt de ster tevoorschijn van achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 20°. De Maan is voor 89% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.