Begin van de winter   –     –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden    

Astrokalender voor maart 2017 Tijdstippen zijn in Midden-Europese wintertijd (MET), tenzij anders aangegeven woensdag 1 maart Vandaag begint de weerkundige lente. De meteorologische lente omvat per definitie de maanden maart, april en mei. De astronomische lente begint op 20 maart. 21:00:  De Maan staat 4,7° ten zuidoosten van Mars (+1,5m), in het sterrenbeeld Vissen. De dichtste nadering gebeurt om 23:16, bij ons 10° onder de horizon. Bekijk de samenstand rond 21 uur. Het tweetal staat dan zo'n 10° boven de westelijke horizon, 4,9° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 13% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel. 22:37:  In de nacht van 1 op 2 maart zijn overgangen van Europa en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. Om 22:37 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Europa's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 2:39 uur, op het moment dat Europa de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Europa voor de Jupiterschijf verschijnt (om 00:19 uur) en Europa's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat (om 01:06 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. donderdag 2 maart 03:44:  Neptunus is in conjunctie met de Zon en beweegt er vanaf de Aarde gezien achterlangs. De planeet is hierdoor op dit moment onzichtbaar. In deze positie staan Neptunus, de Zon en de Aarde op één lijn. De planeet beweegt vanaf de Aarde gezien niet exact achter de Zon langs, maar 0,8° ten zuiden ervan, en wordt niet bedekt door de Zon. In conjunctie staat een buitenplaneet op maximale afstand (30,9 AE, ofwel 4629 miljoen km) van de Aarde en heeft een minimale schijnbare diameter (2,2”). 23:40:  In de nacht van 2 op 3 maart is een overgang van de Jupitermaan Ganymedes en van Ganymedes' schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. Om 23:40 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Ganymedes' schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 5:02 uur, op het moment dat Ganymedes de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Ganymedes' schaduw de Jupiterschijf verlaat (02:10 uur) en Ganymedes voor het oppervlak van Jupiter verschijnt (om 03:07 uur). vrijdag 3 maart Op vrijdag 3, zaterdag 4 en zondag 5 maart vinden de jaarlijkse Landelijke Sterrenkijkdagen plaats. Veel publiekssterrenwachten in Vlaanderen en Nederland openen 's avonds hun deuren om het publiek door hun telescopen te laten kijken. De Maan is deze dagen voor circa 30-55% verlicht, waardoor zijn kraters goed te zien zijn. De planeten Venus en Jupiter, met zijn manen, zijn goed zichtbaar in de sterrenbeelden Vissen en Maagd. Ook zijn er verschillende deepsky-objecten, zoals de open sterhoop de Pleiaden, zichtbaar door een telescoop. Zie de pagina Vannacht aan de hemel en de gebeurtenissen hieronder voor meer objecten die zichtbaar zijn bij helder weer, of gebruik de gratis SterHemel (Android) of Mijn Hemel (iOS) apps. Op de pagina Waarneemweer is de bewolkingsverwachting te zien. In veel gevallen is er ook een slechtweerprogramma, zoals lezingen over sterrenkunde of virtuele tours van de sterrenhemel. Kijk op sterrenkijkdagen.nl of sterrenkijkdagen.be voor deelnemende organisaties. 08:33:  De Maan staat in het perigeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het dichtst bij de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 369062 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 32’22,7”. De Maan is op dit moment wassend, voor 33% verlicht en is met name 's avonds (in het zuiden) en in de vroege nacht (in het westen) goed te zien. Het kaartje toont de Maan om 18:57 uur in het sterrenbeeld Ram, op een hoogte van 45° boven de horizon, in het zuidwesten. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn, vooral op de grens tussen licht en donker op de Maan, de maankraters goed te zien. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens. 13:10:  De planetoïde 29 Amphitrite is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Leeuw, heeft nu een schijnbare magnitude van slechts +9,1m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Amphitrite rond 00:57 uur in het zuiden, op circa 47° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,1m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Amphitrite. Zie de pagina Planetoïden in 2017 voor meer gegevens van planetoïden. zaterdag 4 maart 02:29:  Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. Om 2:29 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en duurt tot 5:26 uur, wanneer Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is te zien hoe Io de schijf van Jupiter betreedt (om 03:16 uur) en Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (om 04:41 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. 10:09:  Venus is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Voor een binnenplaneet gebeurt dit tussen de grootste oostelijke elongatie en benedenconjunctie. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Venus. 21:52:  De ster Hyadum I (γ Tauri), een ster van magnitude +3,6 in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. Om 21:52 wordt de ster bedekt door de onverlichte maanrand en om 22:50 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. In Utrecht staat de Maan dan 33°, respectievelijk 25° boven de horizon. De Maan is voor 43% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België. 23:06:  Callisto is in benedenconjunctie met Jupiter. De satelliet beweegt tussen de Aarde en Jupiter door, maar er vindt geen overgang over Jupiter plaats. Callisto staat 8,6” ten noorden van Jupiters noordpool. Voor meer details, zie deze tabel. 23:37:  In de nacht van 4 op 5 maart is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Io in zijn geheel waar te nemen. Om 23:37 uur zien het begin van de verduistering, wanneer Io in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 2:33 uur, wanneer Io weer van achter Jupiter verschijnt. Voor het bekijken van een bedekking is een telescoop nodig, voor het volgen van een verduistering is een verrekijker op statief genoeg. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel. zondag 5 maart 00:41:  De Maan bedekt 71 Tauri (V777 Tauri), een ster van magnitude +4,5 in het sterrenbeeld Stier. Om 00:41 wordt de ster bedekt door de onverlichte maanrand en om 01:32 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. De Maan staat bij de intrede 8° boven de horizon, bij de uittrede is dat 1°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 45% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel. 01:15:  De Maan staat 37' ten zuiden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering gebeurt om 04:37, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. Bekijk de samenstand rond 1:15 uur. Het tweetal staat dan boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 5°, op een afstand van 2,4° van elkaar. De Maan is voor 45% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel. 12:32:  De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender. 23:52:  Tussen 23:52 en 6:39 uur (6 maart) nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 31° boven de horizon, in het zuiden. De Zon staat 35° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter. maandag 6 maart 00:28:  De ster 111 Tauri, een ster met een helderheid van +5,0m in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. De ster verdwijnt om 00:28 achter de onverlichte maanrand en komt om 01:19 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 20° staan, aan het einde van de bedekking op 12°. De Maan is voor 56% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België. 23:37:  Jupiters satelliet Io staat op 11,0” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat in het zuidoosten op een hoogte van 16° boven de horizon. De Zon staat 41° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. dinsdag 7 maart 01:29:  Mercurius is in bovenconjunctie met de Zon. De binnenplaneet beweegt vanaf de Aarde gezien achter de Zon langs. Mercurius staat op dit moment dicht bij de Zon aan de hemel en is hierdoor onzichtbaar. In deze positie staan Mercurius, de Zon en de Aarde op één lijn. De planeet beweegt vanaf de Aarde gezien niet exact achter de Zon langs, maar 1,7° ten zuiden ervan, en wordt niet bedekt door de Zon. In bovenconjunctie staat een binnenplaneet op maximale afstand (1,363 AE, ofwel 203,9 miljoen km) van de Aarde en heeft een minimale schijnbare diameter (4,9”). Voor de conjunctie bevond Mercurius zich aan de ochtendhemel, erna staat de planeet aan de avondhemel. 04:26:  De Galileïsche maan Io staat op 13,9” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 28° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. De Zon staat 26° onder de horizon en het is goed donker. Om de manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al voldoende. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie. woensdag 8 maart 07:59:  De planetoïde 41 Daphne is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Leeuw, heeft nu een schijnbare helderheid van slechts +9,6m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Daphne bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 38°. Dit gebeurt rond 00:43 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,5m. Kijk voor meer details over de oppositie van Daphne op deze pagina. donderdag 9 maart 01:12:  Vannacht zijn overgangen van Europa en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. De schaduwovergang begint om 1:12 uur, op het moment dat Europa's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 4:58 uur, op het moment dat Europa de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is te zien hoe Europa voor de Jupiterschijf verschijnt (om 02:38 uur) en Europa's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat (03:41 uur). Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. vrijdag 10 maart 03:11:  De komeet 2P/Encke staat in het perihelium. De komeet is zichtbaar met een helderheid groter dan achtste magnitude aan onze avondhemel tussen 1 februari en 6 maart. Vanaf 7 maart is het object in Nederland en België vrijwel onzichtbaar. Wij zien de grootste helderheid rond 6 maart: magnitude -3,1. Dit maakt het lastig om het object op dat moment met het blote oog waar te nemen, maar een simpele verrekijker (in de hand of op statief) kan hierbij uitkomst bieden. Het meest gunstige moment om de komeet te bekijken vanuit onze streken is rond 26 februari. Het object heeft dan een helderheid van +0,0m en een magnitudecontrast van -3,7m, in principe genoeg om de komeet met het blote oog waar te kunnen nemen.Een verrekijker (in de hand of op statief) kan echter helpen om meer detail te zien. Merk op dat een diffuse komeet lastiger waar te nemen is dan een ster met dezelfde helderheid. Zie ook Hoe kan ik een komeet waarnemen? in de veelgestelde vragen. Zie de pagina Komeet 2P/Encke in 2017 voor meer details en zoekkaartjes. 22:39:  De Maan staat 1,3° ten zuiden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering vindt om 22:39 plaats, bij ons op een hoogte van 48° boven de horizon, in het zuidzuidoosten en is dus goed te zien. De Maan is voor 97% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel. zondag 12 maart 01:30:  Vannacht zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Io in zijn geheel te zien. De verduistering begint om 1:30 uur, op het moment dat Io in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en duurt tot 4:18 uur, op het moment dat Io weer van achter Jupiter tevoorschijn komt. 15:54:  Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn. 22:51:  In de nacht van 12 op 13 maart is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. Om 22:51 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 1:37 uur, op het moment dat Io de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Io de schijf van Jupiter betreedt (23:27 uur) en Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (om 01:03 uur). Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details. maandag 13 maart 01:37:  Van 1:37 tot 6:24 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Callisto, Io, Europa en Ganymedes. Jupiter staat in het zuidzuidwesten op een hoogte van 28° boven de horizon. De Zon staat 27° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een stabiele verrekijker voldoende. 21:29:  Tot 22:16 zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Europa en Callisto zichtbaar. dinsdag 14 maart 21:25:  De Maan bedekt 65 Virginis, een ster met een helderheid van +5,9m in het sterrenbeeld Maagd. Om 21:25 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 22:07 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de dunne onverlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 4° staan, aan het einde van de bedekking op 10°. De Maan is voor 95% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel. 21:30:  De Maan staat 1,8° ten noorden van Jupiter (-2,0m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering gebeurt om 21:17, bij ons op een hoogte van 2° boven de oostzuidoostelijke horizon. Bekijk de samenstand rond 21:30 uur. De twee objecten staan dan in het oostzuidoosten, op een hoogte van ongeveer 4°, 1,8° van elkaar vandaan. De Maan is voor 95% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn. 22:03:  De Maan bedekt 66 Virginis, een ster met een helderheid van +5,8m in het sterrenbeeld Maagd. De ster verdwijnt om 22:03 achter de verlichte maanrand en komt om 23:06 uur weer tevoorschijn aan de dunne onverlichte kant van de Maan. De Maan staat bij de intrede 9° boven de horizon, bij de uittrede is dat 17°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 95% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België. woensdag 15 maart 03:20:  De Maan bedekt 74 Virginis, een ster met een helderheid van +4,7m in het sterrenbeeld Maagd. Om 03:20 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 04:26 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de dunne onverlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 31° boven de horizon, bij het einde 27°. De Maan is voor 94% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel. 21:20:  Van 21:20 tot 4:56 uur (16 maart) nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat boven de zuidzuidoostelijke horizon, op een hoogte van 29°. De Zon staat 39° onder de horizon en het is donker. 22:41:  De Galileïsche maan Io staat 13,5” ten zuiden van Europa. Jupiter staat in het oostzuidoosten op een hoogte van 14° boven de horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 33° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. donderdag 16 maart 03:48:  Vannacht zijn overgangen van de schaduw van Europa en Europa zelf over de planeetschijf van Jupiter voor een groot deel te zien. Om 3:48 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Europa's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 6:16 uur, op het moment dat Europa's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat. In de tussentijd is te zien hoe Europa voor de Jupiterschijf verschijnt (04:56 uur). Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details. vrijdag 17 maart 19:30:  Mercurius staat 8,5° ten zuidoosten van Venus (-3,5m), in het sterrenbeeld Vissen. De dichtste nadering gebeurt om 19:08, in onze streken op 8° hoogte boven de horizon, in het westen en in de schemering. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 17 maart rond 19:30 uur, of op 18 maart rond 19:15 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het westen, circa 4° boven de horizon, op een onderlinge afstand van 8,8°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op circa 7° boven de westelijke horizon, zo'n 8,5° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De helderheid van Mercurius is nu -1,2m. Voor de zichtbaarheid van de planeten, zie Vannacht aan de hemel. 22:54:  In de nacht van 17 op 18 maart zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Europa in zijn geheel waar te nemen. Om 22:54 uur zien het begin van de verduistering, wanneer Europa in Jupiters schaduw verdwijnt, en eindigt om 2:16 uur, op het moment dat Europa weer van achter Jupiter tevoorschijn komt. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. zaterdag 18 maart 18:25:  De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 404650 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’31,8”. De Maan is op dit moment afnemend, voor 71% verlicht en is vooral laat in de nacht (in het (zuid)oosten) en 's ochtends vroeg (ongeveer in het zuiden) goed te zien. Het kaartje toont de Maan om 04:54 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op een hoogte van 22° boven de zuidelijke horizon. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn, vooral op de grens tussen licht en donker op de Maan, de maankraters goed te zien. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens. zondag 19 maart 01:40:  De Maan bedekt 24 (Scorpii)/Ophiuchi, een ster met een helderheid van +4,9m in het sterrenbeeld Slangendrager. De ster wordt bedekt door de verlichte rand van de Maan om 01:40 uur. Om 02:52 uur wordt deze weer zichtbaar aan de onverlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 4° boven de horizon, bij het einde 12°. De Maan is voor 65% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België. 03:24:  Vannacht is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Io volledig waar te nemen. De verduistering begint om 3:24 uur, op het moment dat Io in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en duurt tot 6:03 uur, wanneer Io weer van achter Jupiter verschijnt. Voor het waarnemen van een bedekking is een (kleine) telescoop nodig, voor het volgen van een verduistering is een verrekijker op statief genoeg. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. maandag 20 maart 00:44:  Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. Om 0:44 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 3:21 uur, wanneer Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (om 01:12 uur) en Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat (02:56 uur). Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een redelijk grote telescoop nodig. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. 06:00:  De Maan staat 2,7° ten noorden van Saturnus (+0,7m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 12:23 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 6 uur. De twee objecten staan dan zo'n 17° boven de zuidelijke horizon, op een onderlinge afstand van 3,8°. De Maan is voor 54% verlicht. 11:29:  Vandaag begint de lente: lente-equinox. De Zon trekt van het zuiden naar het noorden over de hemelequator en staat recht boven de evenaar van de Aarde. De dag duurt vandaag (ongeveer) even lang als de nacht (Latijn: equi = gelijk, nox = nacht), en het komende half jaar duren de dagen langer dan de nachten. De winter duurde 88,99 dagen, de lente zal 92,75 dagen lang zijn. De elliptische baan van de Aarde om de Zon is verantwoordelijk voor het feit dat de seizoenen niet even lang zijn; wanneer de Aarde dichter bij de Zon staat (op dit moment is dat in de winter), beweegt zij sneller en duurt dat seizoen korter. Voor meer gegevens, zie de tabel de seizoenen. Dit wordt ook wel de astronomische lente genoemd, de meteorologische lente begon op 1 maart. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen precies omgekeerd; daar begint vandaag de herfst. 16:58:  De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker. 21:17:  De Galileïsche maan Io staat op 10,6” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 6° boven de horizon, in het oostzuidoosten. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 22° onder de horizon en het is donker. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 21:42:  In de nacht van 20 op 21 maart is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Ganymedes volledig waar te nemen. Om 21:42 uur zien het begin van de verduistering, wanneer Ganymedes in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en duurt tot 1:36 uur, op het moment dat Ganymedes weer van achter Jupiter tevoorschijn komt. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel. 21:52:  In de nacht van 20 op 21 maart is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Io in zijn geheel waar te nemen. De verduistering begint om 21:52 uur, op het moment dat Io in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 0:29 uur, op het moment dat Io weer van achter Jupiter verschijnt. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen. Tot 0:29 zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Europa en Callisto zichtbaar. donderdag 23 maart 00:43:  Jupiters satelliet Io staat op 13,2” ten zuiden van Europa. Jupiter staat boven de zuidzuidoostelijke horizon, op een hoogte van 30°. De Zon staat 37° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 15:03:  Mercurius staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 0,308AE, of zo'n 46,002 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 3,2 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 10,5 maal meer licht en warmte dan de Aarde. zaterdag 25 maart Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel M99, bekend als de Pin-wheel-nevel, op te zoeken. M99 staat in het sterrenbeeld Haar van Berenice, heeft een magnitude van 9,8m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 5,4’. Het object komt om 17:32 uur op, gaat om 08:08 uur onder en staat om 00:52 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 52° boven de horizon. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de dagen rond 28 maart. Om detail te kunnen zien in een zwakker en contrastarm hemellichaam als dit sterrenstelsel is een redelijke telescoop nodig. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS. 01:28:  Vannacht zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Europa volledig te zien. Om 1:28 uur zien het begin van de verduistering, wanneer Europa in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 4:31 uur, wanneer Europa weer van achter Jupiter tevoorschijn komt. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen. 11:17:  Venus is in benedenconjunctie en beweegt vanaf de Aarde gezien voor de Zon langs. De binnenplaneet is nu korte tijd onzichtbaar, doordat deze zich te dicht bij de Zon bevindt. Er vindt geen overgang over de zonneschijf plaats, doordat de planeet 8,3° ten noorden langs de Zon beweegt. De Zon, Venus en de Aarde staan nu op één lijn, waardoor de Aarde in oppositie staat voor een denkbeeldige waarnemer op Venus. In benedenconjunctie staat een binnenplaneet op minimale afstand (in dit geval 0,281 AE, ofwel 42,0 miljoen km) van de Aarde en heeft een maximale schijnbare diameter (59,8”). Venus verruilt hiermee de avondhemel voor de ochtendhemel. zondag 26 maart 02:00:  Begin van de zomertijd. Om 2 uur Midden-Europese (winter)tijd (MET) wordt de klok een uur vooruit gezet en is het 3 uur zomertijd (MEZT). De tijd tussen 2 en 3 uur wordt hiermee als het ware overgeslagen, waardoor je een uur minder lang kunt slapen. Je kunt natuurlijk ook je klok zondagochtend pas verzetten, waardoor je een uur eerder naar bed mag ☺. Voor meer informatie over het begin en einde van de zomertijd in Nederland en België, zie de pagina Begin en einde van de zomertijd. 06:39 MEZT:  Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is op dit moment 2,0 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is afnemend en voor 4,8% verlicht. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 1,5’ en is aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, te zien. Bijgaand kaartje toont de Maan om 07:14 uur in het sterrenbeeld Waterman, op een hoogte van slechts 1,6° boven de horizon, in het oostzuidoosten. De Zon staat nu 5,7° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt 0,5 uur voor de Zon op, om 05:57. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 25,2°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is nodig. Een eenvoudige verrekijker is waarschijnlijk nodig om de dunne sikkel te vinden. In tegenstelling tot de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan. maandag 27 maart Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel M100 waar te nemen. M100 is te vinden in het sterrenbeeld Haar van Berenice, heeft een helderheid van 9,4m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 6,9’. Het object komt om 18:20 uur op, gaat om 09:12 uur onder en staat om 01:48 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 54° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Bij het waarnemen van een zwakker en nevelig object als dit sterrenstelsel is een redelijke telescoop nodig om detail te kunnen zien. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS. 03:38 MEZT:  Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. Om 3:38 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 6:05 uur, op het moment dat Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io de schijf van Jupiter betreedt (om 03:56 uur) en Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat (05:50 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen. 21:25 MEZT:  Van 21:25 tot 0:46 uur (28/03) nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Io, Ganymedes, Europa en Callisto. Jupiter staat boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van 17°. De Zon staat 26° onder de horizon en het is goed donker. dinsdag 28 maart 00:46 MEZT:  Vannacht zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Io in zijn geheel te zien. Om 0:46 uur zien het begin van de verduistering, wanneer Io in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en duurt tot 3:13 uur, op het moment dat Io weer van achter Jupiter verschijnt. Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details. 02:40 MEZT:  Vannacht zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Ganymedes in zijn geheel waar te nemen. Om 2:40 uur zien het begin van de verduistering, op het moment dat Ganymedes in Jupiters schaduw verdwijnt, en eindigt om 5:55 uur, wanneer Ganymedes weer van achter Jupiter verschijnt. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. Tot 3:13 zijn van de grote Jupitermanen alleen Europa en Callisto zichtbaar. 04:57 MEZT:  Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment voor het waarnemen van deepsky-objecten. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 3,8° ten zuiden langs de Zon beweegt. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen. 22:06 MEZT:  In de nacht van 28 op 29 maart is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. De schaduwovergang begint om 22:06 uur, wanneer Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 0:31 uur, op het moment dat Io de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (22:22 uur) en Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat (00:18 uur). woensdag 29 maart 20:30 MEZT:  De Maan staat 7,1° ten zuidoosten van Mercurius (-0,2m), in het sterrenbeeld Vissen. De dichtste nadering vindt om 14:27 plaats, bij ons op 47° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 20:30 uur. De twee objecten staan dan in het westen, circa 13° boven de horizon, op een onderlinge afstand van 7,7°. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 4% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel. 20:49 MEZT:  Vanavond kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de eerste maansikkel zien na de afgelopen Nieuwe Maan. Het is 1,7 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is wassend en voor 4,0% verlicht. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 1,3’ en hij is kort na zonsondergang zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 20:43 uur in het sterrenbeeld Vissen, op een hoogte van 10° boven de horizon, in het westen. De Zon staat nu 17,2° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat 1,8 uur na de Zon onder, om 21:59. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan is nu 23,0°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te bevelen. Een verrekijker kan van pas komen om de dunne sikkel gemakkelijker te vinden. In verschillende traditionele kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg. 22:27 MEZT:  Callisto is in bovenconjunctie met Jupiter. De satelliet beweegt vanaf de Aarde gezien achter Jupiter langs, maar wordt niet bedekt. We zien Callisto 9,0” ten zuiden van Jupiters zuidpool staan. Voor meer details, zie deze tabel. 22:28 MEZT:  Van 22:28 tot 6:44 uur (30 maart) staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. In toenemende afstand van de planeet staan Callisto, Io, Europa en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 32° boven de horizon, in het zuiden. De Zon staat 33° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg. donderdag 30 maart 03:45 MEZT:  Jupiters satelliet Io staat op 12,8” ten zuiden van Europa. Jupiter staat op een hoogte van 29° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. De Zon staat 29° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 14:32 MEZT:  De Maan staat in het perigeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het dichtst bij de Aarde ligt. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 363854 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 32’50,5”. De Maan is op dit moment wassend, voor 11% verlicht en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Het kaartje toont de Maan om 20:44 uur in het sterrenbeeld Ram, op 21° boven de westelijke horizon. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan. 20:45 MEZT:  De Maan staat 5,8° ten zuidoosten van Mars (+1,7m), in het sterrenbeeld Ram. De dichtste nadering vindt om 18:47 plaats, bij ons op 39° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 20:45 uur. De twee objecten staan dan in het westen, circa 23° boven de horizon, 6,0° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 10% verlicht. vrijdag 31 maart 23:45 MEZT:  De Maan staat 33' ten zuiden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering vindt om 10:25 plaats, in de Lage Landen op 2° hoogte, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand op 31 maart rond 23:45 uur, of op 1 april rond 20:45 uur. Het tweetal staat in het eerste geval boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 9°, op een afstand van 7,6° van elkaar. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op circa 40° boven de westzuidwestelijke horizon, zo'n 5,3° van elkaar vandaan. De Maan is voor ongeveer 24% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

Meer hemelverschijnselen Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via           Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten De astrokalender voor april 2017 De astrokalender voor het jaar 2017             Tweet     @hemel_waarnemen volgen

Begin van de winter   –     –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden