Astrokalender voor december 2010 - hemel.waarnemen.com

16:42:

Mercurius bereikt zijn grootste oostelijke elongatie en is avondster. De hoekafstand van Mercurius tot de Zon bedraagt 21°27’. De planeet staat ten oosten van de Zon en gaat na de Zon onder. De helderheid van de binnenplaneet is -0,2m, hij is voor 63% verlicht en zijn schijnbare diameter is 6,6". Wanneer 's avonds de burgerlijke schemering eindigt (om 17:11 uur) is Mercurius slechts 2° boven de zuidwestelijke horizon te vinden. Deze avondverschijning is dus niet erg gunstig (voor meer uitleg over de wisselende zichtbaarheid van Mercurius, zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen). De planeet gaat om 17:33 uur onder, 01:02 uur na de Zon. Zie ook de horizonkaart voor deze avondverschijning. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Voor de grootste elongatie is Mercurius helderder dan erna. De planeet is het best zichtbaar rond 7 december. Bij het waarnemen van Mercurius kan een verrekijker van pas komen. Voor een lijst met ochtend- en avondverschijningen, zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius.

donderdag 2 december

03:55: Kaartje

De Maan staat 3,4° ten zuidwesten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt plaats op 5° onder de horizon. Bekijk de samenstand rond 5:15 uur. Het tweetal staat dan in het oostzuidoosten, circa 6° boven de horizon, op een afstand van 3,5° van elkaar. De Maan is voor 16% verlicht.

zondag 5 december

11:50: De Maan staat 1,6° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt bij ons op een hoogte van 12°, maar bij daglicht. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar.

18:36:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment voor het waarnemen van deepsky-objecten. De Maan beweegt 2,5° ten zuiden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

maandag 6 december

23:22: Kaartje

De Maan bedekt Mars (+1,5m). De bedekking vindt onder de horizon plaats voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 7 december rond 17 uur. Het tweetal staat dan in het zuidwesten, circa 4° boven de horizon, 8,9° van elkaar verwijderd. Tussen de Maan en Mars staat Mercurius, die ruim drie keer helderder is dan de Rode Planeet. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 4% verlicht.

dinsdag 7 december

08:43: Kaartje

De Maan staat 1,0° ten noorden van Mercurius (+0,1m). De dichtste nadering vindt bij ons onder de horizon plaats en bovendien bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 17 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 5°, 3,6° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 4% verlicht.

17:14:

De Maan bedekt SAO 187080, een ster met een helderheid van +5,8m in het sterrenbeeld Boogschutter. De ster verdwijnt om 17:14 achter de onverlichte maanrand en komt om 17:59 uur weer tevoorschijn aan de zeer dunne verlichte kant van de Maan. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 5° boven de horizon, bij het einde 0°. De bedekking is door de lage stand met name moeilijk te zien in het noorden van de Lage Landen. De Maan is voor 4% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

donderdag 9 december

05:58: Psyche in oppositie

De planetoïde 16 Psyche is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Stier staat, heeft tijdens de oppositie een helderheid van slechts +9,4m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Psyche rond 00:35 uur in het zuiden, op circa 56° boven de horizon. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,4m. Kijk voor meer details over de oppositie van Psyche op deze pagina.

vrijdag 10 december

13:04: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Dit verschijnsel vindt plaats tussen de grootste avondelongatie en de benedenconjunctie van een binnenplaneet. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mercurius.

zondag 12 december

20:12: Io in conjunctie met Ganymedes

Jupiters satelliet Io staat op 13,3” ten noorden van Ganymedes. Wederom bevindt Europa zich op dat moment voor Jupiter (zie ook bij 5 december). Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. Wanneer je het kaartje vergelijkt met dat van 5 december, zie je dat de drie binnenste maantjes op vrijwel exact dezelfde posities staan. Dit is niet helemaal toevallig; in de 7,1 dagen tussen deze twee momenten is Ganymedes vrijwel exact één maal rond de planeet gegaan, Europa twee maal en Io vier maal (zie de tabel Gegevens van de manen van Jupiter). Deze zogenaamde resonanties komen vaker voor bij satellietbanen.

maandag 13 december

09:34: De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 404406 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’32,9”. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

14:59:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

18:14: De Maan bedekt κ Piscium

De ster κ Piscium, een ster met een helderheid van +5,0m in het sterrenbeeld Vissen, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de onverlichte rand van de Maan om 18:14 uur. Om 19:20 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 39° staan, aan het einde van de bedekking op 39°. De Maan is voor 52% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

dinsdag 14 december

01:22: Kaartje

Mercurius staat 1,0° ten noorden van Mars (+1,5m). De dichtste nadering gebeurt onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is met veel moeite te zien op 13 december rond 17 uur, of op 14 december rond 17 uur. Het tweetal staat in het eerste geval boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 1°, 1,1° van elkaar verwijderd. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 1° in het zuidwesten, 1,4° van elkaar verwijderd. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van +1,1m en is nog geen 50% helderder dan Mars.

--:--: Kaartje

Vandaag bereikt de meteorenzwerm Geminiden zijn maximum. De radiant van de zwerm staat rond 02:30 in het hoogste punt, 70° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er zo'n 100 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn gemiddeld snel, vaak helder en hebben korte sporen. Rond 08:00 gaat het schemeren en om 08:41 komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 55% verlicht, maar gaat om 01:05 onder.

donderdag 16 december

December is een goede maand om de nevel M42, ook bekend als de Grote Orionnevel, op te zoeken. De nevel is te vinden in het sterrenbeeld Orion (sterrenkundigen zijn niet echt vindingrijk als het aankomt op namen ☺), heeft een helderheid van 4,0m en een schijnbare afmeting van 66,0’. De opkomst van dit object is om 19:06 uur, de ondergang om 06:12 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:41 uur, op 32° boven de horizon. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de week rond 4 januari. Om een relatief helder, maar vaag hemellichaam als deze nevel te kunnen zien is een verrekijker op statief weliswaar voldoende, maar eentelescoop is nodig om details weer te geven. Zie deze detailpagina voor M42 voor meer gegevens. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Vlak bij de Orionnevel zijn de nevels NGC1977 en NGC1990 de moeite van het proberen waard.

zaterdag 18 december

De maand december is zeer geschikt om de nevel NGC2024 te zien. De nevel staat in het sterrenbeeld Orion en zijn schijnbare afmeting bedraagt 30,0’. De opkomst van dit object is om 18:46 uur, de ondergang om 06:29 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:39 uur, op 36° boven de horizon. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze nevel iets van details te kunnen zien.

10:08: Mercurius staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 0,308AE, of zo'n 46,002 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 3,2 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 10,2 maal meer licht en warmte dan de Aarde.

maandag 20 december

02:23: Mercurius is in benedenconjunctie en beweegt tussen de Aarde en de Zon door. De binnenplaneet bevindt zich op dit moment dicht bij de Zon aan de hemel en is hierdoor korte tijd onzichtbaar. Er vindt geen overgang over de zonneschijf plaats, doordat de planeet 2,0° ten noorden langs de Zon beweegt. De Zon, Mercurius en de Aarde staan nu op één lijn, waardoor de Aarde in oppositie staat voor een denkbeeldige waarnemer op Mercurius. In benedenconjunctie staat een binnenplaneet op minimale afstand (in dit geval 0,677 AE, ofwel 101,2 miljoen km) van de Aarde en heeft een maximale schijnbare diameter (9,9"). Mercurius verruilt hiermee de avondhemel voor de ochtendhemel.

dinsdag 21 december

09:13:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Doordat de Zon, voor een denkbeeldige waarnemer op de Maan, vrijwel recht boven het hoofd staat, zijn er geen schaduwen te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

09:18:

Totale maansverduistering in de kernschaduw. Het maximum van de eclips vindt plaats op 3° onder de horizon en bovendien bij daglicht. In onze streken is alleen het begin van de eclips te zien. Zie deze detailpagina voor meer gegevens van de verduistering voor een aantal plaatsen in België en Nederland.

18:22:

De Maan bedekt Tejat Posterior (μ Geminorum), een ster met een helderheid van +2,9m in het sterrenbeeld Tweelingen. De ster wordt bedekt door de verlichte rand van de Maan om 18:22 uur. Om 19:14 uur wordt deze weer zichtbaar aan de zeer dunne onverlichte maanrand. De Maan staat bij de intrede 12° boven de horizon, bij de uittrede is dat 19°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 100% verlicht, wat het moeilijk maakt om de bedekking waar te nemen. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

woensdag 22 december

00:38: Vandaag is het begin van de winter op het noordelijk halfrond: wintersolstitium. De Zon staat op minimale hoogte aan de hemel, voor een waarnemer in onze streken, en staat boven de Steenbokskeerkring. Vandaag is de kortste dag van het jaar en dus ook de langste nacht. Dit is een ideale periode om de sterrenhemel te bekijken, en met name zwakke deepsky-objecten. De nachten duren langer dan gemiddeld, maar daar komt nog bij dat de nachten ook donkerder zijn, doordat de Zon zich in de nacht dieper onder de horizon begeeft. Na vandaag worden de nachten weer korter. De herfst telde 89,85 dagen, de winter zal 88,99 dagen duren. Het feit dat de seizoenen niet even lang zijn, wordt veroorzaakt door de elliptische baan van de Aarde om de Zon; wanneer de Aarde dichter bij de Zon staat (op dit moment is dat in de winter), beweegt zij sneller en duurt dat seizoen korter. Voor meer details, zie de tabel de seizoenen. Dit heet ook wel de astronomische winter, de meteorologische winter begon op 1 december. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen precies omgekeerd; daar begint vandaag de zomer. Doordat de Aarde duidelijk dichter bij de Zon staat in de zomer op het zuidelijk halfrond, en verder van de Zon in hun winter, zijn op het zuidelijk halfrond de winters meetbaar kouder en de zomers warmer dan op het noordelijk halfrond.

donderdag 23 december

06:01:

De Maan bedekt 81 Geminorum, een ster met een helderheid van +4,9m in het sterrenbeeld Tweelingen. De ster verdwijnt om 06:01 achter de verlichte maanrand en komt om 06:52 uur weer tevoorschijn aan de zeer dunne onverlichte kant van de Maan. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 35° staan, aan het einde van de bedekking op 28°. De Maan is voor 96% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

--:--: Kaartje

Vandaag bereikt de meteorenzwerm Ursiden zijn maximum. De radiant van de zwerm staat rond 09:00 in het hoogste punt, 64° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er zo'n 11 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn niet erg opvallend. Rond 08:00 gaat het schemeren en om 08:47 komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 95% verlicht.

zaterdag 25 december

02:09:

De Maan bedekt 6 Leonis, een ster van magnitude +5,1 in het sterrenbeeld Leeuw. De ster wordt bedekt door de verlichte rand van de Maan om 02:09 uur. Om 03:17 uur wordt deze weer zichtbaar aan de onverlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 42° staan, aan het einde van de bedekking op 47°. De Maan is voor 83% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

13:16: De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 368465 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 32’25,8”. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

maandag 27 december

02:11: Pluto is in conjunctie met de Zon en beweegt vanaf de Aarde gezien er achterlangs. De dwergplaneet is hierdoor op dit moment onzichtbaar. In deze positie staan Pluto, de Zon en de Aarde op één lijn. De ex-planeet beweegt vanaf de Aarde gezien niet exact achter de Zon langs, maar 4,5° ten noorden ervan, en wordt niet bedekt door de Zon. In conjunctie staat een buitenplaneet op maximale afstand (32,9 AE, ofwel 4927 miljoen km) van de Aarde en heeft een minimale schijnbare diameter (0,1").

17:51: Venus is in het perihelium van haar baan. De afstand tot de Zon is nu klein en bedraagt 0,718AE, ofwel 107,478 miljoen km. Een waarnemer op Venus ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 1,4 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 1,9 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde. Op dit moment is Venus goed zichtbaar (zie het horizonkaartje bij 8 januari).

dinsdag 28 december

05:18:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

woensdag 29 december

12:24: Kaartje

De Maan staat 3,8° ten zuiden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt bij ons rond de ondergang van de objecten en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 8 uur. De twee objecten staan dan in het zuiden, op een hoogte van ongeveer 25°, op een onderlinge afstand van 4,2°. De Maan is voor 38% verlicht.

donderdag 30 december

08:21: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Voor een binnenplaneet gebeurt dit tussen de benedenconjunctie en grootste ochtendelongatie.