Begin van de winter – Google Play SterHemel app MijnHemel App Store – Hemel vannacht – Weer – Meer vragen – FAQ – Astrokalender – Hemelkaart – Maanfasekalender Google Play App Store YouTube Google agenda Facebook Twitter

Wat is het verschil tussen astronomie en astrologie?

De termen astronomie en astrologie worden vaak door elkaar gehaald. Er wordt ook wel gezegd dat de astronomie voortkomt uit de astrologie. Wat zijn de verschillen tussen deze twee begrippen, of zijn ze eigenlijk hetzelfde?

Astronomie en astrologie zijn twee totaal verschillende begrippen, die echter allebei iets te zeggen over de sterrenhemel (net als een postbedrijf en een ziekenhuis totaal verschillende begrippen zijn, ondanks het feit dat ze gebruik maken van gemotoriseerd vervoer).

Astronomie

Astronomie, of sterrenkunde, is de wetenschap die zich bezighoudt met hoe ons heelal er uitziet, waar hemellichamen zich bevinden, wat de processen en wetmatigheden zijn die het heelal en zijn inhoud maken wat het is, en hoe het heelal is ontstaan. Zo kan de astronomie posities van Zon, Maan en planeten berekenen, wat bijvoorbeeld handig is om te bepalen wanneer de Zon opkomt, wanneer eb en vloed zullen plaatsvinden, hoe lang en hoog de Zon vandaag aan de hemel staat en wat dat betekent voor mijn zonnepanelen, enzovoort. Daarnaast is het gewoon leuk, omdat je zo kunt bepalen wat je vannacht aan de hemel kunt zien.

Een belangrijke tak van de astronomie is de astrofysica, die zich richt op de natuurkundige (fysische) processen die spelen in het heelal, zoals hoe de Zon precies werkt, hoe andere sterren zich gedragen, hoe sterrenstelsels bewegen en botsen, hoe het heelal is ontstaan, en meer. De astronomie is vooral gericht op het begrijpen van het heelal als pure wetenschap voor de nieuwsgierige mens, maar heeft een paar raakvlakken met het alledaagse leven, zoals het voorspellen en detecteren van uitbarstingen op de Zon, waarmee bijvoorbeeld levens in het ISS kunnen worden gered^* en stroomuitval in Canada kan worden voorkomen^**. Naast een paar kleine voorbeelden van direct nut, zijn er de technologische spin-offs die voortkomen uit sterrenkundig (vooral astrofysisch) onderzoek. Doordat waarnemen in de sterrenkunde lastig is (enorme afstanden, zwakke signalen) en er niet geëxperimenteerd kan worden (“even deze twee sterrenstelsels anders laten botsen om te kijken wat er dan gebeurt”) wordt er regelmatig nieuwe technologie ontwikkeld om dat te kunnen doen. Bekende voorbeelden zijn de CCD-camera (waarvan er tegenwoordig één of twee in vrijwel iedere mobiele telefoon zitten), GPS, een aantal medische scantechnieken en meer^*.

Astrologie

Astrologie wordt ook wel sterrenwichelarij genoemd en houdt zich bezig met hoe de stand van sterren en planeten invloed zou hebben op iemands karakter, leven of toekomst. Dit gebeurt over het algemeen door middel van horoscopen, waarbij vaak gekeken wordt naar de stand van de sterren op het moment van je geboorte en/of op dit moment. De aanname is dat er bovennatuurlijke krachten uit zouden gaan van planeten en dat die planeten er op die manier voor zouden zorgen dat je (on)gelukkig wordt, een meevaller krijgt of iemand tegenkomt die je al een tijdje niet hebt gezien. Los van het feit dat de theorie waardoor dat zou moeten gebeuren volledig ontbreekt (in tegenstelling tot bijvoorbeeld de zwaartekracht die volgens de astronomie ervoor zou moeten zorgen dat planeten in elliptische banen om de Zon draaien), lijkt er over het algemeen niet veel van deze voorspellingen te kloppen.

Daarnaast zijn de voorspellingen vaak vaag of algemeen van aard, zodat mensen die ze graag willen geloven gemakkelijker een overeenkomst zien met de werkelijkheid^* (inderdaad ben ik vandaag iemand tegengekomen die ik al twee weken niet had gezien, en zelfs tientallen mensen die ik nog nooit had gezien — kunst...). Naast de algemene horoscopen die je in tijdschriften ziet (en die dus alleen waar kunnen zijn als iedereen die in juli geboren is hetzelfde meemaakt!), zijn er ook de consulten waarbij een astroloog de tijd heeft om met een klant te praten en daarna een redelijk idee heeft of lijkt te hebben van zijn karakter (cold reading). Zonder horoscoop zou de uitkomst waarschijnlijk hetzelfde zijn geweest — er zijn nu eenmaal mensen die iemands karakter snel doorgronden.

Een “aardig” voorbeeld is de horoscoop die de fransman Michel Gauquelin “klanten” toestuurde met het verzoek een evaluatieformulier te retourneren. Circa 150 mensen ontvingen het gedetailleerde document van 10 pagina's. Van hen vond 94% dat de beschrijving goed overeenkwam met hun persoonlijkheid, van 90% vonden ook familie en vrienden dat dit het geval was. Gauquelin had echter allen dezelfde horoscoop toegestuurd, gemaakt voor de massamoordenaar Marcel Petiot, die in de Tweede Wereldoorlog tientallen Joden, verzetsmensen en anderen had beloofd hen te helpen naar Zuid Amerika te vluchten. In plaats daarvan bracht hij hen om, nam hun bezittingen in en dumpte hun lichamen in de Seine, loste ze op in ongebluste kalk, of verbrandde ze.

Daarnaast laten studies zien dat astrologie niet werkt wanneer de klant zelf niet aanwezig is, bijvoorbeeld door astrologen geboortedata van mensen te laten koppelen aan hun karakterbeschrijvingen. In een studie met 116 gevallen waar astrologen keuze hadden uit drie karakterbeschrijvingen voor iedere set geboortegegevens, hadden zij het 40 keer bij het rechte eind, precies wat je statistisch verwacht wanneer ze hadden gegokt of een dobbelsteen hadden gebruikt (32–45 goede antwoorden)^*.

Samenvattend heeft astrologie weinig te maken met de werkelijkheid. Het is goed mogelijk dat sommige astrologen oprecht geloven goed werk te leveren, doordat ze dit nooit kritisch (en dubbelblind) hebben laten testen. Daarnaast zou ik me niet verbazen als een ander deel weet dat astrologie niet werkt, maar klanten misleidt door hun horoscopen te verkopen, omdat er geld mee verdiend kan worden.

Sterrenbeelden van de dierenriem

Ik krijg regelmatig de vraag of er een fout zit in de planeetposities die worden berekend voor hemel.waarnemen.com, doordat de sterrenbeelden waarin Zon, Maan of planeten staan niet overeenkomen met die van andere websites. Bijna altijd gaat het dan om een astrologische website. De reden hiervoor is de precessie der equinoxen, het langzaam veranderen van de stand van de aardas, waardoor de coördinaten van de “vaste” sterren veranderen, ook wanneer hun positie zelf niet verandert. Hierdoor lijken de sterren langzaam te verschuiven langs de ecliptica, en op de positie waar nu een bepaalde ster staat, staat over enkele honderden of duizenden jaren een andere. Deze precessiebeweging heeft een periode van ongeveer 26.000 jaar; na die tijd is een volledige cyclus (360°) gemaakt en zijn we weer terug in ongeveer de oorspronkelijke situatie. Aangezien er volgens de astrologie 12 sterrenbeelden zijn van de dierenriem, verdeeld in gelijke stukken van ieder 30°, volgt dat een verschuiving van één sterrenbeeld betekent dat de stand van de aardas en de posities van de sterren en sterrenbeelden worden gebruikt die ongeveer 2200 jaar geleden golden. Vergelijk bijvoorbeeld deze tabel met astrologische posities met die van hemel.waarnemen.com en vergelijk de sterrenbeelden waarin de objecten zich zouden bevinden. Over het algemeen is er een verschil van ongeveer één sterrenbeeld. Het is gemakkelijk om zelf te bepalen welke van de twee klopt:

wacht op een heldere nacht,
vind een van de heldere objecten aan de nachthemel (de Maan, Venus, Mars, Jupiter of Saturnus — zie de pagina Vannacht aan de hemel om te vinden wanneer ze zichtbaar zijn),
bekijk op de hemelkaart waar aan de hemel, en in welk sterrenbeeld, ze te vinden zijn,
controleer buiten of dat klopt met de werkelijkheid.

Staat de Maan of de planeet inderdaad op de plaats die op de hemelkaart is afgebeeld? Dan heeft de astronomie gelijk en zit de astrologie ernaast.

Zie ook:
Verschuiven de seizoenen door de precessie?
De 13 sterrenbeelden van de Dierenriem

@hemel_waarnemen volgen