Astrokalender voor december 2022 - hemel.waarnemen.com

donderdag 1 december

De december-editie van ZENIT is uit. Lees in dit magazine alles over sterrenkunde, ruimteonderzoek, weer en klimaat. Met iedere maand actuele sterrenhemelinformatie en ontwikkelingen uit de wetenschap beschreven door bekende onderzoekers. De redactie zit bovenop het nieuws en de actualiteiten en plaatst deze in een breder verband. Speciaal voor bezoekers van hemel.waarnemen.com is er nu een mooie aanbieding: Neem nu een proefabonnement en ontvang Zenit een half jaar (6 nummers) voor slechts €29,95. Het proefabonnement loopt automatisch af. Klik voor meer informatie.

19:58: Dembowska in oppositie

De planetoïde 349 Dembowska is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Stier, heeft nu een helderheid van slechts +9,7m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Dembowska rond 00:27 uur in het zuiden, op circa 67° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,5m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Dembowska. Zie de pagina Planetoïden in 2022 voor meer gegevens van planetoïden.

vrijdag 2 december

01:00: Kaartje

De Maan staat 2,7° ten zuidoosten van Jupiter (-2,2m), in het sterrenbeeld Vissen. De dichtste nadering vindt om 04:57 plaats, bij ons onder de horizon. De samenstand is te zien rond 1 uur. Het tweetal staat dan in het westzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 5°, op een afstand van 3,7° van elkaar. De Maan is voor 65% verlicht.

17:10: Alle manen west van Jupiter

Tussen 17:10 en 23:36 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat in het zuiden op een hoogte van 36° boven de horizon. De Zon staat 35° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

zaterdag 3 december

20:53: Volledige overgang van Io

In de nacht van 3 op 4 december zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. De overgang begint om 20:53 uur, wanneer Io voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 0:24 uur, op het moment dat Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (om 22:11 uur) en Io de schijf van Jupiter weer verlaat (23:07 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig.

zondag 4 december

18:04: Bedekking van Io

Vanavond is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Io volledig waar te nemen. Om 18:04 uur zien we het begin van de bedekking op het moment dat Io achter de schijf van Jupiter verdwijnt, en duurt tot 21:35 uur, op het moment dat Io weer tevoorschijn komt vanuit Jupiters schaduw. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

20:36: Overgang van Europa

Vanavond is een overgang van de Jupitermaan Europa en van Europa's schaduw over de planeetschijf van Jupiter voor een groot deel te zien. Om 20:36 uur zien we het begin van de overgang op het moment dat Europa voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 23:13 uur, wanneer Europa's schaduw voor de schijf van Jupiter verschijnt. In de tussentijd is waar te nemen hoe Europa de Jupiterschijf verlaat (23:09 uur). Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een redelijk grote telescoop nodig. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

maandag 5 december

00:22: Europa bij Ganymedes

Jupiters satelliet Europa staat 21,1” ten zuiden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 11° boven de horizon, in het westzuidwesten. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 60° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

dinsdag 6 december

17:59:

Vanavond is een verduistering in de schaduw van Jupiter en een bedekking van Europa bijna helemaal waar te nemen. De verschijnselen beginnen om 17:59 uur met het einde van de bedekking, op het moment dat Europa van achter Jupiter verschijnt, en duurt tot 20:37 uur, op het moment dat Europa weer uit Jupiters schaduw verschijnt. In de tussentijd is waar te nemen hoe Europa in Jupiters schaduw verdwijnt (18:08 uur). Voor het waarnemen van een bedekking is een telescoop nodig, voor het volgen van een verduistering is een stabiele verrekijker voldoende. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

woensdag 7 december

06:00: De Maan bedekt 37 Tauri

De ster 37 Tauri, een ster met een helderheid van +4,4m in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de zeer dunne onverlichte rand van de Maan om 06:00 uur. Om 06:56 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 14° boven de horizon, bij het einde 7°. De Maan is voor 99% verlicht, wat het moeilijk maakt om de bedekking waar te nemen. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

06:19: De Maan bedekt 39 Tauri

De ster 39 Tauri, een ster met een helderheid van +5,9m in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. Om 06:19 wordt de ster bedekt door de zeer dunne onverlichte maanrand en om 07:07 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 12° staan, aan het einde van de bedekking op 5°. De Maan is voor 99% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking erg lastig maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

donderdag 8 december

05:08:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

06:00: Kaartje

De Maan bedekt Mars (-1,6m), in het sterrenbeeld Stier. Bij ons zijn het begin en het einde van de bedekking zichtbaar. Het begin vindt om 06:00 plaats op 24° hoogte boven de westelijke horizon. Het einde van de bedekking vindt plaats om 06:59, op een hoogte van 15° boven de westnoordwestelijke horizon. De duur van de bedekking is circa 58 minuten voor een waarnemer in Utrecht, de in- en uittrede duren ruwweg 32,9 seconden. De diameter van Mars is op dit moment 17,0”. De Maan is voor 100% verlicht. Zie de detailpagina voor meer gegevens over deze bedekking. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

06:30:

De Maan bedekt 98 Tauri, een ster van magnitude +5,8 in het sterrenbeeld Stier. Om 06:30 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 07:24 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de zeer dunne onverlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 19° staan, aan het einde van de bedekking op 12°. De Maan is voor 100% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking erg lastig maakt. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

06:42: Mars in oppositie

Mars is in oppositie. De planeet staat nu tegenover de Zon aan de hemel, is daardoor de hele nacht zichtbaar en staat bovendien relatief dicht bij de Aarde. Dat laatste zorgt ervoor dat de planeet zowel groot als helder aan de hemel staat. Dit is een ideaal moment om Mars waar te nemen. Mars is gemakkelijk met het blote oog te herkennen aan de hemel, als een heldere, roodachtige “ster”. Het beeld door een verrekijker levert een klein schijfje op, maar met behulp van een telescoop zijn de poolkappen van Mars zichtbaar. Bij een flinke vergroting zijn bovendien de donkere gebieden op het planeetoppervlak te zien, vaak veroorzaakt door enorme stofwolken. De manen van Mars zijn erg klein en met de meeste amateurtelescopen niet zichtbaar. De helderheid van Mars bedraagt -1,6m, zijn schijnbare diameter is 17,0”. We vinden de planeet in het sterrenbeeld Stier. Voor een waarnemer in Utrecht bereikt de planeet rond 00:32 uur zijn maximale hoogte van 63°, zie deze hemelkaart. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Mars. De pagina opposities van Mars bevat meer details voor deze en andere opposities van Mars. Op die pagina zijn ook oppositiekaarten te vinden.

19:03:

In de nacht van 8 op 9 december is een overgang van Ganymedes' schaduw en van de maan zelf over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal te zien. De verschijnselen beginnen met het einde van de overgang, om 19:03 uur, wanneer Ganymedes de Jupiterschijf verlaat, en eindigt om 0:17 uur, wanneer Ganymedes' schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Ganymedes' schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt (21:39 uur). Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

zondag 11 december

08:00: Kaartje

De Maan staat 2,5° ten zuiden van Pollux, de helderste ster van het sterrenbeeld Tweelingen (+1,1m). De dichtste nadering vindt om 08:25 plaats, in de Lage Landen op 27° hoogte boven de horizon, in het westen en in de schemering. Bekijk de samenstand rond 8 uur. De twee objecten staan dan in het westen, circa 30° boven de horizon, 2,5° van elkaar vandaan. De Maan is voor 91% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

19:58: Bedekking van Io

Vanavond is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Io in zijn geheel te zien. Om 19:58 uur zien we het begin van de bedekking op het moment dat Io achter de schijf van Jupiter verdwijnt, en duurt tot 23:30 uur, wanneer Io weer tevoorschijn komt vanuit Jupiters schaduw. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

maandag 12 december

01:28: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 405869 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29’26,5”), door de grotere afstand. De Maan is op dit moment afnemend, voor 84% verlicht en is vooral laat in de nacht (in het (zuid)oosten) en 's ochtends vroeg (ongeveer in het zuiden) goed te zien. Het kaartje toont de Maan om 03:44 uur in het sterrenbeeld Kreeft, op een hoogte van 62° boven de zuidelijke horizon. Met een verrekijker, het liefst op statief, zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

17:15: Volledige overgang van Io

Vanavond zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. De overgang begint om 17:15 uur, op het moment dat Io voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 20:49 uur, op het moment dat Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is te zien hoe Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (om 18:36 uur) en Io de schijf van Jupiter weer verlaat (19:29 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

dinsdag 13 december

17:59: Volledige bedekking van Europa

Vanavond zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Europa volledig waar te nemen. Om 17:59 uur zien we het begin van de bedekking op het moment dat Europa achter de schijf van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 23:16 uur, wanneer Europa weer uit Jupiters schaduw verschijnt. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Europa van achter Jupiter verschijnt (20:35 uur) en Europa in de schaduw van Jupiter verdwijnt (20:46 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

woensdag 14 december

08:00: Kaartje

De Maan staat 3,6° ten noordoosten van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering vindt om 11:19 plaats, in de Lage Landen op een hoogte van 11°, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 8 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 40°, 4,0° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 70% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

11:15: Kaartje

De meteorenzwerm Geminiden bereikt zijn maximum. De meteoren van de Geminiden zijn gemiddeld snel, gelig van kleur, vaak helder en hebben korte sporen. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 120 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 2:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 70° boven de horizon. Het beste moment om Geminiden waar te nemen is op 14 december rond 22:30 uur (zie het kaartje). Dat is circa 11 uur na het moment van het maximum, wat ongunstig is voor een meteorenzwerm met een dermate korte piek. Daardoor zijn ten minste 55% minder meteoren te zien dan in het ideale geval. De radiant staat op dat moment zo'n 42° boven de horizon, in het oosten. Door de matige omstandigheden zijn er in onze streken dan vermoedelijk “maar” circa 25–36 meteoren per uur van deze zwerm te zien, altijd nog de moeite waard om te gaan waarnemen. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 30–42 meteoren per uur zichtbaar. De Maan is voor ongeveer 65% verlicht en kan storen. Rond 8:00 uur gaat het schemeren en om 8:42 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met 21 uur zeer kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de pagina Geminiden 2022 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

donderdag 15 december

De Sterrengids 2023 is uit. Dit jaarboek geeft een uitgebreid overzicht van alle hemelverschijnselen die aankomend jaar worden verwacht, zoals de posities van zon, maan, planeten, planetoïden, kometen en meteoren. Met de maandkalenders en dagoverzichten weet u precies wanneer wat te zien is. Daarnaast biedt het jaarboek achtergrondinformatie en verdieping. Bezoekers van hemel.waarnemen.com profiteren nu van een aantrekkelijke korting. Klik voor meer informatie.

vrijdag 16 december

Dit is een goed moment in het jaar om de gasnevel M42, ook bekend als de Grote Orionnevel, waar te nemen. M42 is te vinden in het sterrenbeeld Orion, heeft een magnitude van 4,0m en een schijnbare afmeting van 66,0’. De Grote Orionnevel is een van de helderste en daardoor meest bekende gasnevels aan de sterrenhemel. De nevel is met het blote oog te zien als een zwak 'sterretje', het middelste van de drie sterren dat als het verticale 'zwaard' onder de drie heldere blauwe sterren van de 'gordel' van de mythische jager Orion hangt. Met een verrekijker of telescoop is meer structuur te zien, waaronder het Trapezium, vier zeer heldere, jonge sterren die de nevel doen oplichten. De jongste sterren zijn waarschijnlijk minder dan 100,000 jaar jong, mogelijk zelfs 10,000 jaar. De afstand tot de Orionnevel bedraagt circa 1340 lichtjaar, en het is een van de dichtstbijzijnde grote stervormingsgebieden aan onze hemel. De opkomst van dit object is om 19:06 uur, de ondergang om 06:11 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:40 uur, op 32° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Voor het zien van een relatief helder, maar vaag object als deze gasnevel is een verrekijker (op statief) voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

09:56:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker.

zondag 18 december

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de gasnevel NGC2024 te zien. De gasnevel is te vinden in het sterrenbeeld Orion en zijn schijnbare afmeting bedraagt 30,0’. De opkomst van dit object is om 18:46 uur, de ondergang om 06:29 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:39 uur, op 36° boven de horizon. Foto: DSS.

08:00: Kaartje

De Maan staat 2,9° ten noorden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 18:01, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. Bekijk de samenstand rond 8 uur, of op 19 december rond 4:30 uur. Het tweetal staat in het eerste geval boven de zuidelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 29°, op een onderlinge afstand van 6,2°. In het andere geval is de samenstand te zien boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van circa 9°, zo'n 7,1° van elkaar vandaan. De Maan is voor ongeveer 27% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

maandag 19 december

17:26: De komeet op 13 maart 2013

De komeet C/2017 K2 (PANSTARRS) staat in het perihelium. De komeet is zichtbaar aan onze ochtendhemel met een helderheid groter dan achtste magnitude tussen 21 juni en 15 augustus 2022, en aan de avondhemel tussen 21 juni en 11 september 2022. Vanaf 12 september is het object in Nederland en België vrijwel onzichtbaar. Wij zagen de grootste helderheid rond 8 juli: magnitude +7,1. Het meest gunstige moment om de komeet te bekijken vanuit onze streken was rond 7 juli. Het object had toen een helderheid van +7,1m en een magnitudecontrast van +1,8m, en een verrekijker met een apertuur van minimaal 16 mm was nodig om de komeet te zien. Merk op dat een diffuse komeet lastiger waar te nemen is dan een ster met dezelfde helderheid. Zie ook Hoe kan ik een komeet waarnemen? in de veelgestelde vragen. De komeet beweegt vóór de periheliumpassage onder andere door de sterrenbeelden Slangendrager, Schorpioen en Weegschaal. Zie de pagina Komeet C/2017 K2 (PANSTARRS) in 2022/2023 voor meer details en zoekkaartjes.

19:10: Volledige overgang van Io

Vanavond is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig waar te nemen. De overgang begint om 19:10 uur, op het moment dat Io voor de Jupiterschijf verschijnt, en eindigt om 22:45 uur, wanneer Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt (20:32 uur) en Io de Jupiterschijf weer achter zich laat (21:24 uur). Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

dinsdag 20 december

20:37: Bedekking van Europa

Vanavond zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Europa bijna helemaal te zien. De bedekking begint om 20:37 uur, wanneer Europa achter de schijf van Jupiter verdwijnt, en duurt tot 23:25 uur, op het moment dat Europa in Jupiters schaduw verdwijnt. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Europa van achter Jupiter verschijnt (23:12 uur). Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

woensdag 21 december

09:36: Laatste maansikkel

Als het weer meewerkt is vanochtend, voor de volgende Nieuwe Maan, de laatste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 2,1 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 6,2% verlicht en krimpend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 2,0’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 08:05 uur in het sterrenbeeld Schorpioen, op slechts 8,8° boven de horizon, in het zuidoosten. Op dit moment staat de Maan 10,2° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt 2,3 uur voor de Zon op, om 06:28. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 28,6°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te raden. Een eenvoudige verrekijker kan helpen om de dunne sikkel gemakkelijker te zien. Anders dan de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste dunne maansikkel is gewoon een mooi verschijnsel aan de sterrenhemel. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan.

16:31:

Mercurius is in grootste oostelijke elongatie en te vinden aan de avondhemel. Mercurius staat op een afstand van 20°08’ ten oosten van de Zon, beweegt achter de Zon aan en gaat 's avonds na de Zon onder. De helderheid van de binnenplaneet is -0,3m, hij is voor 61% verlicht en zijn schijnbare diameter is 6,7”. Wanneer 's avonds de burgerlijke schemering eindigt (om 17:10 uur) is Mercurius 4° boven de zuidwestelijke horizon te vinden. Deze avondverschijning is dus matig (voor meer uitleg over de wisselende zichtbaarheid van Mercurius, zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen). Mercurius gaat 01:25 uur na de Zon onder (om 17:54 uur). Zie ook de horizonkaart voor deze avondverschijning. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Voor de grootste elongatie is Mercurius helderder dan erna. Bij het waarnemen van Mercurius kan een verrekijker van pas komen. Zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius voor meer elongaties.

22:48: Wintersolstitium; begin van de winter op het noordelijk halfrond. De Zon staat op minimale hoogte aan de hemel, voor een waarnemer in onze streken, en staat boven de Steenbokskeerkring. Dit is echter niet de dag waarop de Zon het laatst opkomt of het vroegst ondergaat — dat gebeurt rond de 30e respectievelijk 13e, zie Waardoor komt de Zon na 21 december nog steeds later op? en de pagina Daglicht in 2022. Wel vinden bij ons de kortste dag en de langste nacht plaats, een goede tijd van het jaar voor mensen die de sterrenhemel en in het bijzonder deepsky-objecten willen bekijken. De nachten duren langer dan gemiddeld, maar daar komt nog bij dat de nachten ook donkerder zijn, doordat de Zon zich in de nacht dieper onder de horizon begeeft. Na vandaag worden de nachten weer korter. De herfst duurde 89,86 dagen, de winter zal 88,98 dagen lang zijn. Het feit dat de seizoenen niet even lang zijn, wordt veroorzaakt door de elliptische baan van de Aarde om de Zon; wanneer de Aarde verder van de Zon verwijderd is in haar baan, beweegt zij langzamer. Hierdoor duurt dat seizoen (op dit moment is dat in de zomer) langer. Voor meer details, zie de tabel de seizoenen. Dit heet ook wel de astronomische winter, de meteorologische winter begon op 1 december. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen precies omgekeerd; daar begint vandaag de zomer. Doordat de Aarde significant verder van de Zon staat in de winter op het zuidelijk halfrond, en dichter bij de Zon in hun zomer, zijn op het zuidelijk halfrond de zomers meetbaar warmer en de winters kouder dan bij ons.

donderdag 22 december

08:15: Kaartje

De Maan staat 1,8° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 00:31 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 8:15 uur. De twee objecten staan dan in het zuidoosten, op een hoogte van ongeveer 2°, 5,2° van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 2% verlicht.

17:34: Overgang van Europa

Vanavond zijn overgangen van de schaduw van Europa en Europa zelf over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal te zien. De verschijnselen beginnen om 17:34 uur met het einde van de overgang, wanneer Europa de Jupiterschijf verlaat, en duurt tot 20:12 uur, op het moment dat Europa's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Europa's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt (17:44 uur).

19:22: Ganymedes bij Callisto

De Galileïsche maan Ganymedes staat op 29,7” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat in het zuidzuidwesten op een hoogte van 36° boven de horizon. De Zon staat 25° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

vrijdag 23 december

05:45: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Ursiden vindt vandaag plaats. De meteoren van de Ursiden zijn niet erg opvallend. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 12 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 9:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 67° boven de horizon. Het beste moment om Ursiden waar te nemen is op 23 december rond 6:30 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 62° boven de horizon, in het noordnoordoosten. Er zijn dan bij ons ieder uur naar schatting ongeveer 5–10 meteoren van deze zwerm zichtbaar. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 16–25 meteoren per uur zichtbaar. De Maan stoort niet. Rond 8:00 uur gaat het schemeren en om 8:47 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met 16 uur zeer kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Meteoren waarnemen kan zonder speciale instrumenten. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de pagina Ursiden 2022 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

11:17:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. De Maan is door deze combinatie van oorzaken op dit moment onzichtbaar. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment om deepsky-objecten waar te nemen. De Maan beweegt 4,9° ten zuiden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

zaterdag 24 december

09:27: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 358270 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (33’21,2”), door de kleinere afstand. De Maan is op dit moment wassend, voor 3% verlicht en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Het kaartje toont de Maan om 16:49 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op een hoogte van slechts 1,9° boven de zuidwestelijke horizon. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

16:45: Kaartje

De Maan staat 4,3° ten zuiden van Mercurius (-0,1m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 21:53, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is met veel moeite te zien rond 16:45 uur. Het tweetal staat dan in het zuidwesten, circa 5° boven de horizon, op een onderlinge afstand van 5,3°. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De Maan is voor 2% verlicht.

17:00: Kaartje

De Maan staat 4,5° ten zuiden van Venus (-3,3m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 12:59 plaats, in de Lage Landen op 12° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 17 uur. Het tweetal staat dan in het zuidwesten, circa 2° boven de horizon, 4,6° van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 3% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

zondag 25 december

17:21:

Vanavond kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de eerste maansikkel zien na de afgelopen Nieuwe Maan. Het is op dit moment 2,3 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is wassend en voor 7,7% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 2,6’ en hij is kort na zonsondergang zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 17:13 uur in het sterrenbeeld Steenbok, op slechts 7,8° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. Op dit moment staat de Maan 15,3° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan gaat om 18:47 onder, 2,3 uur na de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan is nu 32,3°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan helpen om de Maan te zien. In verschillende kalenders luidt de eerste verschijning van de jonge maansikkel het begin van een nieuwe maand in; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

maandag 26 december

04:22: Venus is in het aphelium van haar baan. De afstand tot de Zon is nu groot en bedraagt 0,728AE, ofwel 108,940 miljoen km. Een waarnemer op Venus ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 1,4 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 1,8 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

19:15: Kaartje

De Maan staat 4,3° ten zuidoosten van Saturnus (+1,0m), in het sterrenbeeld Steenbok. De dichtste nadering gebeurt om 21:29, bij ons 9° onder de horizon. De samenstand is te zien rond 19:15 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 8°, op een onderlinge afstand van 4,5°. De Maan is voor 16% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

19:34: Bedekking van Ganymedes

Vanavond is een verduistering van Ganymedes in de schaduw van Jupiter volledig te zien. Om 19:34 uur zien het begin van de verduistering, op het moment dat Ganymedes in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 22:09 uur, wanneer Ganymedes weer tevoorschijn komt vanuit Jupiters schaduw. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

21:06: Overgang van Io

Vanavond is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter voor een groot deel waar te nemen. De overgang begint om 21:06 uur, op het moment dat Io voor de Jupiterschijf verschijnt, en eindigt om 23:21 uur, wanneer Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (om 22:28 uur). Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

woensdag 28 december

17:30: Kaartje

Mercurius staat 1,4° ten noorden van Venus (-3,3m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 08:30, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en in de schemering. De samenstand is met veel moeite te zien op 28 december rond 17:30 uur, of op 29 december rond 17 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 2° boven de zuidwestelijke horizon, 1,6° van elkaar verwijderd. In het tweede geval staan de twee hemellichamen in het zuidwesten, op zo'n 6° boven de horizon, zo'n 1,5° van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De helderheid van Mercurius is nu +0,5m. Voor de zichtbaarheid van de planeten, zie Vannacht aan de hemel.

donderdag 29 december

10:32: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Voor een binnenplaneet gebeurt dit tussen de grootste oostelijke elongatie en benedenconjunctie. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mercurius.

17:15: Kaartje

De Maan staat 3,0° ten zuidoosten van Jupiter (-2,0m), in het sterrenbeeld Vissen. De dichtste nadering vindt om 13:15 plaats, in de Lage Landen op 7° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 17:15 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidzuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 35°, 3,4° van elkaar vandaan. De Maan is voor 46% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

17:38: Volledige overgang van Europa

Vanavond is een overgang van de Jupitermaan Europa en van Europa's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. De overgang begint om 17:38 uur, op het moment dat Europa voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 22:48 uur, wanneer Europa's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Europa de Jupiterschijf verlaat (20:11 uur) en Europa's schaduw het oppervlak van Jupiter betreedt (om 20:21 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

vrijdag 30 december

02:21:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.