Astrokalender voor april 2012 - hemel.waarnemen.com

zondag 1 april

Vandaag zijn we precies halverwege de online voorronde van de Nederlandse Sterrenkunde Olympiade (NeSO) 2012. Middelbare scholieren die geïnteresseerd zijn in sterrenkunde worden uitgedaagd opgaven over sterrenkunde op te lossen en hun antwoorden in te sturen. Speciaal voor de NeSO wordt dit jaar tijdens de finale een venusovergang georganiseerd. De hoofdprijs is volgens de traditie een waarneemreis naar het Canarische Eiland La Palma. Voor meer informatie, om de vragen te bekijken, of om mee te doen zie de website van de NeSO.

Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel NGC4657 te zien. Het sterrenstelsel staat in het sterrenbeeld Jachthonden en zijn schijnbare afmeting bedraagt 1,2’. De opkomst van dit object is om 16:10 uur, de ondergang om 11:23 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:49 uur, op 70° boven de horizon. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 21 april. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als dit sterrenstelsel iets van details te kunnen zien. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

maandag 2 april

21:34: Bedekking van Ganymedes

Vanavond is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Ganymedes in zijn geheel te zien. De verschijnselen beginnen met het einde van de bedekking, om 21:34 uur wanneer Ganymedes van achter Jupiter verschijnt, en duurt tot 22:22 uur, op het moment dat Ganymedes in Jupiters schaduw verdwijnt. Voor het waarnemen van een bedekking is een telescoop nodig, voor het volgen van een verduistering is een stabiele verrekijker voldoende. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

dinsdag 3 april

01:39:

De Maan bedekt ω Leonis, een ster van magnitude +5,5 in het sterrenbeeld Leeuw. Om 01:39 wordt de ster bedekt door de onverlichte maanrand en om 02:16 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 31° boven de horizon, bij het einde 26°. De Maan is voor 81% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

19:41: Kaartje

Venus beweegt door de Pleiaden, in het sterrenbeeld Stier. De samenstand gebeurt in onze streken op een hoogte van 45°, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 0:15 uur, of op 3 april rond 20:45 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het westnoordwesten, circa 5° boven de horizon, 52' van elkaar vandaan. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 36° in het westen, 26' van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. Venus heeft op dit moment een helderheid van -4,1m.

woensdag 4 april

12:11: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Dit verschijnsel vindt plaats tussen de benedenconjunctie en grootste westelijke elongatie van een binnenplaneet. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer gegevens.

vrijdag 6 april

21:19:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

zaterdag 7 april

08:47: Kaartje

De Maan staat 2,3° ten zuiden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt bij ons onder de horizon plaats en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 6 uur. De twee objecten staan dan zo'n 7° boven de westzuidwestelijke horizon, 2,8° van elkaar vandaan. De Maan is voor 100% verlicht.

13:32: Kaartje

De Maan staat 6,6° ten zuiden van Saturnus (+0,5m). De dichtste nadering vindt bij ons onder de horizon plaats en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 6:15 uur, of op 7 april rond 22:45 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het westzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 8°, op een afstand van 8,3° van elkaar. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 10° in het zuidoosten, zo'n 9,7° van elkaar vandaan. De Maan is voor ongeveer 99% verlicht.

18:59: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 358315 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (33’21,0”), door de kleinere afstand. De Maan is op dit moment afnemend, voor 100% verlicht en hij is vrijwel de gehele nacht zichtbaar; 's avonds in het (zuid)oosten en tegen de ochtend in het westen of zuidwesten. Het kaartje toont de Maan om 01:46 uur in het sterrenbeeld Maagd, op 26° boven de horizon, in het zuiden. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

maandag 9 april

De maand april is zeer geschikt om de bolhoop M53 waar te nemen. M53 is te vinden in het sterrenbeeld Haar van Berenice, heeft een helderheid van 7,7m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 12,6’. Het object komt om 18:03 uur op, gaat om 09:24 uur onder en staat om 01:46 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 56° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Zie de pagina M53 voor meer details. Foto: DSS.

21:47: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Van 21:47 tot 22:20 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Ganymedes, Europa en Callisto. Jupiter staat in het westnoordwesten op een hoogte van 5° boven de horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 14° onder de horizon. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

Er is een nieuwe versie van de SterHemel app voor Android uit (v0⋅40). Nieuwe toevoegingen zijn Vannacht aan de hemel, met een snel overzicht van de zichtbaarheid van Zon, Maan en planeten (later meer objecten), en de Maanfasekalender.

dinsdag 10 april

08:53: Kaartje

De Maan staat 4,1° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt bij ons 3° onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 6:15 uur. De twee objecten staan dan in het zuidzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 11°, 4,3° van elkaar vandaan. De Maan is voor 84% verlicht.

vrijdag 13 april

12:50:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf.

21:11: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Van 21:11 tot 22:09 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Van binnen naar buiten: Ganymedes, Io, Europa en Callisto. Jupiter staat in het westnoordwesten op een hoogte van 7° boven de horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 10° onder de horizon. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

zaterdag 14 april

Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel M51, bekend als de Draaikolknevel, te zien. Het sterrenstelsel staat in het sterrenbeeld Jachthonden, heeft een magnitude van 8,4m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 11,0’. Het object is circumpolair en staat om 01:43 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 85° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Bij het waarnemen van een zwakker en nevelig object als dit sterrenstelsel is een redelijke telescoop nodig om detail te kunnen zien. Zie de pagina M51 voor meer details. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

05:53:

Mars is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Dit is het einde van Mars' oppositielus en het moment van beste zichtbaarheid van de planeet is nu voorbij. De planeet is op dit moment met name 's avonds goed zichtbaar, maar iedere dag een beetje korter doordat de planeet steeds vroeger ondergaat. Mars is gemakkelijk met het blote oog te vinden aan de hemel, als een heldere, roodachtige “ster”. Met behulp van een telescoop zijn de poolkappen en, bij een flinke vergroting, donkere gebieden op het planeetoppervlak zichtbaar. De helderheid van Mars bedraagt -0,2m, zijn schijnbare diameter is 11,4”. We vinden de planeet in het sterrenbeeld Leeuw. Gebruik deze hemelkaart om de planeet op te zoeken. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Mars. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer gegevens.

zondag 15 april

07:07: Mercurius is in het aphelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu groot en bedraagt 0,467AE, ofwel 69,817 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 2,1 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 4,6 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

20:26: Saturnus in oppositie

Saturnus is in oppositie. De planeet staat nu tegenover de Zon aan de hemel, is daardoor de hele nacht zichtbaar en staat bovendien relatief dicht bij de Aarde. Dat laatste zorgt ervoor dat de planeet zowel groot als helder aan de hemel staat. Dit is een ideaal moment om Saturnus waar te nemen. Saturnus is met het blote oog als een heldere “ster” te zien aan de hemel. Al met een verrekijker zijn de beroemde ringen van de reuzenplaneet te onderscheiden. Met een telescoop kunnen meer details en de grootste manen van Saturnus worden waargenomen; zie de maandelijkse slingerdiagrammen voor de manen van Saturnus. Saturnus staat in het sterrenbeeld Maagd. De planeet heeft een helderheid van +0,4m en zijn schijnbare diameter meet 19,1”. Voor een waarnemer in Utrecht bereikt de planeet rond 01:47 uur zijn maximale hoogte van 30°, zie deze hemelkaart. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Saturnus. De pagina opposities van Saturnus bevat meer details voor deze en andere opposities van Saturnus. Op die pagina zijn ook oppositiekaarten te vinden.

maandag 16 april

April is een goede maand om het sterrenstelsel M83 waar te nemen. M83 is te vinden in het sterrenbeeld Waterslang, heeft een helderheid van 7,6m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 11,2’. Het object komt om 22:49 uur op, gaat om 04:32 uur onder en staat om 01:42 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 8° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om M83 goed te kunnen zien. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Voor het zien van een relatief helder, maar vaag object als dit sterrenstelsel is een verrekijker (op statief) voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Zie deze detailpagina voor M83 voor meer gegevens. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

dinsdag 17 april

De maand april is zeer geschikt om de bolhoop M3 te bekijken. De bolhoop is te vinden in het sterrenbeeld Jachthonden, heeft een magnitude van 6,4m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 16,2’. Het object komt om 16:45 uur op, gaat om 10:38 uur onder en staat om 01:44 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 66° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Om een relatief helder en scherp object als deze bolhoop waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Zie de pagina M3 voor meer details. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

woensdag 18 april

19:23:

Mercurius bereikt zijn grootste westelijke elongatie en is ochtendster. De hoekafstand van Mercurius tot de Zon bedraagt 27°30’. De planeet staat ten westen van de Zon en komt voor de Zon op. De planeet heeft nu magnitude +0,6, is voor 45% verlicht en heeft een schijnbare diameter van 7,9”. De planeet komt om 06:06 uur op, 00:30 uur voor de Zon. Wanneer 's ochtends de burgerlijke schemering begint (om 05:59 uur) is Mercurius 2° onder de oostelijke horizon te vinden. Dit is dus een zeer ongunstige ochtendverschijning (voor meer uitleg over de wisselende zichtbaarheid van de binnenplaneten, zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen). Zie ook de horizonkaart voor deze ochtendverschijning. De grootte van het stipje op de kaart geeft de helderheid weer. Mercurius is helderder na de grootste ochtendelongatie dan ervoor. Om Mercurius waar te nemen kan het gebruik van een verrekijker van pas komen. Voor een lijst met ochtend- en avondverschijningen, zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius.

donderdag 19 april

21:22: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Tussen 21:22 en 21:54 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 5° boven de westnoordwestelijke horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 8° onder de horizon en het schemert. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende.

zaterdag 21 april

09:18:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. De Maan is door deze combinatie van oorzaken op dit moment onzichtbaar. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment voor het waarnemen van deepsky-objecten. De Maan beweegt 2,1° ten noorden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

zondag 22 april

09:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Lyriden vindt vandaag plaats. De radiant van de zwerm staat rond 06:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 71° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 13 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn snel en helder. Rond 05:45 uur gaat het schemeren en om 06:27 uur komt de Zon op. Het beste moment om Lyriden waar te nemen is hierdoor rond 05:30 (zie het kaartje). De radiant staat op dat moment zo'n 71° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. De Maan stoort niet. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 8 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de pagina Lyriden 2012 voor meer details voor deze zwerm.

15:48: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 406419 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29’24,1”), door de grotere afstand. De Maan is op dit moment wassend, voor 2% verlicht en is met moeite aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Het kaartje toont de Maan om 21:27 uur in het sterrenbeeld Ram, op een hoogte van slechts 7,1° boven de westnoordwestelijke horizon. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

21:21: Kaartje

De Maan staat 1,8° ten noorden van Jupiter (-1,6m). De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op 7° hoogte boven de westnoordwestelijke horizon en in de schemering. De samenstand is met veel moeite te zien rond 21:15 uur, of op 22 april rond 21:15 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het westnoordwesten, op een hoogte van ongeveer 8°, 1,8° van elkaar vandaan. In het tweede geval staan de twee hemellichamen boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van circa 8°, zo'n 1,8° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 2% verlicht.

maandag 23 april

18:58: Kaartje

De Maan staat 4,1° ten zuiden van de Pleiaden, in het sterrenbeeld Stier. De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op 39° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 21:30 uur. Het tweetal staat dan in het westnoordwesten, circa 16° boven de horizon, 4,3° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 6% verlicht.

21:43: Callisto in conjunctie met Jupiter

Callisto is in benedenconjunctie met Jupiter. De satelliet beweegt tussen de Aarde en Jupiter door, maar er vindt geen overgang over Jupiter plaats. We zien Callisto 5,3” ten zuiden van Jupiters zuidpool staan. Voor meer details, zie deze tabel.

dinsdag 24 april

16:14: Kaartje

De Maan staat 4,6° ten noorden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op een hoogte van 57°, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 21:30 uur. De twee objecten staan dan in het westen, circa 20° boven de horizon, op een afstand van 4,8° van elkaar. De Maan is voor 11% verlicht.

woensdag 25 april

04:25: Kaartje

De Maan staat 6,6° ten zuiden van Venus (-4,2m). De dichtste nadering gebeurt voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is te zien op 24 april rond 23:15 uur, of op 25 april rond 21:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 11°, 7,1° van elkaar vandaan. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 30° in het westen, zo'n 9,9° van elkaar vandaan. De Maan is voor ongeveer 14% verlicht.

zondag 29 april

21:00: Kaartje

De meteorenzwerm μ-Virginiden bereikt zijn maximum. De radiant van de zwerm staat rond 02:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 31° boven de horizon. Zelfs onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm slechts zo'n 2 meteoren per uur te verwachten. Rond 05:30 uur gaat het schemeren en om 06:13 uur komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 45% verlicht, maar gaat om 02:51 uur onder. De piek van deze zwerm is relatief laag, maar de duur van het maximum is met 44 dagen vrij lang, zodat in totaal toch nog een redelijk aantal meteoren te zien is. Zie de pagina μ-Virginiden 2012 voor meer details voor deze zwerm.

11:57:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

maandag 30 april

Vandaag is de laatste dag van de online voorronde van de Nederlandse Sterrenkunde Olympiade (NeSO) 2012. Middelbare scholieren die geïnteresseerd zijn in sterrenkunde worden uitgedaagd opgaven over sterrenkunde op te lossen en hun antwoorden in te sturen. Speciaal voor de NeSO wordt dit jaar tijdens de finale een venusovergang georganiseerd. De hoofdprijs is volgens de traditie een waarneemreis naar het Canarische Eiland La Palma. Voor meer informatie, om de vragen te bekijken, of om mee te doen zie de website van de NeSO.

00:58: De Maan bedekt κ Cancri

De ster κ Cancri, een ster met een helderheid van +5,2m in het sterrenbeeld Kreeft, wordt bedekt door de Maan. Om 00:58 wordt de ster bedekt door de onverlichte maanrand en om 01:17 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. De Maan staat bij de intrede 20° boven de horizon, bij de uittrede is dat 17°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 56% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.