Begin van de winter   –     –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meteoorzwermen   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Op / onder   –   Zon / Maan   –   Maanfasen   –   Sterrenbeelden   –   Deepsky    

De meteorenzwerm Leoniden in november 2012 De meteorenzwerm Leoniden bereikt op zaterdag 17 november 2012, rond 6 uur, zijn maximum. De meteoren van de Leoniden zijn snel, en de zwerm is bekend vanwege zijn regens in 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 13 meteoren per uur vallen. Rond 7:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 60°) aan de hemel. Het beste moment om Leoniden waar te nemen is op 17 november rond 6:00 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 57° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. In onze streken zijn dan vermoedelijk circa 5–10 meteoren per uur van deze zwerm te zien. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 20–30 “vallende sterren” per uur te zien. Op een goed donkere plek zijn bijna vier keer zoveel meteoren te zien als in dichtbevolkt gebied. De Maan stoort niet. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:04 uur komt de Zon op.             Tweet     @hemel_waarnemen volgen       De meteoren van de meeste zwermen verschijnen niet allemaal op de dag van het maximum. Zo is gedurende circa 3,0 dagen rondom het maximum ruim 50% van het maximum aantal meteoren per uur (4) van de Leoniden te zien. Tot 4 dagen voor en na het maximum zijn nog meteoren van deze zwerm te herkennen. De zwerm heeft daarmee een relatief korte piek. Er zijn dus nog meer kansen, voor het geval het in de nacht van het maximum niet helder is. Wel is iedere dag die je eerder voor het maximum, of later na het maximum waarneemt het aantal meteoren dat zichtbaar is circa 40% kleiner. De snelheden van de meteoren van de Leoniden zijn behoorlijk hoog: zo'n 71 km/s, dat is circa 253.800 km/uur! Meteoren waarnemen kan zonder speciale instrumenten. Wanneer het helder is, volstaat het blote oog. Op een donkere plek zijn meer meteoren te zien dan midden in een stad. Een ligstoel en voldoende kleding zorgen voor (extra) comfort (zie Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen). Figuur: Kaart van Nederland met aantallen meteoren Kaart van Nederland met de geschatte aantallen Leoniden per uur, bij heldere hemel. Links: vóór middernacht, op vrijdag 16 november om 23:30 uur. Rechts: ten tijde van het maximum, op zaterdag 17 november om 06:00 uur. De kleur geeft voor iedere plaats aan hoeveel meteoren vanuit die locatie te verwachten zijn. Vanuit lichte gebieden op de kaart, bijvoorbeeld in en rond steden, zijn minder “vallende sterren” te zien dan vanuit donkere gebieden, door de lichtvervuiling. Het aantal meteoren per uur behorende bij iedere kleur kan worden afgelezen in de legenda. Data lichtvervuiling: RIVM. Tabel: de meteorenzwerm Leoniden in de nacht van het maximum Datum Tijd Δt Radiant Meteoren per uur Zon Maan richting hoogte zwerm totaal hoogte hoogte fase 17/11 01:00 -5u ONO 16° 1 17 -56° -47° 14% 17/11 02:00 -4u O 25° 2 19 -51° -53° 14% 17/11 03:00 -3u O 35° 4 22 -45° -57° 14% 17/11 04:00 -2u OZO 43° 5 24 -36° -57° 15% 17/11 05:00 -1u ZO 51° 7 25 -27° -53° 15% 17/11 06:00 0u ZZO 57° 8 25 -18° -47° 15% 17/11 07:00 1u Z 60° 2 5 -9° -40° 16% Grafiek: Leoniden in de nacht van het maximum Meteorenaantallen per uur voor een donkere locatie in de nacht van het maximum. Aantallen Leoniden zijn in rood, overige meteoren in blauw. Tabel: de meteorenzwerm Leoniden in de nachten rond het maximum Datum Beste Δt Radiant Meteoren per uur Zon Maan tijd richting hoogte zwerm totaal hoogte hoogte fase 15/11 4:00 -50u OZO 42° 2 21 -36° -48° 2% 16/11 5:30 -25u ZO 54° 5 23 -22° -45° 8% 17/11 5:30 -1u ZO 55° 7 25 -23° -51° 15% 18/11 5:30 23u ZO 55° 5 22 -23° -53° 25% 19/11 5:00 47u ZO 52° 3 19 -28° -51° 35% Grafiek: Leoniden in de nachten rond het maximum Meteorenaantallen per uur voor een donkere locatie in de nachten rond het maximum. Aantallen Leoniden zijn in rood, overige meteoren in blauw. Tabel: de meteorenzwerm Leoniden in andere jaren Jaar Datum Beste Δt Radiant Meteoren per uur Zon Maan tijd richting hoogte zwerm totaal hoogte hoogte fase 2009 17/11 5:30 -7u ZO 55° 8 29 -23° -29° 0% 2010 18/11 5:30 11u ZO 55° 7 27 -23° -8° 88% 2011 17/11 23:00 -1u NO 0° 0 14 -52° -1° 58% 2012 17/11 5:30 -1u ZO 55° 7 25 -23° -51° 15% 2013 17/11 4:30 -8u OZO 47° 2 6 -32° 26° 100% 2014 18/11 5:30 11u ZO 55° 6 21 -23° 18° 19% 2015 18/11 5:30 4u ZO 55° 7 24 -23° -51° 38% Grafiek: Leoniden in andere jaren Meteorenaantallen per uur voor een donkere locatie in andere jaren. Aantallen Leoniden zijn in rood, overige meteoren in blauw. Grafiek: aantallen meteoren vannacht aan de hemel Aantallen meteoren per uur: sporadisch, zwermen, totaal. De Leoniden zijn een van de bekendste meteorenzwermen aan onze sterrenhemel, doordat ze verschillende malen extreem hoge activiteit hebben vertoond. De sterrenregen van de ochtend van 13 november 1833 was met name in Noord-Amerika indrukwekkend (zie de afbeelding links). Ooggetuigen rapporteerden tot 1000 meteoren per minuut, waaronder veel vuurbollen, gedurende ongeveer een half uur. Het spektakel was de aanleiding voor een aantal onderzoekers om te proberen de aard van de “vallende sterren” te achterhalen, wat wel wordt gezien als de geboorte van de meteoren-astronomie. Uit historische bronnen blijkt dat een sterrenregen van de Leoniden waarschijnlijk al in het jaar 855 werd waargenomen in Bagdad, en in 902 in Egypte en Italië. Ook in 1771, 1799, 1832/3, 1866/7, 1966 en 1999 zijn meteorenregens gezien, terwijl in andere jaren die in de circa 33-jarige cyclus passen verhoogde maar minder extreme activiteit werd waargenomen. Die cyclus komt overeen met de baanperiode van de bronkomeet 55P/Temple-Tuttle. Mogelijk volgt een nieuwe periode van verhoogde activiteit in de jaren 2033–2035, al vindt niet iedere 33 jaar een meteorenregen plaats, en is de verwachting dat de regens in de komende eeuwen minder frequent worden, totdat ze geheel verdwenen zijn. Meteoren worden in de volksmond ook wel vallende sterren genoemd. In werkelijkheid gaat het niet om sterren die vallen, maar om minuscule stukjes steen en gruis die onder hoge snelheden de aardatmosfeer binnenkomen en op ongeveer 80–120 km hoogte verdampen. Het lichtflitsje dat we zien is met name de lucht om het steentje heen die aan het gloeien gebracht wordt. Een meteorenzwerm is een verzameling van meteoren die rond dezelfde tijd en in hetzelfde gebied aan de hemel zichtbaar zijn. De meteoren lijken uit één punt aan de hemel te komen, dat we de radiant noemen. Deze beweging wordt veroorzaakt door zowel de beweging van de meteoren zelf als door de baansnelheid van de Aarde. Zie ook Meteoren vannacht aan de hemel, de pagina jaarlijkse meteoorzwermen voor informatie over andere zwermen, de uitleg bij de jaarlijkse meteoorzwermen voor meer informatie over deze tabel en de pagina's Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen. Grafiek: meteorenactiviteit dit jaar Grafiek van de maximale meteorenactiviteit per nacht (HRmax) in Nederland en België, voor heel 2012. De zwarte streepjeslijn toont de diffuse achtergrond, de gekleurde curves stellen de verschillende zwemen voor en de zwarte doorgetrokken lijn geeft het maximale totale aantal meteoren per uur, voor iedere nacht. De verticale gekleurde stippellijnen tonen de data van de maxima van de grootste zwermen, met de eerste letter van de naam bovenin. De ruwweg maandelijkse dippen worden veroorzaakt door de Volle Maan. Kijk op de pagina Jaarlijkse meteorenzwermen in 2012 voor andere meteorenzwermen in dit jaar. << ι-Aurigiden 2012   —   α-Monocerotiden 2012 >>             Tweet     @hemel_waarnemen volgen

Begin van de winter   –     –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meteoorzwermen   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Op / onder   –   Zon / Maan   –   Maanfasen   –   Sterrenbeelden   –   Deepsky