Astrokalender voor september 2013

maandag 2 september

06:15: Kaartje

De Maan staat 6,5° ten zuiden van Mars (+1,8m), in het sterrenbeeld Kreeft. De dichtste nadering gebeurt om 07:31, bij ons op een hoogte van 34°, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 6:15 uur. De twee objecten staan dan in het oosten, circa 23° boven de horizon, 6,6° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 11% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

dinsdag 3 september

02:08: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Tussen 2:08 en 5:18 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat in het oostnoordoosten op een hoogte van 16° boven de horizon. De Zon staat 25° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

woensdag 4 september

07:19:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is op dit moment 1,2 dagen (29 uur) voor Nieuwe Maan; de Maan is krimpend en voor 1,8% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,5’ en is kort voor zonsopkomst, dus tegen het einde van de nacht, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 06:21 uur in het sterrenbeeld Leeuw, op een hoogte van slechts 3,3° boven de oostelijke horizon. Op dit moment staat de Maan 10,1° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt 1,1 uur voor de Zon op, om 05:52. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan is nu 15,4°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is nodig. Een eenvoudige verrekijker is waarschijnlijk nodig om de dunne sikkel te vinden. In tegenstelling tot de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.

donderdag 5 september

02:36: Volledige overgang van Io

Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. De schaduwovergang begint om 2:36 uur, op het moment dat Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 5:57 uur, op het moment dat Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (03:43 uur) en Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat (om 04:50 uur). Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

13:36:

Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt voor het waarnemen van deepsky-objecten. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 4,9° ten zuiden langs de Zon beweegt. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

21:00: Kaartje

Venus staat 1,6° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 06:31, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon en in de schemering. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 5 september rond 21 uur, of op 6 september rond 20:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval boven de westzuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 2°, op een onderlinge afstand van 1,7°. In het andere geval is de samenstand te zien op een hoogte van ongeveer 5° in het westzuidwesten, zo'n 1,7° van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. Venus heeft op dit moment een helderheid van -3,6m.

zaterdag 7 september

20:22:

Vanavond kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de eerste maansikkel zien na de afgelopen Nieuwe Maan. Het is 2,3 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is voor 5,6% verlicht en wassend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 1,7’ en is met moeite aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 20:17 uur in het sterrenbeeld Maagd, op slechts 2,1° boven de westzuidwestelijke horizon. De Zon staat nu 4,6° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat 0,4 uur na de Zon onder, om 20:37. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan is nu 27,4°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is nodig. Een eenvoudige verrekijker is waarschijnlijk nodig om de dunne sikkel te zien. In verschillende traditionele kalenders luidt de eerste verschijning van de jonge maansikkel het begin van een nieuwe maand in; ons woord maand komt dan ook van Maan. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

zondag 8 september

16:04: De Maan bedekt Spica

De ster Spica (α Virginis), een ster met een helderheid van +1,0m in het sterrenbeeld Maagd, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de onverlichte rand van de Maan om 16:04 uur. Om 17:13 uur wordt deze weer zichtbaar aan de dunne verlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 27° boven de horizon, bij het einde 24°. De Maan is voor 11% verlicht. De bedekking vindt plaats bij daglicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

20:30: Kaartje

De Maan bedekt Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). Het maximum van de bedekking gebeurt om 16:39, bij ons op een hoogte van 26°, maar bij daglicht. De bedekking duurt ongeveer 69 minuten gezien vanuit Utrecht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 20:30 uur. Het tweetal staat dan boven de westzuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 4°, 1,7° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 12% verlicht. Zie de detailpagina voor meer informatie over deze bedekking. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

20:45: Kaartje

De Maan staat 1,2° ten zuidoosten van Venus (-3,6m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering gebeurt om 23:42, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 20:45 uur. Het tweetal staat dan in het westzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 3°, op een onderlinge afstand van 1,9°. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Maan is voor 12% verlicht.

maandag 9 september

20:30: Kaartje

De Maan staat 3,2° ten zuiden van Saturnus (+0,9m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering gebeurt om 17:38, bij ons op een hoogte van 23°, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 20:30 uur. Het tweetal staat dan zo'n 9° boven de zuidwestelijke horizon, 3,4° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 19% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

woensdag 11 september

22:05:

De Maan bedekt ψ Ophiuchi, een ster met een helderheid van +4,5m in het sterrenbeeld Schorpioen. Vanuit Utrecht is alleen het begin van de bedekking zichtbaar; de ster verdwijnt om 22:05 achter de onverlichte maanrand, 5° boven de horizon. De Maan is voor 40% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

donderdag 12 september

05:39: Io in conjunctie met Europa

De Galileïsche maan Io staat op 10,2” ten zuiden van Europa. Om de manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

19:08:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter.

vrijdag 13 september

De maand september is zeer geschikt om de planetaire nevel NGC7662, genaamd de Blue Snowball, te zien. NGC7662 is te vinden in het sterrenbeeld Andromeda, heeft een helderheid van 9,0m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 2,2’. Het object is circumpolair en staat om 01:41 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 80° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Om detail te kunnen zien in een zwakker en contrastarm hemellichaam als deze planetaire nevel is een redelijke telescoop nodig. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

20:21: Bamberga in oppositie

De planetoïde 324 Bamberga is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Vissen staat, heeft tijdens de oppositie een helderheid van +8,1m. Er is een telescoop nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Bamberga rond 01:24 uur in het zuiden, op circa 43° boven de horizon. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +9,1m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Bamberga. Voor meer gegevens van planetoïden, zie de pagina Planetoïden in 2013.

zaterdag 14 september

02:23: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Van 2:23 tot 6:38 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat in het oosten op een hoogte van 29° boven de horizon. De Zon staat 23° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg.

21:22: De Maan bedekt 45 Sagittarii

De ster 45 Sagittarii, een ster van magnitude +5,8 in het sterrenbeeld Boogschutter, wordt bedekt door de Maan. Vanuit Utrecht is alleen het einde van de bedekking zichtbaar; om 21:22 komt de ster van achter de verlichte maanrand tevoorschijn, 20° boven de horizon. De Maan is voor 73% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

zondag 15 september

18:31: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 367391 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (32’31,5”), door de kleinere afstand. De Maan is op dit moment wassend, voor 75% verlicht en hij is vooral 's avonds in het zuiden en aan het begin van de nacht in het westen zichtbaar. Het kaartje toont de Maan om 22:24 uur in het sterrenbeeld Steenbok, op een hoogte van 23° boven de zuidelijke horizon. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

20:30: Kaartje

Venus staat 3,5° ten zuiden van Saturnus (+0,9m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt om 17:44 plaats, bij ons op 21° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien op 17 september rond 20:30 uur, of op 18 september rond 20 uur. Het tweetal staat in het eerste geval zo'n 4° boven de westzuidwestelijke horizon, op een afstand van 3,6° van elkaar. In het andere geval is de samenstand te zien boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van circa 8°, 3,5° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De helderheid van Venus is nu -3,6m. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer planeten te zien zijn.

donderdag 19 september

13:13:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen, zodat er nauwelijks contrast is. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel.

vrijdag 20 september

07:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm κ-Aquariden vindt vandaag plaats. Rond 00:30 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 33°) aan de hemel. Zelfs onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm slechts zo'n 3 meteoren per uur te verwachten. Rond 06:45 uur gaat het schemeren en om 07:21 uur komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 100% verlicht en is een flinke stoorzender; alleen de helderste meteoren zijn hierdoor zichtbaar. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 16 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de detailpagina κ-Aquariden 2013 voor meer informatie over deze meteoren.

zaterdag 21 september

01:11:

Van 1:11 tot 2:05 uur zijn Io's schaduw en Europa gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Jupiter staat in het oostnoordoosten op een hoogte van 7° boven de horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 37° onder de horizon en het is goed donker. Voor het bekijken van een (schaduw)overgang is een redelijk grote telescoop nodig.

Tussen 2:05 en 2:46 uur zijn Io, Io's schaduw en Europa zichtbaar op Jupiters schijf. Jupiter staat dan op een hoogte van 13°.

02:05:

De Maan bedekt ε Piscium, een ster van magnitude +4,3 in het sterrenbeeld Vissen. De ster wordt bedekt door de verlichte rand van de Maan om 02:05 uur. Om 03:16 uur wordt deze weer zichtbaar aan de zeer dunne onverlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 45° staan, aan het einde van de bedekking op 46°. De Maan is voor 97% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

zondag 22 september

22:44: Herfstequinox; begin van de herfst. De Zon trekt van het noorden naar het zuiden over de hemelequator en staat recht boven de evenaar van de Aarde. Vandaag duurt de dag (ongeveer) even lang als de nacht (Latijn: equi = gelijk, nox = nacht), na vandaag duren de nachten langer dan de dagen. Voor een liefhebber van de sterrenhemel begint nu de meest interessante helft van het jaar. De zomer duurde 93,65 dagen, de herfst zal 89,85 dagen lang zijn. Het feit dat de seizoenen niet even lang zijn, wordt veroorzaakt door de elliptische baan van de Aarde om de Zon; wanneer de Aarde dichter bij de Zon staat (op dit moment is dat in de winter), beweegt zij sneller en duurt dat seizoen korter. Voor meer gegevens, zie de tabel de seizoenen. Dit heet ook wel de astronomische herfst, de weerkundige herfst is al op 1 september begonnen. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen tegengesteld aan die op het noordelijk halfrond en daar begint nu de lente.

maandag 23 september

04:59: De Maan bedekt σ Arietis

De ster σ Arietis, een ster van magnitude +5,5 in het sterrenbeeld Ram, wordt bedekt door de Maan. Om 04:59 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 06:05 komt deze weer tevoorschijn van achter de dunne onverlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 52° staan, aan het einde van de bedekking op 48°. De Maan is voor 85% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

dinsdag 24 september

Dit is een goed moment in het jaar om de nevel NGC7822 waar te nemen. NGC7822 staat in het sterrenbeeld Cepheus en zijn schijnbare afmeting bedraagt 60,0’. Dit is een circumpolair object en staat om 01:35 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 73°. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 5 oktober. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze nevel iets van details te kunnen zien. Zie de pagina NGC7822 voor meer details. Foto: DSS.

01:02: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Van 1:02 tot 6:55 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 29° boven de oostelijke horizon. De Zon staat 30° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg.

woensdag 25 september

02:45: Mercurius is in het aphelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment groter dan gemiddeld: circa 0,467AE, of zo'n 69,818 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 2,1 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 4,6 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

05:20: Kaartje

De Maan staat 2,2° ten noorden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering gebeurt bij ons op een hoogte van 55° boven de zuidzuidoostelijke horizon en is dus goed te zien. De Maan is voor 69% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn.

05:23: Julia in oppositie

De planetoïde 89 Julia is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Pegasus staat, heeft tijdens de oppositie een helderheid van slechts +9,2m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Julia bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 60°. Dit gebeurt rond 00:52 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,2m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Julia. Zie de pagina Planetoïden in 2013 voor meer gegevens van planetoïden.

donderdag 26 september

00:55:

Van 0:55 tot 1:54 uur zijn Ganymedes' schaduw en Callisto gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Jupiter staat in het oostnoordoosten op een hoogte van 7° boven de horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 39° onder de horizon en het is goed donker. Voor het bekijken van een (schaduw)overgang is een redelijk grote telescoop nodig.

vrijdag 27 september

05:55:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

20:16: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 404308 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’33,3”. De Maan is krimpend, voor 46% verlicht en is vooral laat in de nacht (in het (zuid)oosten) en 's ochtends vroeg (ongeveer in het zuiden) goed te zien. Het kaartje toont de Maan om 07:00 uur in het sterrenbeeld Orion, op een hoogte van 56° boven de zuidzuidoostelijke horizon. Al met een verrekijker op een statief zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

zaterdag 28 september

02:44: Volledige overgang van Io

Vannacht zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. Om 2:44 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 6:15 uur, op het moment dat Io de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (om 04:00 uur) en Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (04:58 uur). Ongeveer gelijktijdig vindt een overgang van Europa plaats: tussen 2:44 en 2:47 uur zijn Io's schaduw en Europa's schaduw gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Jupiter staat in het oosten op een hoogte van 20° boven de horizon. De Zon staat 38° onder de horizon en het is goed donker. Tussen 2:47 en 2:48 uur zijn Io's schaduw, Europa en Europa's schaduw (kort!) zichtbaar op Jupiters schijf, tussen 2:48 en 4:00 uur zijn dat Io's schaduw en Europa. Tussen 4:00 en 4:58 uur zijn Io, Io's schaduw en Europa tegelijk zichtbaar op Jupiter. Jupiter staat inmiddels 36° boven de horizon, de Zon 28° eronder. Van 4:58 tot 5:27 uur zijn alleen Io en Europa zelf nog zichtbaar voor de planeet. Voor het waarnemen van (schaduw)overgangen is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

06:15: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Van 6:15 tot 7:01 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat in het zuidoosten op een hoogte van 53° boven de horizon en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 10° onder de horizon.

07:00: Kaartje

De Maan staat 5,3° ten zuiden van Jupiter (-1,8m), in het sterrenbeeld Tweelingen. De dichtste nadering gebeurt om 08:39, bij ons op een hoogte van 57°, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 7 uur. Het tweetal staat dan in het zuidoosten, circa 53° boven de horizon, 5,4° van elkaar vandaan. De Maan is voor 40% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

zondag 29 september

02:35: Europa in conjunctie met Ganymedes

De Galileïsche maan Europa staat 6,7” ten zuiden van Ganymedes. Om de manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al voldoende. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

06:14:

De Maan bedekt 50 Cancri, een ster van magnitude +5,9 in het sterrenbeeld Kreeft. Alleen het begin van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 06:14 verdwijnt de ster achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 31°. De Maan is voor 23% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.