Maan bedekt Saturnus   –   Hemel vannacht   –   Astrokalender   –   Weer   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden    

Astrokalender voor september 2008 Tijdstippen zijn in Midden-Europese zomertijd (MEZT) maandag 1 september Vandaag begint de weerkundige herfst. De meteorologische herfst omvat per definitie de maanden september, oktober en november. De astronomische herfst begint op 22 september. 23:30:  De Maan staat 3,4° ten zuiden van Mercurius (+0,2m). De dichtste nadering gebeurt onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. 23:42:  Tussen 23:42 en 1:08 uur (02/09) staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. In toenemende afstand van de planeet staan Europa, Io, Ganymedes en Callisto. dinsdag 2 september 00:22:  De Galileïsche maan Io staat 8,5" ten zuiden van Europa. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 05:12:  De Maan staat 5,0° ten zuidwesten van Mars (+1,9m). De dichtste nadering vindt bij ons onder de horizon plaats en dus is er van de samenstand niet veel te zien. 20:59:  Tussen 20:59 en 21:02 zijn Io's schaduw en Ganymedes' schaduw gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. woensdag 3 september 08:44:  De Maan staat 3,1° ten zuidwesten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 20:45 uur. De twee objecten staan dan zo'n 3° boven de westzuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 6,4°. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 15° onder de horizon en de Maan is voor 17% verlicht. 18:12:  Mercurius is in het aphelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment groter dan gemiddeld: circa 0,467AE, of zo'n 69,817 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 2,2 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 4,7 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde. donderdag 4 september 04:00:  Saturnus is in conjunctie met de Zon en beweegt er vanaf de Aarde gezien achterlangs. De planeet wordt niet bedekt door de Zon, maar beweegt er 1,7° ten noorden langs. Saturnus is op dit moment dus onzichtbaar. vrijdag 5 september 23:37:  De Galileïsche maan Europa staat 14,8" ten noorden van Ganymedes. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. zondag 7 september 05:32:  De Maan staat 43' ten zuiden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. Bekijk de samenstand op 6 september rond 21 uur. Het tweetal staat dan in het zuidzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 7°, 4,3° van elkaar vandaan. De Maan is voor 43% verlicht. 05:54:  Mercurius staat 2,5° ten zuidwesten van Mars (+1,9m). De dichtste nadering gebeurt voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is met veel moeite te zien op 6 september rond 20:30 uur. Het tweetal staat dan in het west-zuidwesten, op een hoogte van ongeveer 3° en een onderlinge afstand van 2,5°. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat op dat moment slechts 3° onder de horizon, en de samenstand is dus lastig waar te nemen. Mercurius heeft nu een helderheid van +0,3m en is dus helderder dan Mars. Rechts van Mars bevindt zich de veel helderder Venus (-3,3m). 16:04:  De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechterhelft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds goed zichtbaar. 16:57:  De Maan is in het apogeum van zijn baan, op een afstand van 404214 km van de Aarde. De Maan lijkt nu dus klein: 29'33,7". 17:09:  De planetoïde 43 Ariadne is in oppositie. Het kleine planeetje bevindt zich in het sterrenbeeld Vissen, heeft nu een helderheid van slechts +9,8m en kan dus alleen met een behoorlijke telescoop worden waargenomen. Voor een waarnemer in Utrecht staat Ariadne rond 01:29 uur in het zuiden, op circa 39° boven de horizon. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,5m. maandag 8 september 06:16:  Jupiter is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren dus om en gaat weer in de gangbare richting in bewegen. Hiermee komt een einde aan Jupiters oppositielus. 21:02:  De ster SAO 185975, een ster van magnitude +5,8, wordt bedekt door de Maan. Alleen het einde van de bedekking is zichtbaar; het begin van de bedekking vindt plaats rond zonsondergang. Voor een waarnemer in Utrecht komt de ster om 21:02 tevoorschijn van achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 9°. De Maan is voor 61% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel. dinsdag 9 september 20:43:  Tussen 20:43 en 21:45 zijn Io, Io's schaduw en Ganymedes gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Tussen 21:45 en 22:58 zijn Io's schaduw en Ganymedes zichtbaar op Jupiters schijf. 23:05:  Tussen 23:05 en 0:37 uur (10 september) staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. In toenemende afstand van de planeet staan Ganymedes, Io, Europa en Callisto. woensdag 10 september 01:36:  De Maan staat 3,4° ten zuidoosten van Jupiter (-2,0m). De dichtste nadering vindt plaats op 5° onder de horizon. De samenstand is te zien op 9 september rond 23:30 uur. Het tweetal staat dan in het zuidzuidwesten, circa 8° boven de horizon, op een afstand van 3,5° van elkaar. De Maan is voor 71% verlicht. donderdag 11 september 06:32:  Mercurius bereikt zijn grootste oostelijke elongatie en is avondster. De hoekafstand van Mercurius tot de Zon bedraagt 26°52'. De planeet staat ten oosten van de Zon en gaat dus na de Zon onder. De planeet heeft nu magnitude +0,4, is voor 56% verlicht en heeft een schijnbare diameter van 7,0". De verschijning is echter niet erg gunstig. Wanneer 's avonds de burgerlijke schemering eindigt (om 20:37 uur) staat Mercurius al 2° onder de westzuidwestelijke horizon. De planeet gaat om 20:28 uur onder, slechts 00:25 uur na de Zon. Mercurius wordt langzaam minder helder en het is lastig om de kleine planeet te vinden. Een verrekijker is aan te raden, en de nabijheid van Venus en Mars (zie het kaartje bij 7 september) kan helpen. vrijdag 12 september --:--:  Vandaag bereikt de meteorenzwerm Pisciden zijn maximum. De zwerm staat rond 02:30 in het hoogste punt, 38° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er zo'n 5 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn traag en hebben lange sporen. Rond 06:30 gaat het schemeren en om 07:09 komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 90% verlicht, maar gaat om 03:18 onder. 04:44:  Venus staat 18,2' ten noordoosten van Mars (+1,9m). De dichtste nadering gebeurt onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is met veel moeite te zien op 11 of 12 september rond 20:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het westzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 2°, 22' van elkaar vandaan. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van circa 1,6°, zo'n 29' van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De helderheid van Venus is nu -3,3m. Op het kaartje hiernaast bewegen de planeten van links naar rechts. 18:57:  Mercurius staat 3,6° ten zuiden van Venus (-3,3m). De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op een hoogte van 13°, maar bij daglicht. Bij ons is de samenstand niet of nauwelijks zichtbaar. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van +0,4m. 20:43:  Vanavond is een overgang van Jupiters maan Europa vrijwel in zijn geheel te zien. De overgang begint op het moment dat Europa's schaduw de Jupiterschijf betreedt, en eindigt om 23:30 uur, op het moment dat Europa's schaduw de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Europa de Jupiterschijf verlaat (21:02 uur). Voor meer details, zie deze tabel. zaterdag 13 september 04:21:  Uranus is in oppositie met de Zon. Voor een waarnemer op Aarde staat de planeet tegenover de Zon aan de hemel. Als gevolg daarvan komt Uranus op rond zonsondergang en gaat rond zonsopkomst weer onder. De planeet is dus vrijwel de gehele nacht te zien. Daarnaast staat hij relatief dicht bij de Aarde, zodat hij helder en groot lijkt. Dit zijn dus ideale omstandigheden om Uranus waar te nemen. De gasplaneet is al met een verrekijker of kleine telescoop aan de hemel te vinden, en is onder gunstige omstandigheden zelfs met het blote oog te onderscheiden. In een telescoop met grote vergroting is een klein schijfje te zien. Kijk voor meer details en zoekkaartjes in het hoofdstuk Uranus. Uranus staat in het sterrenbeeld Waterman. De planeet heeft een helderheid van +6,1m en zijn schijnbare diameter meet 3,7". Voor een waarnemer in Utrecht bereikt de planeet rond 01:37 uur zijn maximale hoogte van 33°. zondag 14 september 21:07:  De Maan bedekt SAO 146451, een ster met een helderheid van +5,9m. Alleen het einde van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht: om 21:07 komt de ster tevoorschijn van achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 14°. De Maan is voor 100% verlicht, wat het waarnemen natuurlijk erg lastig maakt. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel. 21:50:  Jupiters satelliet Io staat 7,8" ten noorden van Europa. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. maandag 15 september 06:29:  De planetoïde 216 Kleopatra is in oppositie. De helderheid van de planetoïde, die in het sterrenbeeld Pegasus staat, is tijdens de oppositie slechts +9,9m en kan dus alleen met een behoorlijke telescoop worden waargenomen. Voor een waarnemer in Utrecht staat Kleopatra rond 01:09 uur in het zuiden, op circa 50° boven de horizon. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,5m. 11:13:  Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel, en dus zien we de Maan vrijwel de hele nacht, en is de verlichte kant van de Maan naar de Aarde gekeerd. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender. dinsdag 16 september 00:01:  Totdat Jupiter laag boven de horizon staat (rond 00:14) zijn van de grote Jupitermanen alleen Europa en Ganymedes zichtbaar. 21:21:  Vanavond is een overgang van de Galileïsche maan Io bijna in zijn geheel waar te nemen. De overgang begint wanneer Io de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 23:37 uur, op het moment dat Io de Jupiterschijf weer verlaat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Io's schaduw de Jupiterschijf betreedt (22:36 uur). Voor meer details, zie deze tabel. 23:37:  Tussen 23:37 en 0:10 zijn Io's schaduw en Ganymedes gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. vrijdag 19 september 08:01:  Venus staat 2,4° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt voor een waarnemer in onze streken onder de horizon en bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 18 of 19 september rond 20:00 uur. De twee objecten staan dan boven de westzuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 3°, op een afstand van 2,5° van elkaar. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 3° onder de horizon, en dus ook voor deze samenstand met Venus is een verrekijker nodig. Venus heeft op dit moment een helderheid van -3,3m en kan dus worden gebruikt om de veel zwakkere ster te vinden. Ook Mars staat nog in de buurt. De planeten bewegen van links naar rechts op het kaartje hiernaast. 20:47:  Vanavond is een overgang van Jupiters maan Europa bijna volledig waar te nemen. De overgang begint op het moment dat Europa de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 23:32 uur, op het moment dat Europa de Jupiterschijf weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Europa's schaduw de Jupiterschijf betreedt (23:19 uur). Voor meer details, zie deze tabel. zaterdag 20 september 04:01:  De sterhoop Pleiaden (M45), een ster met een helderheid van +1,6m, wordt bedekt door de Maan. Om 04:01 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 04:49 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. De Maan staat bij de intrede 58° boven de horizon, bij de uittrede is dat 62°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 73% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel. 05:27:  De Maan is in het perigeum van zijn baan, op een afstand van 368886 km van de Aarde. De Maan lijkt tijdens de bedekking van de Pleiaden dus groot: 32'23,6". zondag 21 september 21:16:  Van 21:16 tot 23:51 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Van binnen naar buiten: Europa, Io, Ganymedes en Callisto. maandag 22 september 07:04:  De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linkerhelft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral laat in de nacht te zien. 17:44:  Herfstequinox; begin van de herfst. De Zon trekt van het noorden naar het zuiden over de hemelequator en staat dus recht boven de evenaar van de Aarde. Vandaag duurt de dag (ongeveer) even lang als de nacht (Latijn: equi = gelijk, nox = nacht), na vandaag duren de nachten langer dan de dagen. De zomer duurde 93,66 dagen, de herfst zal 89,85 dagen duren. De weerkundige herfst begon al op 1 september. dinsdag 23 september 03:06:  Mercurius staat 4,1° ten zuiden van Mars (+1,9m). De dichtste nadering gebeurt voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. De helderheid van Mercurius is nu +0,8m. 03:45:  De ster 37 Geminorum, een ster van magnitude +5,7, wordt bedekt door de Maan. Om 03:45 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 04:49 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 32°, respectievelijk 41° boven de horizon. De Maan is voor 40% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België. woensdag 24 september 09:17:  Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren dus om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. donderdag 25 september 07:58:  Mars staat 2,3° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt voor een waarnemer in onze streken onder de horizon en bij daglicht. De samenstand is vanuit de Lage Landen vrijwel onzichtbaar. De helderheid van Mars is nu +1,9m. 20:44:  Jupiters satelliet Ganymedes staat 9,1" ten zuiden van Callisto. Op dat moment is de schaduw van Io op de schijf van Jupiter te zien. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. vrijdag 26 september 15:23:  De Maan staat 2,4° ten zuidwesten van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering gebeurt in onze streken op 27° hoogte, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 6:45 uur. De twee objecten zijn dan net op en staan in het oosten, circa 23° boven de horizon en op een onderlinge afstand van 4,6°. De Maan is voor 11% verlicht. Merk op dat de Maan zich op dat moment nog boven Regulus bevindt (zie het kaartje hiernaast). Links-onder het tweetal bevindt zich Saturnus (zie ook bij 27 september). zaterdag 27 september 18:07:  De Maan staat 5,0° ten zuidwesten van Saturnus (+1,1m). De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op een hoogte van 5°, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 7:15 uur, of op 28 september rond 6:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het oosten, circa 16° boven de horizon, op een onderlinge afstand van 6,7°. In het andere geval is de samenstand te zien boven de oostelijke horizon, op een hoogte van circa 6°, zo'n 9,1° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 4% verlicht. 20:41:  Vanavond is een bedekking van Jupiters maan Ganymedes volledig waar te nemen. De bedekking begint op het moment dat Ganymedes van achter Jupiter verschijnt, en eindigt om 22:39 uur, wanneer Ganymedes in Jupiters schaduw verdwijnt. Voor meer details, zie deze tabel. maandag 29 september 10:12:  Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, en dus is de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd. De Maan beweegt niet voor de Zon langs, maar 4,2° ten zuidwesten erlangs. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen. dinsdag 30 september 10:43:  De Maan staat 1,6° ten zuidwesten van Mercurius (+1,7m). De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op een hoogte van 12°, maar bij daglicht. De samenstand is, een dag na Nieuwe Maan, vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar. 19:22:  De Maan staat 3,5° ten zuiden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt plaats op 1° onder de horizon en in de schemering. Ook deze samenstand is niet of nauwelijks zichtbaar.

Meer hemelverschijnselen Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten De astrokalender voor oktober 2008 De astrokalender voor het jaar 2008 Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via

Maan bedekt Saturnus   –   Hemel vannacht   –   Astrokalender   –   Weer   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden