De Maan bij Mars   –   Hemel vannacht   –   Astrokalender   –   Astroforum   –   Weer   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden    

Astrokalender voor november 2010 Tijdstippen zijn in Midden-Europese wintertijd (MET) maandag 1 november 23:03:  Tot 2:15 zijn van de grote Jupitermanen alleen Ganymedes en Callisto zichtbaar. woensdag 3 november 04:58:  De ster SAO 138445, een ster van magnitude +5,6 in het sterrenbeeld Maagd, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de dunne verlichte rand van de Maan om 04:58 uur. Om 05:42 uur wordt deze weer zichtbaar aan de onverlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 8° staan, aan het einde van de bedekking op 13°. De Maan is voor 13% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel. 17:41:  Tot 17:59 zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Europa en Callisto zichtbaar. 18:25:  De Maan staat in het perigeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het dichtst bij de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt nu 364191 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 32’48,7”. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan. 19:01:  Tot 20:43 zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Europa en Callisto zichtbaar. 22:50:  De Galileïsche maan Io staat op 7,9” ten zuiden van Ganymedes. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. donderdag 4 november 10:36:  Mercurius is in het aphelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment groter dan gemiddeld: circa 0,467AE, of zo'n 69,817 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 2,1 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 4,5 maal meer licht en warmte dan de Aarde. 21:58:  De Maan staat 3,4° ten zuiden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt onder de horizon plaats voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 7:15 uur, of op 5 november rond 7 uur. Het tweetal staat in het eerste geval zo'n 11° boven de zuidoostelijke horizon, 8,6° van elkaar verwijderd. In het andere geval is de samenstand te zien op een hoogte van ongeveer 4° in het oostzuidoosten, 7,3° van elkaar verwijderd. Op 5/11 staat de Maan dicht bij Venus. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 3% verlicht. vrijdag 5 november 08:04:  De Maan staat 49' ten westen van Venus (-3,5m). De dichtste nadering vindt bij ons plaats op een hoogte van 8°, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien rond 7:15 uur. Het tweetal staat dan boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 2°, 56' van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 1% verlicht. 20:56:  De Galileïsche maan Io staat op 3,9” ten zuiden van Europa. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie. zaterdag 6 november --:--:  Vandaag bereikt de meteorenzwerm Tauriden zijn maximum. De radiant van de zwerm staat rond 01:30 in het hoogste punt, 52° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er zo'n 8 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn traag, helder oranje en soms vuurbollen. Rond 07:15 gaat het schemeren en om 07:45 komt de Zon op. De Maan stoort niet. 05:52:  Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt om deepsky-objecten waar te nemen. De Maan beweegt 4,5° ten zuiden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats. zondag 7 november 03:58:  De Maan staat 2,1° ten zuidwesten van Mercurius (-0,4m). De dichtste nadering gebeurt voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar. 23:36:  De Galileïsche maan Europa staat 7,0” ten noorden van Ganymedes. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 23:45:  De Maan staat 2,1° ten zuiden van Mars (+1,6m). De dichtste nadering vindt onder de horizon plaats voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is met veel moeite te zien op 8 november rond 17:30 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 3°, 9,9° van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 8% verlicht. maandag 8 november 02:08:  De Maan staat 2,0° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering vindt onder de horizon plaats voor een waarnemer in de Benelux. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. 17:33:  Tussen 17:33 en 0:20 uur (9 november) nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter. dinsdag 9 november 00:51:  Totdat Jupiter laag boven de horizon staat (rond 02:22) zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Ganymedes en Callisto zichtbaar. woensdag 10 november 19:19:  Tot 21:35 zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Europa en Callisto zichtbaar. donderdag 11 november 01:50:  Mars staat 3,9° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering vindt bij ons onder de horizon plaats. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar. De helderheid van Mars is nu +1,6m. vrijdag 12 november 18:38:  Van 18:38 tot 2:05 uur (13 november) nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Callisto, Europa, Io en Ganymedes. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter. 23:58:  Jupiters satelliet Io staat 4,4” ten zuiden van Europa. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. zaterdag 13 november 17:39:  De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender. maandag 15 november 12:45:  De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt nu 404631 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29’31,9”), door de grotere afstand. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens. 19:29:  De Galileïsche maan Io staat op 2,9” ten zuiden van Europa. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 19:47:  Mercurius staat 2,4° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering vindt bij ons onder de horizon plaats. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. De helderheid van Mercurius is nu -0,3m. dinsdag 16 november 20:55:  De Maan bedekt 19 Piscium (TX Piscium), een ster met een helderheid van +5,0m in het sterrenbeeld Vissen. De ster wordt bedekt door de onverlichte rand van de Maan om 20:55 uur. Om 22:15 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 41° staan, aan het einde van de bedekking op 38°. De Maan is voor 78% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel. woensdag 17 november --:--:  Vandaag bereikt de meteorenzwerm Leoniden zijn maximum. De radiant van de zwerm staat rond 07:00 in het hoogste punt, 60° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er zo'n 30 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn snel en de zwerm is bekend vanwege zijn regens in 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999. Rond 07:30 gaat het schemeren en om 08:04 komt de Zon op. De Maan is voor ongeveer 80% verlicht, maar gaat om 03:21 onder. 19:41:  De Galileïsche maan Io staat 6,8” ten zuiden van Ganymedes. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 22:11:  Tot 0:34 zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Europa en Callisto zichtbaar. donderdag 18 november 17:54:  Jupiter is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Hiermee eindigt de oppositielus van Jupiter. Zie de interactieve applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Jupiter. 22:18:  Venus is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Dit verschijnsel vindt plaats tussen de benedenconjunctie en grootste westelijke elongatie van een binnenplaneet. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer gegevens. vrijdag 19 november 17:19:  Tot 19:03 zijn van de grote Jupitermanen alleen Ganymedes en Callisto zichtbaar. 21:17:  Van 21:17 tot 1:38 uur (20 november) staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Europa, Io, Callisto en Ganymedes. zaterdag 20 november 17:01:  Mercurius staat 1,7° ten zuiden van Mars (+1,6m). De dichtste nadering gebeurt in onze streken op een hoogte van 2° boven de zuidwestelijke horizon en in de schemering. De samenstand is met veel moeite te zien op 19 november rond 17:15 uur, of op 20 november rond 17:15 uur. Het tweetal staat in het eerste geval boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 1°, op een onderlinge afstand van 1,8°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op circa 1° boven de zuidwestelijke horizon, zo'n 1,7° van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De helderheid van Mercurius is nu -0,3m. 22:39:  De Galileïsche maan Europa staat op 6,8” ten noorden van Ganymedes. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie. zondag 21 november 05:59:  De Maan bedekt ζ Arietis, een ster van magnitude +4,9 in het sterrenbeeld Ram. Om 05:59 uur verdwijnt de ster achter de zeer dunne onverlichte rand van de Maan en om 06:52 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. De Maan staat bij de intrede 16° boven de horizon, bij de uittrede is dat 8°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 100% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking erg lastig maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België. 18:27:  Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Voor het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, zodat er geen schaduwen zijn en er nauwelijks contrast is. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn. 19:13:  De Maan staat 2,0° ten zuiden van de Pleiaden, in het sterrenbeeld Stier. De dichtste nadering gebeurt in onze streken op een hoogte van 25° boven de horizon, in het oosten. De Maan is voor 100% verlicht. 22:38:  De ster 32 Tauri, een ster met een helderheid van +5,6m in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. De ster verdwijnt om 22:38 achter de verlichte maanrand en komt om 23:34 uur weer tevoorschijn aan de zeer dunne onverlichte kant van de Maan. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 53° boven de horizon, bij het einde 58°. De Maan is voor 100% verlicht, wat het moeilijk maakt om de bedekking waar te nemen. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel. maandag 22 november 17:17:  Tussen 17:17 en 1:26 uur (23/11) nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Europa, Ganymedes en Callisto. dinsdag 23 november 00:31:  De ster 99 Tauri, een ster van magnitude +5,8 in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. De ster verdwijnt om 00:31 achter de verlichte maanrand en komt om 01:19 uur weer tevoorschijn aan de zeer dunne onverlichte kant van de Maan. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 60° boven de horizon, bij het einde 62°. De Maan is voor 98% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België. woensdag 24 november 04:17:  De Maan bedekt Propus (1 Geminorum), een ster met een helderheid van +4,3m in het sterrenbeeld Tweelingen. Om 04:17 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 05:06 komt deze weer tevoorschijn van achter de dunne onverlichte rand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 55° boven de horizon, bij het einde 49°. De Maan is voor 93% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel. 22:21:  De Maan bedekt 36 Geminorum, een ster met een helderheid van +5,3m in het sterrenbeeld Tweelingen. Om 22:21 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 22:57 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de dunne onverlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 27°, respectievelijk 32° boven de horizon. De Maan is voor 89% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België. donderdag 25 november 21:05:  De Maan bedekt 81 Geminorum, een ster van magnitude +4,9 in het sterrenbeeld Tweelingen. De ster verdwijnt om 21:05 achter de verlichte maanrand en komt om 21:56 uur weer tevoorschijn aan de onverlichte kant van de Maan. De Maan staat bij de intrede 5° boven de horizon, bij de uittrede is dat 13°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 81% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België. vrijdag 26 november 18:32:  Tot 20:58 zijn van de grote Jupitermanen alleen Ganymedes en Callisto zichtbaar. zondag 28 november 17:05:  De planetoïde 37 Fides is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Stier, heeft nu een helderheid van slechts +9,6m en kan alleen met een behoorlijke telescoop worden waargenomen. Fides bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 64°. Dit gebeurt rond 00:27 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,5m. In januari is de planetoïde van tiende magnitude en staat in de Pleiaden. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Fides. 17:12:  Tussen 17:12 en 18:23 uur zijn Europa's schaduw en Ganymedes gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. 21:36:  De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen. maandag 29 november November is een goede maand om de nevels NGC1554 en NGC1555 waar te nemen. De gasnevels zijn ook bekend als Struve's verloren nevel, respectievelijk Hind's variabele nevel. De twee objecten staan in het sterrenbeeld Stier. Hun opkomst is rond 16:43 uur, hun ondergang rond 08:21 uur en ze bereiken hun grootste hoogte rond 00:35 uur, op 57° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de dagen rond 5 december. Voor het waarnemen van een zwak en contrastarm object als deze nevels is een behoorlijke telescoop nodig om iets te kunnen zien. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. dinsdag 30 november 02:09:  De ster 87 Leonis, een ster van magnitude +4,8 in het sterrenbeeld Leeuw, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de verlichte rand van de Maan om 02:09 uur. Om 03:06 uur wordt deze weer zichtbaar aan de onverlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 3° boven de horizon, bij het einde 11°. De Maan is voor 36% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel. 18:31:  De Galileïsche maan Io staat 5,2” ten zuiden van Europa. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 19:56:  De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt nu 369430 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (32’20,7”), door de kleinere afstand. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

Meer hemelverschijnselen Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten De astrokalender voor december 2010 De astrokalender voor het jaar 2010 Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via

De Maan bij Mars   –   Hemel vannacht   –   Astrokalender   –   Astroforum   –   Weer   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden