Begin van de winter   –     –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden    

Astrokalender voor maart 2015 Tijdstippen zijn in Midden-Europese wintertijd (MET), tenzij anders aangegeven zondag 1 maart Vandaag begint de weerkundige lente. De meteorologische lente omvat per definitie de maanden maart, april en mei. De astronomische lente begint op 20 maart. 05:12:  Jupiters satelliet Io staat op slechts 0,01” ten zuiden van Europa. Europa bedekt Io vrijwel volledig (voor 92%). Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede verrekijker op statief voldoende, maar om de bedekking te kunnen volgen is een telescoop met redelijke diameter vereist. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. maandag 2 maart 19:45:  Jupiters satelliet Europa staat slechts 0,69” ten noorden van Ganymedes. Europa wordt voor 63% bedekt door Ganymedes. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede verrekijker op statief voldoende, maar om details van de bedekking te zien is een flinke telescoop nodig. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 23:45:  In de nacht van 2 op 3 maart zijn overgangen van Ganymedes en zijn schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig waar te nemen. Om 23:45 uur zien we het begin van de overgang wanneer Ganymedes de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 5:44 uur, op het moment dat Ganymedes' schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Ganymedes' schaduw de schijf van Jupiter betreedt (om 02:05 uur) en Ganymedes de schijf van Jupiter weer verlaat (03:23 uur). Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen. dinsdag 3 maart 04:33:  De ster Acubens (α Cancri), een ster van magnitude +4,3 in het sterrenbeeld Kreeft, wordt bedekt door de Maan. Om 04:33 wordt de ster bedekt door de dunne onverlichte maanrand en om 05:28 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. De Maan staat bij de intrede 13° boven de horizon, bij de uittrede is dat 4°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 94% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel. 05:08:  De Galileïsche maan Io staat op slechts 0,08” ten zuiden van Ganymedes. Er vindt een totale bedekking plaats van Io door Ganymedes. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede, stabiele verrekijker op statief genoeg, maar om details van de bedekking te zien is een flinke telescoop nodig. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 05:30:  De Maan staat 6,1° ten zuiden van Jupiter (-2,1m), in het sterrenbeeld Kreeft. De dichtste nadering vindt plaats om 06:49 op 4° onder de horizon en in de schemering. Bekijk de samenstand rond 5:30 uur, of op 3 maart rond 19 uur. De twee objecten staan in het eerste geval boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 7°, op een onderlinge afstand van 6,2°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op circa 27° boven de oostzuidoostelijke horizon, zo'n 9,0° van elkaar vandaan. De Maan is voor ongeveer 95% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn. woensdag 4 maart 06:00:  De Maan staat 4,5° ten zuiden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering gebeurt om 13:25, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 6 uur, of op 4 maart rond 19 uur. Het tweetal staat in het eerste geval boven de westelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 7°, op een onderlinge afstand van 6,2°. In het andere geval is de samenstand te zien op een hoogte van ongeveer 16° in het oosten, zo'n 5,5° van elkaar vandaan. De Maan is voor ongeveer 99% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn. 18:59:  Van 18:59 tot 0:43 uur (05/03) nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 53° boven de zuidzuidoostelijke horizon en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 31° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter. donderdag 5 maart 08:33:  De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 406385 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29’24,3”), door de grotere afstand. De Maan is wassend, voor 100% verlicht en is 's avonds in het oosten of zuidoosten, rond middernacht in het zuiden en aan het einde van de nacht in het (zuid)westen, dus zo'n beetje de hele nacht, te zien. Het kaartje toont de Maan om 00:15 uur in het sterrenbeeld Sextant, op een hoogte van 44° boven de zuidelijke horizon. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens. 15:00:  De planetoïde 354 Eleonora is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Leeuw, heeft nu een schijnbare magnitude van slechts +9,6m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Eleonora rond 01:14 uur in het zuiden, op circa 56° boven de horizon. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,5m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Eleonora. Voor meer gegevens van planetoïden, zie de pagina Planetoïden in 2015. 19:05:  Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn. De Volle Maan staat op dit moment op circa 406323 km van de Aarde, waardoor deze ongeveer 6% kleiner en circa 12% zwakker lijkt dan de gemiddelde Volle Maan. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender. 21:10:  Jupiters satelliet Ganymedes staat 3,0” ten noorden van Callisto. De twee satellieten bedekken elkaar net niet. Tussen de randen van de twee satellieten bevindt zich slechts 1,44”. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker op statief vereist. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 21:52:  In de nacht van 5 op 6 maart zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. De overgang begint om 21:52 uur, wanneer Io de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 0:48 uur, wanneer Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat. In de tussentijd is te zien hoe Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt (22:30 uur) en Io de schijf van Jupiter weer verlaat (om 00:09 uur). Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details. vrijdag 6 maart 01:20:  De Galileïsche maan Io staat slechts 0,91” ten zuiden van Europa. Io bedekt Europa voor 14%. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede verrekijker op statief voldoende, maar om de bedekking te kunnen volgen is een telescoop met redelijke diameter vereist. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie. 05:48:  De ster 76 Leonis, een ster met een helderheid van +5,9m in het sterrenbeeld Leeuw, wordt bedekt door de Maan. Vanuit Utrecht is alleen het begin van de bedekking zichtbaar; de ster verdwijnt om 05:48 achter de verlichte maanrand, 13° boven de horizon. De Maan is voor 100% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking erg lastig maakt. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel. 05:54:  De Galileïsche maan Io staat slechts 0,10” ten zuiden van Ganymedes. Io bedekt Ganymedes voor 79%. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede verrekijker op statief voldoende, maar om details van de bedekking te zien is een flinke telescoop nodig. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 14:00:  De planetoïde 7 Iris is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Leeuw staat, heeft tijdens de oppositie een magnitude van +8,9m en moet met een telescoop worden waargenomen. Iris bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 35°. Dit gebeurt rond 00:40 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +9,9m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Iris. 19:10:  Tot 19:48 is Europa de enige van de Galileïsche manen die zichtbaar is. 19:48:  Tot 22:08 zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Europa en Ganymedes zichtbaar. 21:19:  Mercurius is in het aphelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu groot en bedraagt 0,467AE, ofwel 69,817 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 2,1 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 4,5 maal meer licht en warmte dan de Aarde. 22:26:  In de nacht van 6 op 7 maart is een verduistering in de schaduw van Jupiter en een bedekking van Callisto bijna helemaal te zien. De verschijnselen beginnen om 22:26 uur met het einde van de bedekking, wanneer Callisto van achter de planeet tevoorschijn komt, en duurt tot 4:45 uur, op het moment dat Callisto weer tevoorschijn komt vanuit Jupiters schaduw. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Callisto in Jupiters schaduw verdwijnt (23:54 uur). Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel. zaterdag 7 maart 21:44:  In de nacht van 7 op 8 maart is een overgang van de Jupitermaan Europa en van Europa's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. De overgang begint om 21:44 uur, op het moment dat Europa de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 2:01 uur, op het moment dat Europa's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Europa's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt (om 23:07 uur) en Europa de schijf van Jupiter weer verlaat (00:38 uur). Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. maandag 9 maart 01:32:  De Maan staat 2,7° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 01:32 plaats, in de Lage Landen op 25° hoogte boven de zuidzuidoostelijke horizon. De Maan is voor 91% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn. 22:32:  Jupiters satelliet Europa staat op slechts 0,86” ten noorden van Ganymedes. Europa wordt voor 44% bedekt door Ganymedes. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede verrekijker op statief voldoende, maar om de bedekking te kunnen volgen is een telescoop met redelijke diameter vereist. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. woensdag 11 maart 20:20:  De Galileïsche maan Io staat op slechts 0,17” ten noorden van Europa. Io wordt voor 77% bedekt door Europa. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede verrekijker op statief voldoende, maar om de bedekking te kunnen volgen is een telescoop met redelijke diameter vereist. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. donderdag 12 maart 06:30:  De Maan staat 1,4° ten noorden van Saturnus (+0,6m), in het sterrenbeeld Schorpioen. De dichtste nadering gebeurt om 10:13, bij ons 3° onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 6:30 uur. De twee objecten staan dan zo'n 18° boven de zuidzuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 2,1°. De Maan is voor 66% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel. 23:38:  In de nacht van 12 op 13 maart is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig waar te nemen. De overgang begint om 23:38 uur, wanneer Io de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 2:42 uur, wanneer Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is te zien hoe Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt (om 00:25 uur) en Io de Jupiterschijf weer achter zich laat (01:56 uur). Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel. vrijdag 13 maart 03:21:  De Galileïsche maan Io staat op 1,1” ten zuiden van Europa. De twee satellieten bedekken elkaar net niet. De afstand tussen de randen van de twee maantjes bedraagt 0,03”. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede verrekijker op statief nodig. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie. 18:48:  De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. 20:56:  Tot 23:48 zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Europa en Callisto zichtbaar. In de nacht van 13 op 14 maart is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Io in zijn geheel te zien. De bedekking begint om 20:56 uur, op het moment dat Io achter de schijf van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 0:03 uur, wanneer Io weer uit Jupiters schaduw verschijnt. Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details. zaterdag 14 maart 00:03:  Tussen 0:03 en 5:29 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Ganymedes, Europa en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 28° boven de horizon, in het westen. De Zon staat 35° onder de horizon en het is goed donker. 16:02:  Saturnus is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Dit is het begin van de oppositielus van Saturnus; de planeet wordt de komende tijd alsmaar beter zichtbaar. De planeet is op dit moment met name 's ochtends goed zichtbaar en de opkomst van de planeet vindt elke dag iets vroeger plaats. Tijdens de oppositie zal Saturnus rond zonsondergang opkomen en rond zonsopkomst weer ondergaan, en daarmee vrijwel de gehele nacht zichtbaar zijn. Saturnus is met het blote oog als een heldere “ster” vrij gemakkelijk aan de hemel te vinden. Al met een verrekijker op een statief zijn de beroemde ringen van de reuzenplaneet te onderscheiden. Met een telescoop kunnen meer details, zoals de schaduw van de ring op de planeet en de scheidingen in de ringen worden waargenomen, evenals de grootste manen van Saturnus. Zie de maandelijkse slingerdiagrammen voor de manen van Saturnus. Saturnus staat in het sterrenbeeld Schorpioen. De planeet heeft een helderheid van +0,6m en zijn schijnbare diameter meet 17,3”. Gebruik deze hemelkaart om de planeet te vinden. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Saturnus. Zie de interactieve applet Planeetverschijnselen voor meer gegevens. 20:00:  Jupiters satelliet Europa staat 3,5” ten zuiden van Callisto. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. zondag 15 maart 00:04:  Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Europa en van Europa's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. De overgang begint om 0:04 uur, op het moment dat Europa voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 4:38 uur, op het moment dat Europa's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Europa's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (om 01:44 uur) en Europa de schijf van Jupiter weer verlaat (om 02:58 uur). Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details. 02:31:  Van 2:31 tot 2:58 uur zijn Europa, Europa's schaduw en Callisto gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Jupiter staat in het westen op een hoogte van 28° boven de horizon. De Zon staat 35° onder de horizon en het is goed donker. Tussen 2:58 en 4:38 uur zijn Europa's schaduw en Callisto zichtbaar op de schijf van Jupiter. Jupiter staat op een hoogte van 18° boven de horizon, in het westen. De Zon staat 28° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van een (schaduw)overgang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. maandag 16 maart 02:39:  De Galileïsche maan Europa staat op slechts 0,34” ten noorden van Callisto. Callisto bedekt Europa vrijwel volledig (voor 91%). Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker op statief genoeg, maar om de bedekking te kunnen volgen is een telescoop met redelijke diameter vereist. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie. dinsdag 17 maart 01:22:  Jupiters satelliet Europa staat 1,0” ten noorden van Ganymedes. Europa wordt voor 27% bedekt door Ganymedes. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede verrekijker op statief voldoende, maar om details van de bedekking te zien is een flinke telescoop nodig. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. woensdag 18 maart 07:14:  Als het weer meewerkt is vanochtend, voor de volgende Nieuwe Maan, de laatste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is 2,3 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 6,9% verlicht en krimpend. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 2,3’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 06:14 uur in het sterrenbeeld Steenbok, op slechts 4,6° boven de oostzuidoostelijke horizon. De Zon staat nu 10,3° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt 1,2 uur voor de Zon op, om 05:36. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 30,5°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te bevelen. Een eenvoudige verrekijker kan van pas komen om de Maan te zien. Anders dan de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal traditionele kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan. 19:24:  Van 19:24 tot 4:17 uur (19/03) staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van 49° en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 37° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg. 22:27:  Jupiters satelliet Io staat slechts 0,29” ten noorden van Europa. Io wordt voor 66% bedekt door Europa. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede, stabiele verrekijker op statief genoeg, maar om de bedekking te kunnen volgen is een telescoop met redelijke diameter vereist. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. donderdag 19 maart 03:14:  De Maan staat 4.1° ten noorden van Mercurius (-0.2m), in het sterrenbeeld Waterman. De dichtste nadering gebeurt om 03:14, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. Bij ons is de samenstand niet of nauwelijks zichtbaar. 20:38:  De Maan staat in het perigeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het dichtst bij de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 357584 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 33’25,0”. De Maan is afnemend, voor 1% verlicht en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Het kaartje toont de Maan om 06:31 uur in het sterrenbeeld Waterman, op slechts 2,6° boven de horizon, in het oostzuidoosten. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens. vrijdag 20 maart 01:25:  Vannacht zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. Om 1:25 uur zien we het begin van de overgang op het moment dat Io de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 4:37 uur, wanneer Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (om 02:19 uur) en Io de schijf van Jupiter weer verlaat (om 03:43 uur). 10:36:  Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. De Maan is door deze combinatie van oorzaken op dit moment onzichtbaar. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt om deepsky-objecten waar te nemen. Er vindt vandaag eveneens een zonsverduistering plaats, die bij ons zichtbaar is. 10:37:  Zonsverduistering: de Nieuwe Maan schuift vanaf de Aarde gezien precies voor de Zon langs. Het maximum van de eclips vindt plaats op 31° boven de horizon. In de Benelux is de verduistering gedeeltelijk. De details van de eclips zijn te vinden op deze pagina. Voor gegevens van andere eclipsen, zie de lijst met zonsverduisteringen. Zie ook Hoe ontstaat een zonsverduistering? in de veelgestelde vragen. 20:23:  In de nacht van 20 op 21 maart zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Ganymedes volledig waar te nemen. De bedekking begint om 20:23 uur, op het moment dat Ganymedes achter Jupiter verdwijnt, en duurt tot 3:47 uur, wanneer Ganymedes weer uit Jupiters schaduw verschijnt. In de tussentijd is te zien hoe Ganymedes van achter de planeet tevoorschijn komt (00:02 uur) en Ganymedes in Jupiters schaduw verdwijnt (om 00:07 uur). Voor het bekijken van een bedekking is een telescoop nodig, voor het volgen van een verduistering is een stabiele verrekijker voldoende. 22:44:  Tot 0:02 zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Europa en Callisto zichtbaar. In de nacht van 20 op 21 maart zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Io volledig te zien. De bedekking begint om 22:44 uur, wanneer Io achter de schijf van Jupiter verdwijnt, en duurt tot 1:58 uur, op het moment dat Io weer tevoorschijn komt vanuit Jupiters schaduw. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. 23:45:  Vandaag begint de lente: lente-equinox. De Zon trekt van het zuidelijk naar het noordelijk halfrond en staat recht boven de evenaar van de Aarde. Vandaag duurt de dag (ongeveer) even lang als de nacht (Latijn: equi = gelijk, nox = nacht), na vandaag duren de dagen langer dan de nachten. De winter was 88,99 dagen lang, de lente zal 92,74 dagen duren. De elliptische baan van de Aarde om de Zon is verantwoordelijk voor het feit dat de seizoenen niet even lang zijn; wanneer de Aarde dichter bij de Zon staat (op dit moment is dat in de winter), beweegt zij sneller en duurt dat seizoen korter. Voor meer gegevens, zie de tabel de seizoenen. Dit wordt de astronomische lente genoemd, de weerkundige lente is op 1 maart begonnen. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen precies omgekeerd; daar begint vandaag de herfst. zaterdag 21 maart 00:07:  Tot 1:58 zijn van de grote Jupitermanen alleen Europa en Callisto zichtbaar. 19:30:  De Maan staat 1,7° ten zuidoosten van Mars (+1,5m), in het sterrenbeeld Vissen. De dichtste nadering gebeurt om 00:22, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is te zien op 21 maart rond 19:30 uur. De twee objecten staan dan boven de westelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 11°, 3,6° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 3% verlicht. 19:32:  Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 1,4 dagen (33 uur) na Nieuwe Maan; de Maan is wassend en voor 2,8% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,9’ en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 19:28 uur in het sterrenbeeld Vissen, op een hoogte van slechts 9,3° boven de horizon, in het westen. Op dit moment staat de Maan 16,4° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan gaat om 20:38 onder, 1,7 uur na de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 19,3°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan helpen om de Maan te zien. In verschillende traditionele kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; ons woord maand komt dan ook van Maan. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan. 19:52:  Vanavond is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig waar te nemen. Om 19:52 uur zien we het begin van de overgang wanneer Io voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 23:06 uur, op het moment dat Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (20:48 uur) en Io de schijf van Jupiter weer verlaat (22:10 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen. zondag 22 maart 16:52:  De planetoïde 44 Nysa is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Maagd staat, heeft tijdens de oppositie een schijnbare magnitude van slechts +9,4m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Nysa rond 00:58 uur in het zuiden, op circa 42° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,4m. Kijk voor meer details over de oppositie van Nysa op deze pagina. 21:00:  De Maan staat 3,4° ten zuidoosten van Venus (-3,5m), in het sterrenbeeld Ram. De dichtste nadering vindt plaats om 22:55 op 7° onder de horizon. Bekijk de samenstand rond 21 uur. De twee objecten staan dan zo'n 9° boven de westelijke horizon, op een onderlinge afstand van 3,6°. De Maan is voor 9% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel. maandag 23 maart 20:37:  Tot 22:47 zijn van de grote Jupitermanen alleen Io en Ganymedes zichtbaar. In de nacht van 23 op 24 maart is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Europa volledig te zien. Om 20:37 uur zien we het begin van de bedekking wanneer Europa achter Jupiter verdwijnt, en eindigt om 1:26 uur, wanneer Europa weer tevoorschijn komt vanuit Jupiters schaduw. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen. dinsdag 24 maart 01:14:  Jupiters satelliet Ganymedes staat slechts 0,55” ten noorden van Callisto. Ganymedes bedekt Callisto voor 66%. Voor het waarnemen van een nauwe samenstand tussen de Jupitermanen is een goede, stabiele verrekijker op statief genoeg, maar om details van de bedekking te zien is een flinke telescoop nodig. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 04:16:  De Galileïsche maan Europa staat op 1,1” ten noorden van Ganymedes. Europa wordt voor 14% bedekt door Ganymedes. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker op statief genoeg, maar om details van de bedekking te zien is een flinke telescoop nodig. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie. 23:30:  De Maan bedekt Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). Het maximum van de bedekking gebeurt om 07:15, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand op 24 maart rond 23:30 uur, of op 25 maart rond 19:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval boven de westnoordwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 8°, op een onderlinge afstand van 5,5°. In het andere geval is de samenstand te zien op een hoogte van ongeveer 46° in het zuidwesten, 6,0° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 30% verlicht. Zie deze pagina voor meer gegevens over deze bedekking. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel. woensdag 25 maart Deze tijd van het jaar is prima geschikt om het sterrenstelsel M99, bekend als de Pin-wheel-nevel, te bekijken. Het sterrenstelsel staat in het sterrenbeeld Haar van Berenice, heeft een magnitude van 9,8m en een schijnbare afmeting van 5,4’. De opkomst van dit object is om 17:34 uur, de ondergang om 08:10 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:54 uur, op 52° boven de horizon. Om detail te kunnen zien in een zwakker en contrastarm hemellichaam als dit sterrenstelsel is een redelijke telescoop nodig. Zie deze detailpagina voor M99 voor meer gegevens. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS. donderdag 26 maart 00:34:  Jupiters satelliet Io staat op slechts 0,39” ten noorden van Europa. Io wordt voor 57% bedekt door Europa. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede verrekijker op statief voldoende, maar om de bedekking te kunnen volgen is een telescoop met redelijke diameter vereist. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. vrijdag 27 maart Op vrijdag 27, zaterdag 28 en zondag 29 maart vinden de jaarlijkse Landelijke Sterrenkijkdagen plaats. Veel publiekssterrenwachten in Vlaanderen en Nederland openen 's avonds hun deuren om het publiek door hun telescopen te laten kijken. De Maan is deze dagen half verlicht, waardoor zijn kraters goed te zien zijn. De planeten Venus en Jupiter, met zijn manen, zijn goed zichtbaar in de sterrenbeelden Ram en Kreeft. Ook zijn er verschillende deepsky-objecten, zoals het sterrenstelsel M100, zichtbaar door een telescoop. Zie de pagina Vannacht aan de hemel en de gebeurtenissen hieronder voor meer objecten die zichtbaar zijn bij helder weer, of gebruik de gratis SterHemel (Android) of Mijn Hemel (iOS) apps. De weersverwachting voor vrijdagavond is redelijk gunstig, die voor zaterdag en zondag minder. In veel gevallen is er echter een slechtweerprogramma, zoals lezingen over sterrenkunde of virtuele tours van de sterrenhemel. Kijk op sterrenkijkdagen.nl of sterrenkijkdagen.be voor deelnemende organisaties. Deze tijd van het jaar is prima geschikt om het sterrenstelsel M100 te zien. M100 is te vinden in het sterrenbeeld Haar van Berenice, heeft een magnitude van 9,4m en een schijnbare afmeting van 6,9’. Het object komt om 17:22 uur op, gaat om 08:14 uur onder en staat om 00:50 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 54° boven de horizon. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de week rond 20 maart. Om detail te kunnen zien in een zwakker en contrastarm hemellichaam als dit sterrenstelsel is een redelijke telescoop nodig. Zie deze detailpagina voor M100 voor meer gegevens. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS. 08:43:  De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen. 23:56:  In de nacht van 27 op 28 maart is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Ganymedes voor een groot deel waar te nemen. De bedekking begint om 23:56 uur, wanneer Ganymedes achter de schijf van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 4:07 uur, op het moment dat Ganymedes in de schaduw van Jupiter verdwijnt. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Ganymedes van achter Jupiter verschijnt (om 03:36 uur). Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. zaterdag 28 maart 00:32:  Tot 3:36 zijn van de grote Jupitermanen alleen Europa en Callisto zichtbaar. Vannacht zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Io volledig te zien. Om 0:32 uur zien we het begin van de bedekking op het moment dat Io achter de schijf van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 3:53 uur, op het moment dat Io weer tevoorschijn komt vanuit Jupiters schaduw. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen. 02:21:  De ster SAO 96409, een ster met een helderheid van +5,9m in het sterrenbeeld Tweelingen, wordt bedekt door de Maan. Alleen het begin van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 02:21 verdwijnt de ster achter de onverlichte maanrand, op een hoogte van 4°. De Maan is voor 58% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België. 22:41:  In de nacht van 28 op 29 maart zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal waar te nemen. Om 22:41 uur zien we het begin van de overgang op het moment dat Io voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 0:58 uur, wanneer Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is te zien hoe Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (22:43 uur). Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter. zondag 29 maart 02:00:  Begin van de zomertijd. Om 2 uur Midden-Europese (winter)tijd (MET) wordt de klok een uur vooruit gezet en is het 3 uur zomertijd (MEZT). De tijd tussen 2 en 3 uur wordt hiermee als het ware overgeslagen, waardoor je een uur minder lang kunt slapen. Je kunt natuurlijk ook je klok zondagochtend pas verzetten, waardoor je een uur eerder naar bed mag ☺. Voor meer informatie over het begin en einde van de zomertijd in Nederland en België, zie de pagina Begin en einde van de zomertijd. maandag 30 maart 04:05 MEZT:  De ster 45 Cancri, een ster met een helderheid van +5,6m in het sterrenbeeld Kreeft, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de onverlichte rand van de Maan om 04:05 uur. Om 04:55 uur wordt deze weer zichtbaar aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 8°, respectievelijk 1° boven de horizon. De Maan is voor 76% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België. 04:30 MEZT:  De Maan staat 6,2° ten zuiden van Jupiter (-1,9m), in het sterrenbeeld Kreeft. De dichtste nadering vindt om 10:05 plaats, bij ons onder de horizon en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 4:30 uur, of op 30 maart rond 20:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het westnoordwesten, op een hoogte van ongeveer 8°, 6,9° van elkaar vandaan. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 48° in het zuidoosten, 8,3° van elkaar verwijderd. De Maan is voor ongeveer 79% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel. 21:29 MEZT:  De Galileïsche maan Io staat 1,3” ten zuiden van Europa. De twee satellieten bedekken elkaar net niet. De afstand tussen de randen van de twee maantjes bedraagt 0,34”. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede verrekijker op statief nodig. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. dinsdag 31 maart 00:01 MEZT:  Vannacht is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Europa volledig waar te nemen. De bedekking begint om 0:01 uur, op het moment dat Europa achter Jupiter verdwijnt, en duurt tot 5:01 uur, wanneer Europa weer tevoorschijn komt vanuit Jupiters schaduw. 04:53 MEZT:  De Maan bedekt 6 Leonis, een ster met een helderheid van +5,1m in het sterrenbeeld Leeuw. Alleen het begin van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 04:53 verdwijnt de ster achter de onverlichte maanrand, op een hoogte van 5°. De Maan is voor 84% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel. 20:45 MEZT:  Van 20:45 tot 22:40 uur zijn Ganymedes' schaduw en Callisto gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Jupiter staat in het zuiden op een hoogte van 56° boven de horizon en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 14° onder de horizon. Voor het bekijken van een (schaduw)overgang is een redelijk grote telescoop nodig.

Meer hemelverschijnselen Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via           Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten De astrokalender voor april 2015 De astrokalender voor het jaar 2015             Tweet     @hemel_waarnemen volgen

Begin van de winter   –     –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden