Astrokalender voor maart 2011 - hemel.waarnemen.com

dinsdag 1 maart

Vandaag begint de online voorronde van de Nederlandse Sterrenkunde Olympiade (NeSO) 2011. Middelbare scholieren die geïnteresseerd zijn in sterrenkunde worden uitgedaagd opgaven over sterrenkunde op te lossen en hun antwoorden in te sturen. Speciaal voor de NeSO wordt dit jaar tijdens de finale een totale maansverduistering georganiseerd. Naast boekenbonnen en iPods is de hoofdprijs volgens de traditie een waarneemreis naar het Canarische Eiland La Palma. Voor meer informatie, om de vragen te bekijken, of om mee te doen zie de website van de NeSO 2011.

03:07: Kaartje

De Maan staat 45' ten noordwesten van Venus (-3,6m). De dichtste nadering gebeurt onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. Bekijk de samenstand rond 6:45 uur. Het tweetal staat dan boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 6°, op een afstand van 1,7° van elkaar. De Maan is voor 12% verlicht.

vrijdag 4 maart

07:30: De Maan staat 4,8° ten noordwesten van Mars (+1,3m). De dichtste nadering gebeurt in onze streken op een hoogte van 4°, maar bij daglicht. Bij ons is de samenstand, een halve dag voor Nieuwe Maan, niet of nauwelijks zichtbaar.

21:46:

Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment om deepsky-objecten waar te nemen. De Maan beweegt 4,4° ten noorden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

zondag 6 maart

08:49: De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt nu 406583 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’23,4”. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

woensdag 9 maart

15:25: Mars staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 1,381AE, of zo'n 206,651 miljoen km. Een waarnemer op Mars ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 1,4 maal zo klein als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 1,9 maal minder licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

vrijdag 11 maart

Landelijke Sterrenkijkdagen. Op vrijdag-, zaterdag- en/of zondagavond stellen veel publiekssterrenwachten hun deuren open en kijkers op voor het grote publiek. De Maan is ongeveer halfvol, daarnaast zijn vroeg in de avond Jupiter en later Saturnus zichtbaar. Aan deepskyobjecten zijn bijvoorbeeld de sterhopen Pleiaden en Praesepe, de Orionnevel en het sterrenstelsel M81 zichtbaar. Kijk hier voor een hemelkaart voor 12 maart 's avonds om 21 uur. In veel gevallen is de entree gratis, maar niet altijd. Kijk op de website van de KNVWS voor meer informatie en een lijst met deelnemende organisaties.

06:15: Kaartje

De Maan bedekt de Pleiaden, in het sterrenbeeld Stier. De bedekking vindt bij ons onder de horizon plaats en in de schemering. De samenstand is te zien rond 0:15 uur. De twee objecten staan dan in het westnoordwesten, circa 8° boven de horizon, op een onderlinge afstand van 4,4°. De Maan is voor 30% verlicht.

zaterdag 12 maart

00:07: De Maan bedekt υ Tauri

De ster υ Tauri, een ster van magnitude +4,3 in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. Om 00:07 uur verdwijnt de ster achter de onverlichte rand van de Maan en om 01:01 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 15°, respectievelijk 8° boven de horizon. De Maan is voor 40% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

00:54:

De Maan bedekt 72 Tauri, een ster van magnitude +5,5 in het sterrenbeeld Stier. In Utrecht wordt de ster om 00:54 bedekt door de onverlichte maanrand en om 01:03 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. De bedekking is rakend; in het noorden van Nederland vindt geen bedekking plaats, in België duurt de bedekking duidelijk langer dan in midden-Nederland. De Maan staat bij de intrede 9° boven de horizon, bij de uittrede is dat 7°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 40% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

08:33: Juno in oppositie

De planetoïde 3 Juno is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Leeuw staat, heeft tijdens de oppositie een helderheid van +8,8m. Er is een telescoop nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Juno rond 00:52 uur in het zuiden, op circa 42° boven de horizon. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +9,8m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Juno. Voor meer gegevens van planetoïden, zie de pagina Planetoïden in 2011.

zondag 13 maart

00:45:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter.

22:20: De Maan bedekt Propus

De ster Propus (η Geminorum), een ster met een helderheid van +3,5m in het sterrenbeeld Tweelingen, wordt bedekt door de Maan. De ster verdwijnt om 22:20 achter de onverlichte maanrand en komt om 23:15 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. De Maan staat bij de intrede 46° boven de horizon, bij de uittrede is dat 38°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 60% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

maandag 14 maart

18:28: Massalia in oppositie

De planetoïde 20 Massalia is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Leeuw, heeft nu een magnitude van +8,8m en moet met een telescoop worden waargenomen. Massalia bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 40°. Dit gebeurt rond 00:51 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +9,8m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Massalia.

dinsdag 15 maart

21:24: Kaartje

Mercurius staat 2,0° ten noordwesten van Jupiter (-1,6m). De dichtste nadering vindt onder de horizon plaats voor een waarnemer in de Benelux. Bekijk de samenstand rond 19:30 uur, of op 16 maart rond 19:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het westen, circa 6° boven de horizon, 2,0° van elkaar vandaan. In het tweede geval staan de twee hemellichamen ook op circa 6° boven de westelijke horizon, nu 2,4° van elkaar verwijderd. De helderheid van Mercurius is -0,9m, ongeveer twee keer zwakker dan Jupiter.

woensdag 16 maart

09:26: Mercurius is in het perihelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu klein en bedraagt 0,308AE, ofwel 46,002 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 3,2 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 10,5 maal meer licht en warmte dan de Aarde.

donderdag 17 maart

18:53: Jupiter staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 4,948AE, of zo'n 740,268 miljoen km. Een waarnemer op Jupiter ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 5,0 maal zo klein als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 24,7 maal minder licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

vrijdag 18 maart

20:18:

De Maan bedekt 55 Leonis, een ster van magnitude +5,9 in het sterrenbeeld Leeuw. Om 20:18 uur verdwijnt de ster achter de zeer dunne onverlichte rand van de Maan en om 20:53 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 22°, respectievelijk 26° boven de horizon. De Maan is voor 98% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

zaterdag 19 maart

00:11:

De Maan bedekt 62 Leonis, een ster met een helderheid van +6,0m in het sterrenbeeld Leeuw. Om 00:11 wordt de ster bedekt door de zeer dunne onverlichte maanrand en om 01:11 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 38° boven de horizon, bij het einde 35°. De Maan is voor 99% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

19:10:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen, zodat er nauwelijks contrast is. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel.

19:57: De Maan bedekt SAO 138445

De ster SAO 138445, een ster met een helderheid van +5,6m in het sterrenbeeld Maagd, wordt bedekt door de Maan. De ster verdwijnt in Utrecht om 19:57 achter de zeer dunne onverlichte maanrand en komt om 20:14 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. Dit is een rakende bedekking: in het noorden van Nederland is deze te zien, in het zuiden en België wordt de ster niet bedekt. De Maan staat bij de intrede 7° boven de horizon, bij de uittrede is dat 9°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 100% verlicht, wat het moeilijk maakt om de bedekking waar te nemen. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

20:09: De Maan staat in het perigeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het dichtst bij de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt nu 356575 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 33’30,7”. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

zondag 20 maart

22:15: De Maan bedekt SAO 157584

De ster SAO 157584, een ster van magnitude +6,0 in het sterrenbeeld Maagd, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de verlichte rand van de Maan om 22:15 uur. Om 23:17 uur wordt deze weer zichtbaar aan de zeer dunne onverlichte maanrand. De Maan staat bij de intrede 12° boven de horizon, bij de uittrede is dat 19°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 98% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

maandag 21 maart

00:21: Vandaag begint de lente: lente-equinox. De Zon trekt van het zuidelijk naar het noordelijk halfrond en staat recht boven de evenaar van de Aarde. Vandaag duurt de dag (ongeveer) even lang als de nacht (Latijn: equi = gelijk, nox = nacht), na vandaag duren de dagen langer dan de nachten. De winter was 88,99 dagen lang, de lente zal 92,75 dagen duren. De elliptische baan van de Aarde om de Zon is verantwoordelijk voor het feit dat de seizoenen niet even lang zijn; wanneer de Aarde verder van de Zon verwijderd is in haar baan, beweegt zij langzamer. Hierdoor duurt dat seizoen (op dit moment is dat in de zomer) langer. Voor meer gegevens, zie de tabel de seizoenen. Dit wordt ook wel de astronomische lente genoemd, de meteorologische lente begon op 1 maart. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen tegengesteld aan die op het noordelijk halfrond en daar begint nu de herfst.

11:34: Kaartje

De Maan staat 3,2° ten zuiden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt onder de horizon plaats voor een waarnemer in de Benelux en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 6 uur. De twee objecten staan dan zo'n 8° boven de westzuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 4,7°. De Maan is voor 97% verlicht. Rechtsboven het tweetal bevindt zich de planeet Saturnus.

13:24: Uranus is in conjunctie met de Zon en beweegt vanaf de Aarde gezien er achterlangs. De planeet is hierdoor op dit moment onzichtbaar. In deze positie staan Uranus, de Zon en de Aarde op één lijn. De planeet beweegt vanaf de Aarde gezien niet exact achter de Zon langs, maar 0,7° ten zuiden ervan, en wordt niet bedekt door de Zon. In conjunctie staat een buitenplaneet op maximale afstand (21,1 AE, ofwel 3154 miljoen km) van de Aarde en heeft een minimale schijnbare diameter (3,3”).

woensdag 23 maart

02:10:

Mercurius is in grootste oostelijke elongatie en te vinden aan de avondhemel. Mercurius staat op een afstand van 18°37’ ten oosten van de Zon, beweegt achter de Zon aan en gaat 's avonds na de Zon onder. De helderheid van de binnenplaneet is +0,1m, hij is voor 40% verlicht en zijn schijnbare diameter is 7,5”. Aan het einde van de burgerlijke schemering, rond 19:31 uur, staat Mercurius nog 11° boven de horizon, in het westen. Deze avondverschijning is dus gunstig (voor meer uitleg over de wisselende zichtbaarheid van Mercurius, zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen). Mercurius gaat 01:53 uur na de Zon onder (om 20:50 uur). Zie ook de horizonkaart voor deze avondverschijning. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Voor de grootste elongatie is Mercurius helderder dan erna. Om Mercurius te vinden kan een verrekijker handig zijn. Zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius voor meer elongaties.

donderdag 24 maart

04:25: De Maan bedekt V929 Scorpii

De ster V929 Scorpii, een ster met een helderheid van +5,9m in het sterrenbeeld Schorpioen, wordt bedekt door de Maan. Om 04:25 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 05:02 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 14°, respectievelijk 14° boven de horizon. De Maan is voor 74% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

05:50:

De Maan bedekt SAO 184164, een ster met een helderheid van +5,9m in het sterrenbeeld Schorpioen. Vanuit Utrecht is alleen het begin van de bedekking zichtbaar; de ster verdwijnt om 05:50 achter de verlichte maanrand, 13° boven de horizon. De Maan is voor 74% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

14:43: Kaartje

De Maan staat 2,5° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering vindt bij ons onder de horizon plaats en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 6 uur, of op 25 maart rond 3 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het zuidzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 11°, op een afstand van 5,4° van elkaar. In het tweede geval staan de twee hemellichamen in het zuidzuidoosten, op zo'n 7° boven de horizon, zo'n 7,8° van elkaar vandaan. De Maan is voor ongeveer 70% verlicht.

vrijdag 25 maart

Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel M99, ook bekend als de Pin-wheel-nevel, te bekijken. M99 staat in het sterrenbeeld Haar van Berenice, heeft een helderheid van 9,8m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 5,4’. Het object komt om 17:34 uur op, gaat om 08:10 uur onder en staat om 00:54 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 52° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Om detail te kunnen zien in een zwakker en contrastarm hemellichaam als dit sterrenstelsel is een redelijke telescoop nodig. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

zaterdag 26 maart

03:37:

De Maan bedekt SAO 186163, een ster met een helderheid van +5,4m in het sterrenbeeld Boogschutter. Om 03:37 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 03:52 komt deze weer tevoorschijn van achter de onverlichte rand. De Maan staat bij de intrede 5° boven de horizon, bij de uittrede is dat 6°, voor een waarnemer in Utrecht. Dit is de derde rakende bedekking deze maand; de bedekking vindt plaats voor een waarnemer in Nederland of het noorden van België, in het zuiden van België vindt geen bedekking plaats. De Maan is voor 54% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

13:07:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

zondag 27 maart

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om het sterrenstelsel M100 te bekijken. Het sterrenstelsel is te vinden in het sterrenbeeld Haar van Berenice, heeft een magnitude van 9,4m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 6,9’. Het object komt om 17:22 uur op, gaat om 08:14 uur onder en staat om 00:50 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 54° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de dagen rond 3 april. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Bij het waarnemen van een zwakker en nevelig object als dit sterrenstelsel is een redelijke telescoop nodig om detail te kunnen zien. Zie de pagina M100 voor meer details. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

02:00: Begin van de zomertijd. Om 2 uur Midden-Europese (winter)tijd (MET) wordt de klok een uur vooruit gezet en is het 3 uur zomertijd (MEZT). Voor meer informatie over het begin en einde van de zomertijd in Nederland en België, zie de tabel Begin en einde van de zomertijd.

woensdag 30 maart

22:48 MEZT: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Dit verschijnsel vindt plaats tussen de grootste avondelongatie en de benedenconjunctie van een binnenplaneet. Zie de applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mercurius.

donderdag 31 maart

08:50 MEZT: Kaartje

De Maan staat 4,7° ten noordwesten van Venus (-3,4m). De dichtste nadering gebeurt bij ons op een hoogte van 20°, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 7 uur. Het tweetal staat dan zo'n 7° boven de oostzuidoostelijke horizon, 4,8° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 4° onder de horizon, wat voor het waarnemen van de heldere planeet geen probleem vormt. De Maan is voor 10% verlicht.