Astrokalender voor februari 2023 - hemel.waarnemen.com

woensdag 1 februari

De februari-editie van ZENIT is uit. Lees in dit magazine alles over sterrenkunde, ruimteonderzoek, weer en klimaat. Met iedere maand actuele sterrenhemelinformatie en ontwikkelingen uit de wetenschap beschreven door bekende onderzoekers. De redactie zit bovenop het nieuws en de actualiteiten en plaatst deze in een breder verband. Speciaal voor bezoekers van hemel.waarnemen.com is er nu een mooie aanbieding: Neem nu een proefabonnement en ontvang Zenit een half jaar (6 nummers) voor slechts €29,95. Het proefabonnement loopt automatisch af. Klik voor meer informatie.

18:03: Alle manen oost van Jupiter

Tussen 18:03 en 22:04 uur staan alle Galileïsche manen ten oosten van Jupiter. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Europa, Io, Callisto en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 21° boven de westzuidwestelijke horizon. De Zon staat 24° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

20:56: Io bij Europa

De Galileïsche maan Io staat op 9,7” ten zuiden van Europa. Jupiter staat in het westzuidwesten op een hoogte van 14° boven de horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 32° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

donderdag 2 februari

19:39: Io bij Callisto

Jupiters satelliet Io staat 20,8” ten noorden van Callisto. Jupiter staat in het westzuidwesten op een hoogte van 24° boven de horizon. De Zon staat 20° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

vrijdag 3 februari

19:21:

De Maan bedekt SAO 79650, een ster met een helderheid van +5,3m in het sterrenbeeld Tweelingen. Om 19:21 uur verdwijnt de ster achter de zeer dunne onverlichte rand van de Maan en om 20:34 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 37° boven de horizon, bij het einde 48°. De Maan is voor 96% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

zaterdag 4 februari

09:55: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 406476 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’23,9”. De Maan is wassend, voor 98% verlicht en is 's avonds in het oosten of zuidoosten, rond middernacht in het zuiden en aan het einde van de nacht in het (zuid)westen, dus zo'n beetje de hele nacht, te zien. Het kaartje toont de Maan om 00:00 uur in het sterrenbeeld Tweelingen, op 63° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

zondag 5 februari

19:29:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen van bergen en kraters, zodat er nauwelijks contrast is in het maanbeeld. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn. De Volle Maan staat op dit moment op circa 405830 km van de Aarde, waardoor deze ongeveer 6% kleiner en circa 11% zwakker lijkt dan gemiddeld. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

dinsdag 7 februari

18:24: Bedekking van Ganymedes

Vanavond is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Ganymedes in zijn geheel te zien. De verschijnselen beginnen om 18:24 uur met het einde van de bedekking, op het moment dat Ganymedes van achter de planeet tevoorschijn komt, en duurt tot 19:51 uur, op het moment dat Ganymedes in de schaduw van Jupiter verdwijnt. Voor het bekijken van een bedekking is een (kleine) telescoop nodig, voor het volgen van een verduistering is een stabiele verrekijker voldoende. Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

woensdag 8 februari

07:25: De Maan bedekt SAO 118735

De ster SAO 118735, een ster van magnitude +5,8 in het sterrenbeeld Leeuw, wordt bedekt door de Maan. Alleen het begin van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 07:25 verdwijnt de ster achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 18°. De Maan is voor 94% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

zaterdag 11 februari

07:30: Kaartje

De Maan staat 2,2° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 09:21, in onze streken op een hoogte van 4°, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 7:30 uur. De twee objecten staan dan zo'n 18° boven de zuidwestelijke horizon, 2,4° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 74% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn.

maandag 13 februari

17:01:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf.

dinsdag 14 februari

07:30: Kaartje

De Maan staat 1,4° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 20:03 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. Bekijk de samenstand rond 7:30 uur, of op 15 februari rond 5:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval boven de zuidelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 13°, op een onderlinge afstand van 7,3°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 7° in het zuidzuidoosten, zo'n 6,0° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 39% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn.

woensdag 15 februari

21:05: Mercurius is in het aphelium van zijn baan. De afstand tot de Zon is nu groot en bedraagt 0,467AE, ofwel 69,817 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 2,1 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 4,5 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

donderdag 16 februari

Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel M81, genaamd Bode's nevel, te bekijken. Het sterrenstelsel is te vinden in het sterrenbeeld Grote Beer, heeft een helderheid van 6,9m en een schijnbare afmeting van 25,7’. Het object is circumpolair en staat om 00:56 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 73° boven de horizon. Om een relatief helder, maar vaag hemellichaam als dit sterrenstelsel te kunnen zien is een verrekijker op statief weliswaar voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Zie de pagina M81 voor meer details. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

17:48: Saturnus is in conjunctie met de Zon en beweegt er vanaf de Aarde gezien achterlangs. De planeet is hierdoor op dit moment onzichtbaar. In deze positie staan Saturnus, de Zon en de Aarde op één lijn. De planeet beweegt vanaf de Aarde gezien niet exact achter de Zon langs, maar 1,3° ten zuiden ervan, en wordt niet bedekt door de Zon. In conjunctie staat een buitenplaneet op maximale afstand (10,8 AE, ofwel 1617 miljoen km) van de Aarde en heeft een minimale schijnbare diameter (15,4”).

zaterdag 18 februari

07:56:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is op dit moment 2,1 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is afnemend en voor 6,3% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 2,1’ en is aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, te zien. Bijgaand kaartje toont de Maan om 07:50 uur in het sterrenbeeld Steenbok, op een hoogte van slechts 1,1° boven de zuidoostelijke horizon. De Zon staat nu 2,6° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt 0,3 uur voor de Zon op, om 07:32. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan is nu 28,9°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is nodig. Een verrekijker is waarschijnlijk nodig om de dunne sikkel te vinden. Anders dan de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal traditionele kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste dunne maansikkel is gewoon een mooi verschijnsel aan de sterrenhemel. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan.

zondag 19 februari

10:06: De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 358267 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (33’21,2”), door de kleinere afstand. De Maan is krimpend, voor 1% verlicht en is, zo kort voor Nieuwe Maan, niet zichtbaar. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

19:26: Overgang van Io

Vanavond is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. Om 19:26 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 20:47 uur, wanneer Io de schijf van Jupiter weer verlaat.

08:06:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt voor het waarnemen van deepsky-objecten. De Maan beweegt 5,6° ten zuiden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

18:43: Ganymedes bij Callisto

Jupiters satelliet Ganymedes staat 17,9” ten noorden van Callisto. Jupiter staat in het westzuidwesten op een hoogte van 25° boven de horizon. De Zon staat 7° onder de horizon en het schemert. Om de manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

dinsdag 21 februari

18:38: Alle manen west van Jupiter

Tussen 18:38 en 21:08 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Ganymedes, Io, Europa en Callisto. Jupiter staat in het westzuidwesten op een hoogte van 15° boven de horizon, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 17° onder de horizon en het is donker.

18:41: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is 1,4 dagen (35 uur) na Nieuwe Maan; de Maan is voor 3,2% verlicht en wassend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 1,0’ en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 18:38 uur in het sterrenbeeld Waterman, op een hoogte van slechts 8,5° boven de horizon, in het westzuidwesten. De Zon staat nu 15,5° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat om 19:45 onder, 1,7 uur na de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan is nu 20,4°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te raden. Een eenvoudige verrekijker kan van pas komen om de dunne sikkel gemakkelijker te vinden. In verschillende traditionele kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan.

18:53: Io bij Ganymedes

De Galileïsche maan Io staat 13,0” ten zuiden van Ganymedes. Jupiter staat boven de westzuidwestelijke horizon, op een hoogte van 23°. De Zon staat 8° onder de horizon, in de schemering. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

woensdag 22 februari

18:30: Kaartje

De Maan staat 2,8° ten zuidoosten van Venus (-3,4m), in het sterrenbeeld Vissen. De dichtste nadering gebeurt om 10:53, in onze streken op een hoogte van 18°, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 18:30 uur. Het tweetal staat dan in het westzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 21°, 4,2° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 8% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

20:15: Kaartje

De Maan staat 1,6° ten zuidoosten van Jupiter (-1,7m), in het sterrenbeeld Vissen. De dichtste nadering vindt om 00:52 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. Bekijk de samenstand op 22 februari rond 20:15 uur. Het tweetal staat dan zo'n 9° boven de westelijke horizon, op een onderlinge afstand van 3,4°. De Maan is voor 9% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

vrijdag 24 februari

Op vrijdag 24 februari, zaterdag 25 februari en zondag 26 februari vinden de jaarlijkse Landelijke Sterrenkijkdagen plaats. Veel publiekssterrenwachten in Vlaanderen en Nederland openen 's avonds hun deuren om het publiek door hun telescopen te laten kijken. De Maan is deze dagen voor circa 25-45% verlicht, waardoor zijn kraters goed te zien zijn. De planeet Venus is het helderste object aan de nachthemel na de Maan, en in de vroege avond zichtbaar in het zuidwesten, in het sterrenbeeld Vissen. De Rode Planeet Mars en grootste planeet van ons Zonnestelsel Jupiter zijn al met het blote oog te zien, maar een blik door de telescoop levert meer details op. De verre planeet Uranus is gemakkelijk zichtbaar met de telescoop en staat in het sterrenbeeld Ram. Daarnaast zijn er verschillende deepsky-objecten, zoals de open sterhoop de Pleiaden, de Orionnevel, en de Andromedanevel zichtbaar door een telescoop. Zie de pagina Vannacht aan de hemel en de gebeurtenissen hieronder voor meer objecten die zichtbaar zijn bij helder weer, of gebruik de gratis SterHemel (Android) of Mijn Hemel (iOS) apps. Op de pagina Waarneemweer is de bewolkingsverwachting te zien. In veel gevallen hebben de sterrenwachten ook slechtweerprogramma's, zoals lezingen over sterrenkunde of virtuele tours van de sterrenhemel. Kijk op sterrenkijkdagen.nl of sterrenkijkdagen.be voor deelnemende organisaties.

zaterdag 25 februari

18:45: Alle manen west van Jupiter

Tussen 18:45 en 20:58 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Ganymedes, Io, Europa en Callisto. Jupiter staat boven de westzuidwestelijke horizon, op een hoogte van 13°, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 16° onder de horizon en het is goed donker.

zondag 26 februari

19:00: Kaartje

De Maan staat 2,4° ten zuidoosten van de Pleiaden, in het sterrenbeeld Stier. De dichtste nadering gebeurt om 18:18, bij ons op een hoogte van 61° boven de zuidelijke horizon en in de schemering. De samenstand is te zien rond 19 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidzuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 59°, op een onderlinge afstand van 2,4°. De Maan is voor 44% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

21:24: De Maan bedekt 32 Tauri

De ster 32 Tauri, een ster van magnitude +5,6 in het sterrenbeeld Stier, wordt bedekt door de Maan. Om 21:24 uur verdwijnt de ster achter de onverlichte rand van de Maan en om 22:21 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 43° boven de horizon, bij het einde 35°. De Maan is voor 45% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

maandag 27 februari

09:06:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

dinsdag 28 februari

03:00: Kaartje

De Maan bedekt Mars (+0,6m), in het sterrenbeeld Stier. Het maximum van de bedekking gebeurt om 05:44, bij ons 10° onder de horizon. De samenstand is te zien rond 3 uur. Het tweetal staat dan boven de noordwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 5°, op een afstand van 1,7° van elkaar. De Maan is voor 57% verlicht. Zie deze pagina voor meer gegevens over deze bedekking. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.