Komeet 12P/Pons-Brooks   –   Google Play SterHemel  app  MijnHemel App Store   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meteoorzwermen   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Op / onder   –   Zon / Maan   –   Maanfasen   –   Sterrenbeelden   –   Deepsky     Naar de hoofdpagina Contact HemelApps FAQ Google Play App Store YouTube Google agenda Facebook Twitter


Logo hemel.waarnemen.com

De meteorenzwerm Boötiden
in januari 2016


De meteorenzwerm Boötiden bereikt op maandag 4 januari 2016, rond 10:15 uur, zijn maximum. De meteoren van de Boötiden hebben lange sporen en zijn zwak en blauwachtig. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 130 meteoren per uur vallen. Rond 9:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 86°) aan de hemel. Het beste moment om Boötiden waar te nemen is op 4 januari rond 7:00 uur (zie het kaartje). Dat is ongveer 3.3 uur voor het maximum van deze meteoren, wat ongunstig is voor een meteorenzwerm met een dermate korte piek. Daardoor zijn ten minste 35% minder meteoren te zien dan in het ideale geval. De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 69° boven de horizon, in het oosten. Door de matige omstandigheden zijn er in onze streken dan vermoedelijk “maar” circa 39–55 meteoren per uur van deze zwerm te zien, altijd nog de moeite waard om te gaan waarnemen. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 46–65 meteoren per uur zichtbaar. Op een donkere locatie zijn meer dan twee keer zoveel meteoren te zien als in dichtbevolkt gebied. De Maan komt om 2:45 uur op, is voor ongeveer 30% verlicht en kan eventueel storen. Rond 8:00 uur gaat het schemeren en om 8:48 uur komt de Zon op. De Boötidenzwerm is dermate scherp gepiekt dat het zaak is zo dicht mogelijk bij het maximum waar te nemen.

App Store       Google Play                

Kaartje

Heldere meteoren De meteoren van de meeste zwermen verschijnen niet allemaal op de dag van het maximum, maar de Boötiden zijn bijzonder scherp gepiekt, en de zwerm duurt niet veel langer dan 8 uur. Een dag voor of na het maximum is nog slechts 2% van het piekaantal meteoren per uur te zien. De typische snelheden van de meteoren in deze zwerm zijn met circa 41 km/s (ongeveer 149.040 km/uur) vrij gemiddeld. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel, warme kleren en wat geduld zijn de belangrijkste benodigdheden (zie Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen). Op een donkere locatie zijn meer “vallende sterren” zichtbaar.


Figuur: Kaart van Nederland met aantallen meteoren
Kaart van Nederland met aantallen Bootiden voor middernacht Kaart van Nederland met aantallen Bootiden tijdens het maximum
Kaart van Nederland met de geschatte aantallen Bootiden per uur, bij heldere hemel. Links: vóór middernacht, op zondag 3 januari om 23:30 uur. Rechts: ten tijde van het maximum, op maandag 4 januari om 07:00 uur. De kleur geeft voor iedere plaats aan hoeveel meteoren vanuit die locatie te verwachten zijn. Vanuit lichte gebieden op de kaart, bijvoorbeeld in en rond steden, zijn minder “vallende sterren” te zien dan vanuit donkere gebieden, door de lichtvervuiling. Het aantal meteoren per uur behorende bij iedere kleur kan worden afgelezen in de legenda. Data lichtvervuiling: RIVM.



Tabel: de meteorenzwerm Bootiden in de nacht van het maximum

DatumTijdΔtRadiantMeteoren per uurZonMaan
richtinghoogtezwermtotaalhoogtehoogtefase
3/0119:00 -15uNNW 14° 1 3 -20° -46° 36%
3/0120:00 -14uNNW 12° 1 3 -29° -46° 36%
3/0121:00 -13uN 11° 1 4 -38° -44° 35%
3/0122:00 -12uN 11° 1 4 -47° -39° 35%
3/0123:00 -11uNNO 13° 1 5 -54° -32° 35%
4/0100:00 -10uNNO 17° 2 6 -59° -24° 34%
4/0101:00 -9uNO 22° 4 8 -60° -15° 34%
4/0102:00 -8uNO 28° 7 13 -57° -7° 33%
4/0103:00 -7uNO 35° 9 15 -50° 33%
4/0104:00 -6uONO 43° 16 22 -42° 33%
4/0105:00 -5uONO 51° 25 32 -33° 16° 32%
4/0106:00 -4uONO 60° 37 45 -24° 22° 32%
4/0107:00 -3uO 69° 48 55 -15° 26° 32%
4/0108:00 -2uOZO 78° 21 22 -6° 27° 31%
Grafiek: Bootiden in de nacht van het maximum
Grafiek: met aantallen meteoren per uur in de nacht van het maximum
Meteorenaantallen per uur voor een donkere locatie in de nacht van het maximum. Aantallen Bootiden zijn in rood, overige meteoren in blauw.


Tabel: de meteorenzwerm Bootiden in de nachten rond het maximum

DatumBesteΔtRadiantMeteoren per uurZonMaan
tijdrichtinghoogtezwermtotaalhoogtehoogtefase
2/01 6:45 -51uO 66° 0 5 -17° 34° 50%
3/01 6:45 -27uO 66° 2 8 -17° 30° 41%
4/01 6:45 -3uO 67° 48 55 -17° 25° 32%
5/01 6:30 20uO 65° 3 12 -19° 18° 23%
6/01 6:30 44uO 66° 1 10 -19° 11° 15%
Grafiek: Bootiden in de nachten rond het maximum
Grafiek: met aantallen meteoren per uur in de nachten rond het maximum
Meteorenaantallen per uur voor een donkere locatie in de nachten rond het maximum. Aantallen Bootiden zijn in rood, overige meteoren in blauw.


Tabel: de meteorenzwerm Bootiden in andere jaren

JaarDatumBesteΔtRadiantMeteoren per uurZonMaan
tijdrichtinghoogtezwermtotaalhoogtehoogtefase
2013 3/01 18:45 3uNNW 15° 7 10 -17° -38° 65%
2014 4/01 4:15 6uONO 45° 19 27 -40° -46° 11%
2015 4/01 5:15 1uONO 53° 25 26 -31° 19° 99%
2016 4/01 6:45 -3uO 67° 48 55 -17° 25° 32%
2017 4/01 6:30 14uO 65° 8 18 -19° -40° 33%
2018 3/01 18:45 -4uNNW 15° 7 10 -17° 96%
2019 4/01 5:45 1uONO 58° 90 101 -26° -12° 3%
Grafiek: Bootiden in andere jaren
Grafiek: met aantallen meteoren per uur in andere jaren
Meteorenaantallen per uur voor een donkere locatie in andere jaren. Aantallen Bootiden zijn in rood, overige meteoren in blauw.


Grafiek: aantallen meteoren vannacht aan de hemel

Grafiek: Meteoren vannacht
Aantallen meteoren per uur: sporadisch, zwermen, totaal.


Een meteoor De Boötiden vormen de grootste jaarlijks terugkerende meteorenzwerm aan onze hemel. Het maximum van de zwerm is echter extreem kort, en duurt minder dan een halve dag. Wanneer de piek bij daglicht valt, op een moment dat de Maan stoort, of wanneer de zwerm laag aan de hemel staat, zijn er minder meteoren te zien. In onze streken zijn hierdoor op een donkere, heldere plek in een gemiddeld jaar circa 50 meteoren per uur te zien tijdens het optimum. Waarden van meer dan 100 meteoren per uur komen slechts eens in de 8–14 jaar voor (afhankelijk van of andere meteoren ook worden meegeteld). Extreem gunstige jaren zijn 1976 (per uur tot 115 Boötiden, 127 meteoren totaal), 2019 (117/129) en 2085 (112/123).

De korte piek van de Boötiden duidt op een oorsprong van niet meer dan enkele honderden jaren geleden, mogelijk een planetoïde die het overblijfsel is van een komeet die in 1490 werd waargenomen in China, Japan en Korea. Wellicht bestaat er een verband met de extreme meteoren- en meteorietenregen die hetzelfde jaar werd gemeld, en mogelijk zelfs met een megatsunami in Australië rond die tijd. De zwerm is vooral in het noordelijk halfrond goed zichtbaar en wordt ook wel Quarantiden genoemd, naar een oud, niet langer bestaand sterrenbeeld.

Meteoren worden in de volksmond ook wel vallende sterren genoemd. In werkelijkheid gaat het niet om sterren die vallen, maar om minuscule stukjes steen en gruis die onder hoge snelheden de aardatmosfeer binnenkomen en op ongeveer 80–120 km hoogte verdampen. Het lichtflitsje dat we zien is met name de lucht om het steentje heen die aan het gloeien gebracht wordt. Een meteorenzwerm is een verzameling van meteoren die rond dezelfde tijd en in hetzelfde gebied aan de hemel zichtbaar zijn. De meteoren lijken uit één punt aan de hemel te komen, dat we de radiant noemen. Deze beweging wordt veroorzaakt door zowel de beweging van de meteoren zelf als door de baansnelheid van de Aarde. Zie ook Meteoren vannacht aan de hemel, de pagina jaarlijkse meteoorzwermen voor informatie over andere zwermen, de uitleg bij de jaarlijkse meteoorzwermen voor meer informatie over deze tabel en de pagina's Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.


Grafiek: meteorenactiviteit dit jaar Grafiek met de maximale meteorenactiviteit voor iedere nacht in 2016
Grafiek van de maximale meteorenactiviteit per nacht (HRmax) in Nederland en België, voor heel 2016. De zwarte streepjeslijn toont de diffuse achtergrond, de gekleurde curves stellen de verschillende zwemen voor en de zwarte doorgetrokken lijn geeft het maximale totale aantal meteoren per uur, voor iedere nacht. De verticale gekleurde stippellijnen tonen de data van de maxima van de grootste zwermen, met de eerste letter van de naam bovenin. De ruwweg maandelijkse dippen worden veroorzaakt door de Volle Maan. Kijk op de pagina Jaarlijkse meteorenzwermen in 2016 voor andere meteorenzwermen in dit jaar.


<< Comae Beriniciden 2015   —   γ-Veliden 2016 >>



App Store       Google Play                

Komeet 12P/Pons-Brooks   –   Google Play SterHemel  app  MijnHemel App Store   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meteoorzwermen   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Op / onder   –   Zon / Maan   –   Maanfasen   –   Sterrenbeelden   –   Deepsky     Naar de hoofdpagina Contact HemelApps FAQ Google Play App Store YouTube Google agenda Facebook Twitter


Copyright © 2004–2024   Marc van der Sluys, hemel.waarnemen.com  –  De sterrenhemel voor Nederland en België  —  gewijzigd: 22/03/2024  —  bronvermelding