01:37:  Vannacht zijn overgangen van Europa en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. Om 1:37 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Europa's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 4:36 uur, op het moment dat Europa de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Europa voor de Jupiterschijf verschijnt (om 02:05 uur) en Europa's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat (om 04:09 uur). Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een redelijk grote telescoop nodig. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

09:02:  Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is 1,7 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 3,7% verlicht en krimpend. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 1,1’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 07:44 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op slechts 6,6° boven de horizon, in het zuidoosten. De Zon staat nu 10,4° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt om 06:37 op, 1,8 uur voor de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 22,0°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan helpen om de Maan te zien. Anders dan de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal kalenders, als indicator van het begin van een maand. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

Vandaag begint de weerkundige winter. De meteorologische winter omvat per definitie de maanden december, januari en februari. De astronomische winter begint op 21 december.

De december-editie van ZENIT is uit. Lees in dit magazine alles over sterrenkunde, ruimteonderzoek, weer en klimaat. Met iedere maand actuele sterrenhemelinformatie en ontwikkelingen uit de wetenschap beschreven door bekende onderzoekers. De redactie zit bovenop het nieuws en de actualiteiten en plaatst deze in een breder verband. Speciaal voor bezoekers van hemel.waarnemen.com is er nu een mooie aanbieding: Neem nu een proefabonnement en ontvang Zenit een half jaar (6 nummers) voor slechts €29,95. Het proefabonnement loopt automatisch af. Klik voor meer informatie.

06:57:  De Maan staat 35' ten zuiden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 06:57, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is vanuit de Lage Landen vrijwel onzichtbaar.

07:21:  Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. De Maan is door deze combinatie van oorzaken op dit moment onzichtbaar. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt voor het waarnemen van deepsky-objecten. De Maan beweegt 5,2° ten zuiden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

19:36:  Vanavond is een overgang van de Jupitermaan Ganymedes en van Ganymedes' schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. De schaduwovergang begint om 19:36 uur, op het moment dat Ganymedes' schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 22:18 uur, op het moment dat Ganymedes de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is te zien hoe Ganymedes voor de Jupiterschijf verschijnt (20:20 uur) en Ganymedes' schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (21:45 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

01:52:  De Maan staat 5.3° ten zuiden van Mercurius (+2.8m), in het sterrenbeeld Slangendrager. De dichtste nadering vindt om 01:52 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is vanuit de Lage Landen vrijwel onzichtbaar.

03:03:  Vannacht zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. Om 3:03 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 5:24 uur, op het moment dat Io de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Io de schijf van Jupiter betreedt (om 03:13 uur) en Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (05:15 uur). Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een redelijk grote telescoop nodig. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

16:56:  Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is 2,4 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is voor 6,1% verlicht en wassend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 1,9’ en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 16:47 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op slechts 3,7° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. De Zon staat nu 8,1° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat 1,2 uur na de Zon onder, om 17:42. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan is nu 28,5°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te bevelen. Een verrekijker kan van pas komen om de dunne sikkel gemakkelijker te vinden. In verschillende traditionele kalenders luidt de eerste verschijning van de jonge maansikkel het begin van een nieuwe maand in; ons woord maand komt dan ook van Maan. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan.

21:32:  Vanavond zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. De schaduwovergang begint om 21:32 uur, op het moment dat Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 23:49 uur, op het moment dat Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (om 21:38 uur) en Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (23:43 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

17:45:  De Maan staat 2,6° ten zuidoosten van Venus (-4,2m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 01:35 plaats, bij ons onder de horizon. De samenstand is te zien op 4 december rond 17:45 uur. Het tweetal staat dan in het zuidzuidwesten, circa 8° boven de horizon, 5,0° van elkaar vandaan. De Maan is voor 12% verlicht.