Astrokalender voor januari 2009

Tijdstippen zijn in Midden-Europese wintertijd (MET)

donderdag 1 januari

01:00: Om de atoomklokken niet teveel te laten verschuiven ten opzichte van de zonnetijd, wordt een schrikkelseconde ingelast. Om 01:00:00 uur staan de klokken één seconde stil, waardoor dit jaar een seconde langer duurt dan je wellicht zou vermoeden. Schrikkelsecondes zijn nodig in verband met het langzaam, maar onvoorspelbaar, afremmen van de aardrotatie. De laatste schrikkelseconde vond plaats op 1 januari 2005.

zaterdag 3 januari

--:--: Kaartje

Vandaag bereikt de meteorenzwerm Boötiden zijn maximum. De zwerm staat rond 09:30 in het hoogste punt, 88° boven de horizon. Onder ideale omstandigheden zijn er zo'n 80 meteoren per uur te verwachten. De meteoren hebben lange sporen en zijn zwak en blauwachtig. Rond 08:00 gaat het schemeren en om 08:48 komt de Zon op. De Maan gaat al voor middernacht onder en stoort dus nauwelijks.

zondag 4 januari

12:56:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's avonds goed zichtbaar. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

14:58:

Mercurius is in grootste oostelijke elongatie en dus te vinden aan de avondhemel. Mercurius staat op een afstand van 19°21' ten oosten van de Zon, beweegt achter de Zon aan en gaat dus 's avonds na de Zon onder. De planeet heeft nu magnitude -0,3, is voor 59% verlicht en heeft een schijnbare diameter van 6,8". Aan het einde van de burgerlijke schemering, rond 17:22 uur, staat Mercurius nog 6° boven de horizon, in het zuidwesten. De planeet gaat om 18:19 uur onder, 01:37 uur na de Zon. Mercurius is zichtbaar aan de avondhemel vanaf de laatste week van december tot half januari, het beste moment om de planeet te zien is op 7/8 januari. Er is een horizonkaart voor deze verschijning beschikbaar. De grootte van het stipje op de kaart geeft de helderheid weer. Mercurius is dus helderder voor de grootste avondelongatie dan erna. Om Mercurius te zien kan een verrekijker handig zijn.

16:38: De Aarde staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 0,983AE, of zo'n 147,096 miljoen km. Vanaf de Aarde gezien is de Zon nu dus groter dan gemiddeld, en daarnaast ontvangt de Aarde door de kleinere afstand bijna 3,5% meer zonlicht en zonnewarmte. De zomers op het zuidelijk halfrond zijn dan ook meetbaar warmer dan die op het noordelijk halfrond. Op dit moment staat de Aarde ongeveer 5 miljoen km dichter bij de Zon dan in het aphelium, in juli.

woensdag 7 januari

17:27: De Maan bedekt de Pleiaden

De sterhoop de Pleiaden (M45), de bekende cluster in het sterrenbeeld Stier met een totale helderheid van +1,6m, wordt bedekt door de Maan. De bedekking begint rond 17:20 aan de onverlichte maanrand en eindigt rond 19 uur aan de verlichte kant van de Maan. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 39° staan, aan het einde van de bedekking op 48°. De Maan is voor 83% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor de helderste sterren in de Pleiaden en een aantal locaties in Nederland en België.

vrijdag 9 januari

18:03: De Maan bedekt 139 Tauri

De ster 139 Tauri, een ster van magnitude +4,8, wordt bedekt door de Maan. Vanuit Utrecht is alleen het einde van de bedekking zichtbaar: om 18:03 komt de ster van achter de verlichte maanrand tevoorschijn, 27° boven de horizon. De Maan is voor 97% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

zaterdag 10 januari

11:50: De Maan is in het perigeum van zijn baan, op een afstand van 357497 km van de Aarde. De Maan lijkt nu dus groot: 33'25,5".

20:05:

De Maan bedekt 48 Geminorum, een ster van magnitude +5,8. De ster verdwijnt om 20:05 achter de zeer dunne onverlichte maanrand en komt om 20:54 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. In Utrecht staat de Maan dan 33°, respectievelijk 40° boven de horizon. De Maan is voor 100% verlicht, wat het waarnemen van het zwakke sterretje wel zeer lastig maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

zondag 11 januari

04:27:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel, en dus zien we de Maan vrijwel de hele nacht, en is de verlichte kant van de Maan naar de Aarde gekeerd.

17:44: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren dus om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Mercurius is op dit moment avondster, zie bij 4 januari.

maandag 12 januari

06:08: Harmonia in oppositie

De planetoïde 40 Harmonia is in oppositie. Het kleine planeetje bevindt zich in het sterrenbeeld Tweelingen, heeft nu een helderheid van slechts +9,5m en kan alleen met een behoorlijke telescoop worden waargenomen. Voor een waarnemer in Utrecht staat Harmonia rond 00:50 uur in het zuiden, op circa 62° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,5m. Kijk voor meer details over de oppositie van Harmonia op deze pagina. Zie de pagina Planetoïden in 2009 voor meer gegevens van planetoïden.

20:06: De Maan bedekt π Cancri

De ster π Cancri, een ster met een helderheid van +5,4m, wordt bedekt door de Maan. Om 20:06 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 20:40 komt deze weer tevoorschijn van achter de dunne onverlichte rand. De Maan staat bij de intrede 9° boven de horizon, bij de uittrede is dat 14°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 96% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

dinsdag 13 januari

16:02: Mercurius staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 0,307AE, of zo'n 46,001 miljoen km. Vanaf Mercurius lijkt de Zon circa 3,2 maal zo groot als vanaf de Aarde. De planeet ontvangt door de geringere afstand tot de Zon ongeveer 10,2 maal meer licht en warmte dan de Aarde.

18:20: Kaartje

De Maan staat 2,9° ten zuiden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering gebeurt onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is te zien rond 21 uur. De twee objecten staan dan zo'n 6° boven de oostelijke horizon, op een onderlinge afstand van 3,4°. De Maan is voor 90% verlicht.

woensdag 14 januari

22:24: Venus

Venus is in grootste oostelijke elongatie en dus te vinden aan de avondhemel. Venus staat op een afstand van 47°07' ten oosten van de Zon, beweegt achter de Zon aan en gaat dus 's avonds na de Zon onder. De helderheid van de binnenplaneet is -4,1m, hij is voor 51% verlicht en zijn schijnbare diameter is 24,5". Aan het einde van de burgerlijke schemering, rond 17:35 uur, staat Venus nog 27° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. Venus gaat 04:25 uur na de Zon onder (om 21:21 uur). De avondverschijning van Venus duurt van november tot de laatste week van maart. Begin februari staat de planeet het hoogst aan de hemel. Zie ook de horizonkaart voor deze avondverschijning. De grootte van het stipje op de kaart geeft de helderheid weer. Venus is dus helderder voor de grootste avondelongatie dan erna.

23:04:

De Maan bedekt 65 Leonis, een ster van magnitude +5,6. Om 23:04 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 23:36 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. Bij het begin van de bedekking staat de Maan te Utrecht 10° boven de horizon, bij het einde 14°. De Maan is voor 81% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

zaterdag 17 januari

19:24: Kaartje

De Maan staat 3,5° ten zuiden van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt bij ons onder de horizon plaats. De samenstand is te zien rond 8 uur, of op 18 januari rond 2:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 21° boven de zuidzuidwestelijke horizon, 7,3° van elkaar verwijderd. In het tweede geval staan de twee hemellichamen in het zuidoosten, op zo'n 8° boven de horizon, zo'n 5,6° van elkaar vandaan. De Maan is voor ongeveer 55% verlicht.

zondag 18 januari

03:46:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral laat in de nacht te zien.

10:39: Mercurius staat 3,2° ten noorden van Jupiter (-1,5m). De dichtste nadering vindt in de Lage Landen plaats op 12° hoogte, maar bij daglicht. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. De helderheid van Mercurius is nu +2,2m, maar de planeet staat inmiddels alweer te dicht bij de Zon om goed te worden waargenomen (zie het kaartje bij 4 januari).

dinsdag 20 januari

16:59: Mercurius is in benedenconjunctie en beweegt vanaf de Aarde gezien voor de Zon langs. Er is geen mercuriusovergang te zien, omdat de planeet 3,2° ten noorden langs de Zon beweegt. De binnenplaneet is nu korte tijd onzichtbaar, doordat deze zich te dicht bij de Zon bevindt. Mercurius verruilt hiermee de avondhemel voor de ochtendhemel.

woensdag 21 januari

15:37: Kaartje

De Maan staat 38' ten zuiden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering vindt bij ons onder de horizon plaats en bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 8 uur. De twee objecten staan dan in het zuidzuidoosten, op een hoogte van ongeveer 10°, 3,1° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 21% verlicht.

16:10: Zelinda in oppositie

De planetoïde 654 Zelinda is in oppositie. Het kleine planeetje bevindt zich in het sterrenbeeld Kleine Hond, heeft nu een helderheid van slechts +9,9m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Zelinda bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 42°. Dit gebeurt rond 00:40 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +9,9m. Kijk voor meer details over de oppositie van Zelinda op deze pagina. Voor meer gegevens van planetoïden, zie de pagina Planetoïden in 2009.

vrijdag 23 januari

01:10: De Maan is in het apogeum van zijn baan, op een afstand van 406118 km van de Aarde. De Maan lijkt nu dus klein: 29'25,4".

zaterdag 24 januari

06:44: Jupiter is in conjunctie met de Zon en beweegt er vanaf de Aarde gezien achterlangs. Jupiter beweegt slechts 26' ten zuiden langs de Zon. De planeet is hierdoor op dit moment onzichtbaar.

zondag 25 januari

02:52: De Maan staat 1,3° ten zuiden van Mars (+1,5m). De dichtste nadering gebeurt onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien.

maandag 26 januari

04:53: De Maan staat 41' ten westen van Jupiter (-1,5m). Deze samenstand is onzichtbaar, doordat het tweetal zich te dicht bij de Zon bevindt.

08:55:

Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, en dus is de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen. De Maan beweegt 1,1° ten zuidwesten langs de Zon.

dinsdag 27 januari

11:07: Mercurius staat 4,3° ten noorden van Mars (+1,5m). De dichtste nadering gebeurt in onze streken op een hoogte van 17°, maar bij daglicht. Vanuit onze streken is er van de samenstand niet veel te zien. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van +1,3m.

vrijdag 30 januari

09:43: Kaartje

De Maan staat 1,6° ten noordwesten van Venus (-4,2m). De dichtste nadering vindt bij ons plaats tijdens de opkomst van het tweetal (op een hoogte van 0°) en bij bovendien daglicht. Bekijk de samenstand rond 18 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 33°, 3,9° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 18% verlicht.

Meer hemelverschijnselen

Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten
De astrokalender voor februari 2009
De astrokalender voor het jaar 2009

Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via