Astrokalender voor deze week

Tijdstippen zijn in Midden-Europese wintertijd (MET), tenzij anders aangegeven

woensdag 19 maart

20:52: Europa bij Ganymedes

De Galileïsche maan Europa staat 9,4” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat boven de westzuidwestelijke horizon, op een hoogte van 43° en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 19° onder de horizon en het is goed donker. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via

donderdag 20 maart

00:26: Neptunus is in conjunctie met de Zon en beweegt vanaf de Aarde gezien er achterlangs. De planeet is hierdoor op dit moment onzichtbaar. In deze positie staan Neptunus, de Zon en de Aarde op één lijn. De planeet beweegt vanaf de Aarde gezien niet exact achter de Zon langs, maar 1,3° ten zuiden ervan, en wordt niet bedekt door de Zon. In conjunctie staat een buitenplaneet op maximale afstand (30,9 AE, ofwel 4621 miljoen km) van de Aarde en heeft een minimale schijnbare diameter (2,2”).

02:28:

De Maan bedekt π Scorpii, een ster van magnitude +2,9 in het sterrenbeeld Schorpioen. De ster verdwijnt om 02:28 achter de verlichte maanrand en komt om 03:34 uur weer tevoorschijn aan de onverlichte kant van de Maan. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 6° staan, aan het einde van de bedekking op 10°. De Maan is voor 73% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

06:15: Kaartje

De Maan staat 51' ten zuiden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 17:23, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en bovendien bij daglicht. De samenstand is te zien rond 6:15 uur, of op 21 maart rond 3:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het zuidzuidwesten, op een hoogte van ongeveer 10°, op een afstand van 5,8° van elkaar. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 7° in het zuidzuidoosten, 5,7° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 67% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

10:01: Lente-equinox; begin van de lente. De Zon trekt van het zuiden naar het noorden over de hemelequator en staat recht boven de evenaar van de Aarde. Vandaag duurt de dag (ongeveer) even lang als de nacht (Latijn: equi = gelijk, nox = nacht), na vandaag duren de dagen langer dan de nachten. De winter duurde 88,99 dagen, de lente zal 92,74 dagen lang zijn. De elliptische baan van de Aarde om de Zon is verantwoordelijk voor het feit dat de seizoenen niet even lang zijn; wanneer de Aarde verder van de Zon verwijderd is in haar baan, beweegt zij langzamer. Hierdoor duurt dat seizoen (op dit moment is dat in de zomer) langer. Voor meer gegevens, zie de tabel de seizoenen. Dit wordt ook wel de astronomische lente genoemd, de meteorologische lente begon op 1 maart. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen tegengesteld aan die op het noordelijk halfrond en daar begint nu de herfst.

19:27: Alle manen west van Jupiter

Tussen 19:27 en 21:54 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Van binnen naar buiten: Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat in het westzuidwesten op een hoogte van 44° boven de horizon en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 17° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende.

22:21: Totdat Jupiter laag boven de horizon staat (rond 01:19) zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Ganymedes en Callisto zichtbaar.

vrijdag 21 maart

01:06: Ganymedes bij Callisto

De Galileïsche maan Ganymedes staat op 15,1” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 5° boven de westnoordwestelijke horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 38° onder de horizon en het is donker. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

19:35: Volledige overgang van Io

Vanavond zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. Om 19:35 uur zien we het begin van de overgang op het moment dat Io voor de Jupiterschijf verschijnt, en eindigt om 23:05 uur, wanneer Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt (om 20:52 uur) en Io de schijf van Jupiter weer verlaat (om 21:48 uur). Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

zaterdag 22 maart

12:29:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker.

21:30: Bedekking van Ganymedes

In de nacht van 22 op 23 maart is een verduistering van Ganymedes in de schaduw van Jupiter volledig waar te nemen. Om 21:30 uur zien het begin van de verduistering, op het moment dat Ganymedes in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en duurt tot 0:01 uur, op het moment dat Ganymedes weer uit Jupiters schaduw verschijnt. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

zondag 23 maart

00:05: Ganymedes bij Callisto

Jupiters satelliet Ganymedes staat op 6,5” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 12° boven de westnoordwestelijke horizon, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 36° onder de horizon en het is goed donker. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

02:08: Venus is in benedenconjunctie en beweegt tussen de Aarde en de Zon door. De binnenplaneet bevindt zich op dit moment dicht bij de Zon aan de hemel en is hierdoor korte tijd onzichtbaar. De planeet beweegt 8,4° ten noorden langs de Zon, en er vindt hierdoor geen overgang plaats. In deze positie staan de Zon, Venus en de Aarde op één lijn; voor een denkbeeldige waarnemer op Venus staat de Aarde in oppositie. Dit is een moment waarop een binnenplaneet zeer dicht (0,281 AE, ofwel 42,0 miljoen km) bij de Aarde staat en een grote (59,9”) schijnbare diameter heeft. Venus verruilt hiermee de avondhemel voor de ochtendhemel.

maandag 24 maart

19:34: Alle manen oost van Jupiter

Van 19:34 tot 1:05 uur (25 maart) nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 27° boven de horizon, in het westen. De Zon staat 28° onder de horizon en het is goed donker.

20:48: Mercurius is in benedenconjunctie en beweegt tussen de Aarde en de Zon door. De binnenplaneet bevindt zich op dit moment dicht bij de Zon aan de hemel en is hierdoor korte tijd onzichtbaar. Er vindt geen overgang over de zonneschijf plaats, doordat de planeet 3,2° ten noorden langs de Zon beweegt. De Zon, Mercurius en de Aarde staan nu op één lijn, waardoor de Aarde in oppositie staat voor een denkbeeldige waarnemer op Mercurius. In benedenconjunctie staat een binnenplaneet op minimale afstand (in dit geval 0,606 AE, ofwel 90,7 miljoen km) van de Aarde en heeft een maximale schijnbare diameter (11,1”). Voor de conjunctie bevond Mercurius zich aan de avondhemel, erna staat de planeet aan de ochtendhemel.

21:38: Io bij Europa

De Galileïsche maan Io staat op 4,1” ten zuiden van Europa. Jupiter staat op een hoogte van 34° boven de horizon, in het westen. De Zon staat 23° onder de horizon en het is goed donker. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

dinsdag 25 maart

Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel M99, genaamd de Pin-wheel-nevel, te bekijken. M99 staat in het sterrenbeeld Haar van Berenice, heeft een magnitude van 9,8m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 5,4’. De opkomst van dit object is om 17:32 uur, de ondergang om 08:03 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 00:47 uur, op 52° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Foto: DSS.

Meer hemelverschijnselen

Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten.
De maandelijkse astrokalender: hemelverschijnselen voor de hele maand.
De astrokalender voor het jaar 2025.

Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via