Astrokalender voor deze week

Tijdstippen zijn in Midden-Europese wintertijd (MET)

dinsdag 10 december

17.30: Kaartje

Venus staat 1,8° ten zuiden van Saturnus (+0,8m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 10:24, bij ons 4° onder de horizon en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand op 10 december rond 17:30 uur, of op 11 december rond 17 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het zuidwesten, op een hoogte van ongeveer 7°, op een onderlinge afstand van 2,0°. In het andere geval is de samenstand te zien in het zuidzuidwesten, op zo'n 9° boven de horizon, zo'n 1,8° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. Venus heeft op dit moment een helderheid van -3,4m. Voor de zichtbaarheid van de planeten, zie Vannacht aan de hemel.

Deze informatie is ook te vinden in de apps SterHemel voor Android en Mijn Hemel voor iOS

woensdag 11 december

06.45: Kaartje

De Maan staat 2,1° ten noorden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier (+0,9m). De dichtste nadering vindt om 12:21 plaats, bij ons onder de horizon en bovendien bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 6:45 uur, of op 11 december rond 17 uur. Het tweetal staat in het eerste geval in het westnoordwesten, circa 5° boven de horizon, 4,3° van elkaar verwijderd. In het tweede geval staan de twee hemellichamen op een hoogte van ongeveer 5° in het oostnoordoosten, zo'n 3,8° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 100% verlicht.

donderdag 12 december

03.21:

De Maan bedekt 106 Tauri, een ster van magnitude +5,3 in het sterrenbeeld Stier. De ster verdwijnt om 03:21 achter de zeer dunne onverlichte maanrand en komt om 04:18 uur weer tevoorschijn aan de verlichte kant van de Maan. De Maan staat bij de intrede 44° boven de horizon, bij de uittrede is dat 36°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 100% verlicht, wat het moeilijk maakt om de bedekking waar te nemen. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

06.12:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Doordat het zonlicht op de Maan ongeveer uit de richting van de Aarde komt zijn er vanaf de Aarde geen schaduwen van kraters en bergen op de Maan te zien, wat ervoor zorgt dat er nauwelijks contrast is op het maanoppervlak. Daarnaast is de Volle Maan een stoorzender bij het waarnemen van zwakkere objecten aan de sterrenhemel. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

vrijdag 13 december

05.16:

De Maan bedekt SAO 78045, een ster van magnitude +5,9 in het sterrenbeeld Tweelingen. De ster verdwijnt om 05:16 achter de verlichte maanrand en komt om 06:13 uur weer tevoorschijn aan de zeer dunne onverlichte kant van de Maan. In Utrecht staat de Maan dan 37°, respectievelijk 28° boven de horizon. De Maan is voor 99% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

07.48: De Maan bedekt Propus

De ster Propus (η Geminorum), een ster met een helderheid van +3,5m in het sterrenbeeld Tweelingen, wordt bedekt door de Maan. Vanuit Utrecht is alleen het begin van de bedekking zichtbaar; de ster verdwijnt om 07:48 achter de verlichte maanrand, 15° boven de horizon. De Maan is voor 99% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

zaterdag 14 december

03.06:

De Maan bedekt 44 Geminorum, een ster van magnitude +6,0 in het sterrenbeeld Tweelingen. De ster wordt bedekt door de verlichte rand van de Maan om 03:06 uur. Om 04:16 uur wordt deze weer zichtbaar aan de zeer dunne onverlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 59°, respectievelijk 53° boven de horizon. De Maan is voor 96% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

17.00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Geminiden vindt vandaag plaats. De meteoren van de Geminiden zijn gemiddeld snel, gelig van kleur, vaak helder en hebben korte sporen. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 120 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 2:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 70° boven de horizon. Het beste moment om Geminiden waar te nemen is op 15 december rond 0:45 uur (zie het kaartje). Dat is circa 8 uur na het moment van het maximum, wat ongunstig is voor een meteorenzwerm met een dermate korte piek. Daardoor zijn ten minste 35% minder meteoren te zien dan in het ideale geval. De radiant staat op dat moment zo'n 62° boven de horizon, in het oostzuidoosten. Doordat de omstandigheden niet ideaal zijn, zijn er bij ons dan ieder uur naar schatting “slechts” ongeveer 15–24 meteoren van deze zwerm zichtbaar. Dit is nog steeds de moeite van het waarnemen waard. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 17–26 meteoren per uur zichtbaar. De Maan is voor ongeveer 90% verlicht en is een flinke stoorzender; dit jaar zijn hierdoor alleen de helderste meteoren zichtbaar. Rond 8:00 uur gaat het schemeren en om 8:41 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met 0,9 dagen zeer kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de pagina Geminiden 2019 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

zondag 15 december

04.06: De Maan bedekt μ Cancri

De ster μ Cancri, een ster met een helderheid van +5,3m in het sterrenbeeld Kreeft, wordt bedekt door de Maan. Om 04:06 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 05:18 komt deze weer tevoorschijn van achter de dunne onverlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 58° staan, aan het einde van de bedekking op 51°. De Maan is voor 90% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

maandag 16 december

De maand december is zeer geschikt om de gasnevel M42, ook de Grote Orionnevel genaamd, te bekijken. M42 is te vinden in het sterrenbeeld Orion, heeft een magnitude van 4,0m en een schijnbare afmeting van 66,0’. De Grote Orionnevel is een van de helderste en daardoor meest bekende gasnevels aan de sterrenhemel. De nevel is met het blote oog te zien als een zwak 'sterretje', het middelste van de drie sterren dat als het verticale 'zwaard' onder de drie heldere blauwe sterren van de 'gordel' van de mythische jager Orion hangt. Met een verrekijker of telescoop is meer structuur te zien, waaronder het Trapezium, vier zeer heldere, jonge sterren die de nevel doen oplichten. De jongste sterren zijn waarschijnlijk minder dan 100,000 jaar jong, mogelijk zelfs 10,000 jaar. De afstand tot de Orionnevel bedraagt circa 1340 lichtjaar, en het is een van de dichtstbijzijnde grote stervormingsgebieden aan onze hemel. Het object komt om 19:07 uur op, gaat om 06:12 uur onder en staat om 00:41 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 32° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Voor het zien van een relatief helder, maar vaag object als deze gasnevel is een verrekijker (op statief) voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Zie deze detailpagina voor M42 voor meer gegevens. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

Zie ook:

Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten.
Meer hemelverschijnselen in de maandelijkse astrokalender.
De astrokalender voor het jaar 2019.

@hemel_waarnemen volgen