Astrokalender voor deze week

Tijdstippen zijn in Midden-Europese wintertijd (MET)

zondag 5 december

18.33: Alle manen oost van Jupiter

Tussen 18:33 en 21:59 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 15° boven de horizon, in het zuidwesten. De Zon staat 34° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

20.49: Io bij Europa

Jupiters satelliet Io staat 3,7” ten zuiden van Europa. Jupiter staat in het zuidwesten op een hoogte van 12° boven de horizon, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 39° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

Deze informatie is ook te vinden in de apps SterHemel voor Android en Mijn Hemel voor iOS

maandag 6 december

17.10: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 2,4 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is wassend en voor 8,3% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 2,7’ en hij is kort na zonsondergang zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 17:09 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op een hoogte van slechts 5,7° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. De Zon staat nu 12,8° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat 1,9 uur na de Zon onder, om 18:24. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 33,4°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan van pas komen om de dunne sikkel gemakkelijker te zien. In verschillende traditionele kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; ons woord maand komt dan ook van Maan. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan en het hoofdstuk De Maan voor meer informatie over de Maan.

18.00: Kaartje

De Maan staat 2,3° ten zuiden van Venus (-4,4m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 02:27, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is met veel moeite te zien op 6 december rond 18 uur, of op 7 december rond 16:45 uur. Het tweetal staat in het eerste geval zo'n 4° boven de zuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 6,0°. In het tweede geval staan de twee hemellichamen boven de zuidzuidwestelijke horizon, op een hoogte van circa 12°, zo'n 8,8° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 3° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 13% verlicht.

dinsdag 7 december

18.30: Kaartje

De Maan staat 4,5° ten zuiden van Saturnus (+0,9m), in het sterrenbeeld Steenbok. De dichtste nadering vindt om 04:19 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is te zien op 7 december rond 18:30 uur, of op 8 december rond 17 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 10° boven de zuidzuidwestelijke horizon, 8,1° van elkaar verwijderd. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 17° boven de zuidelijke horizon, 8,6° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 21% verlicht.

19.26: Overgang van Io

Vanavond is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter voor een groot deel te zien. Om 19:26 uur zien we het begin van de overgang op het moment dat Io de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 21:44 uur, wanneer Io de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (20:42 uur). Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

woensdag 8 december

17.21: Europa bij Ganymedes

Jupiters satelliet Europa staat 3,5” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 24° boven de horizon, in het zuiden. De Zon staat 8° onder de horizon en het schemert. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

19.10:

De Maan bedekt 35 Capricorni, een ster met een helderheid van +5,8m in het sterrenbeeld Steenbok. Om 19:10 wordt de ster bedekt door de onverlichte maanrand en om 20:16 komt deze weer tevoorschijn van achter de verlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 11° staan, aan het einde van de bedekking op 5°. De Maan is voor 26% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

donderdag 9 december

17.00: Kaartje

De Maan staat 5,0° ten zuiden van Jupiter (-1,8m), in het sterrenbeeld Steenbok. De dichtste nadering vindt om 08:31 plaats, bij ons onder de horizon en in de schemering. Bekijk de samenstand rond 17 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 22°, op een onderlinge afstand van 6,4°. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 35% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

vrijdag 10 december

15.16: Nysa in oppositie

De planetoïde 44 Nysa is in oppositie. De planetoïde, die in het sterrenbeeld Stier staat, heeft tijdens de oppositie een magnitude van slechts +9,0m en kan alleen met een behoorlijke telescoop worden waargenomen. Nysa bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 55°. Dit gebeurt rond 00:37 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,1m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Nysa.

20.42:

Van 20:42 tot 21:43 uur zijn Europa en Callisto's schaduw gelijktijdig te zien op de schijf van Jupiter. Jupiter staat op een hoogte van 7° boven de westzuidwestelijke horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 42° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van een (schaduw)overgang is een telescoop met redelijk grote opening nodig.

zaterdag 11 december

02.36:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee duidelijk meer dan een gladde schijf, gezien door een verrekijker of telescoop. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

Meer hemelverschijnselen

Zie ook:

Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten.
De astrokalender voor het jaar 2021.

@hemel_waarnemen volgen