Jupiter aan de avondhemel   –   Google Play SterHemel  app  MijnHemel App Store   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meer vragen over de Zon   –   FAQ   –   De Zon   –   Zon en Maan   –   Op/onder   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Maanfasekalender     Naar de hoofdpagina Contact HemelApps FAQ Google Play App Store YouTube Google agenda Facebook Twitter


Logo hemel.waarnemen.com

Hoe kan ik de Zon of een zonsverduistering veilig waarnemen?


Hoe kan ik het beste en vooral veilig de Zon, een zonsverduistering of een overgang van Mercurius of Venus waarnemen? Ik beschik over een goede kijker / Ik beschik niet over een kijker.




Deze pagina bevat het antwoord op verschillende, vergelijkbare vragen. Er zijn allerlei redenen denkbaar om de Zon waar te nemen. Denk aan zonnevlekken, zonsverduisteringen of overgangen van Mercurius of Venus over het oppervlak van de Zon. Terwijl om kleinere zonnevlekken of een mercuriusovergang te zien een vergrotende kijker nodig is, kun je zonsverduisteringen, grote zonnevlekken en venusovergangen ook zien zonder vergroting. In alle gevallen heb je speciale bescherming nodig voor je oog, niet alleen tegen het felle licht van de Zon, maar vooral ook tegen de schadelijke onzichtbare straling die de Zon uitzendt. Hieronder vind je hoe je dit wel en vooral ook niet moet doen.

Onveilige manieren

Het waarnemen van de Zon kan erg gevaarlijk zijn, wanneer niet de juiste middelen worden gebruikt. Er is een aantal zeer onveilige manieren (NIET DOEN dus!):
  1. Niet doen: zonder bescherming naar de Zon kijken. Ook wanneer de Zon voor 99% verduisterd is veroorzaken de onzichtbare ultraviolette en infrarode straling brandplekken op je netvlies. Je merkt vaak pas achteraf dat je gedeeltelijk blind bent. Artsen kunnen soms aan de hand van de vorm van de brandplekken op je retina zien welk deel van de zonsverduistering je hebt gezien!
  2. Niet doen: met een dubbele zonnebril, beroet glaasje, belicht stukje film, lasbril, cd'tje, etc. voor je ogen kijken (zonder kijker). Dit maakt de Zon inderdaad zwakker, maar blokkeert niet de schadelijke onzichtbare ultraviolette en infrarode straling. Het feit dat je geen pijn voelt wil niet zeggen dat er geen schade ontstaat. Je merkt pas later (soms uren!) dat je een blinde vlek hebt in het centrum van je blikveld.
  3. Niet doen: zonder filter door je kijker kijken. We zeggen wel gekscherend dat je dit twee keer kunt doen; een keer met je linkeroog en een keer met je rechteroog... Je kijker werkt als een sterk vergrootglas, en je weet waarschijnlijk wat er gebeurt wanneer je zonlicht door een vergrootglas op een vel papier laat vallen. Dit is wat er gebeurt als je een druif i.p.v. een oogbal achter een telescoop houdt!
  4. Niet doen: met een oculairfilter door je kijker kijken. Dit filter hangt aan het oculair geschroefd, in het brandpunt van de kijker. Hier komen alle zonnestralen bijeen, waardoor het filter kan springen, met oogschade en mogelijk blindheid als gevolg.

Veiligere manieren

Er is ook een aantal veiligere manieren:
  1. Gebruik een speciaal eclipsbrilletje, zonder kijker. Alleen speciaal voor de Zon ontwikkelde brilletjes volstaan! Experimenteren met een eclipsbril en een kijker kan erg gevaarlijk zijn!
  2. Projecteer de Zon door je kijker op een vel karton/scherm. Blijf bij de kijker om te voorkomen dat b.v. kinderen proberen er een blik door te werpen!
  3. Gebruik een speciaal filter/filterfolie voor het objectief van je kijker (dus de grote lens, niet het oculair waar je je oog achter houdt!). Zorg dat er geen spleetjes zijn waar zonlicht door kan vallen!
  4. Ga naar een Publiekssterrenwacht bij jou in de buurt. Zij zijn gespecialiseerd in het waarnemen van de sterrenhemel en gebruiken de bovenstaande veilige manieren.
Eclipsbril

1. Gebruik van een speciale eclipsbril

Als je geen kijker hoeft te gebruiken kun je gebruikmaken van speciale eclipsbrilletjes. Deze worden zo genoemd omdat je er goed een zonsverduistering mee kunt volgen. In principe kun je er ook (grote) zonnevlekken mee zien, en bijvoorbeeld een venusovergang. Mercurius is te klein om zonder vergroting te worden waargenomen; een eclipsbril heeft bij dit verschijnsel dus weinig zin. Zo'n eclipsbrilletje is vaak een kartonnen brilletje, waar het speciale zonnefilterfolie (gealuminiseerd mylar) in is aangebracht. Het is belangrijk alleen brilletjes te gebruiken die speciaal voor de Zon zijn ontwikkeld. Andere soorten brilletjes kunnen onzichtbare, schadelijke straling doorlaten (UV en infrarood). Ook kun je deze brilletjes alleen met het (verder) blote oog gebruiken, niet met een kijker! Een eclipsbril is ontwikkeld voor het licht van één Zon — een kijker concentreert het zonlicht tot dat van meerdere zonnen, waarop een eclipsbril niet is berekend. Veel publiekssterrenwachten verkopen eclipsbrilletjes, en ze zijn vaak ook online te vinden. Ze kosten meestal een paar euro, en als je ze goed bewaart kun je er vele zonsverduisteringen lang plezier van hebben. Controleer dat het folie van de bril niet beschadigd is voordat je gaat waarnemen!

2. Projectie op een scherm

Projectie Zon Projectie op een scherm of vel karton werkt goed, zolang je kijker op een statief staat. Heb je een binoculair, houd dan één lens bedekt (aan de kant waar het zonlicht binnenvalt). Zo'n scherm is vrij gemakkelijk zelf in elkaar te knutselen. Het voordeel is dat je met een aantal mensen tegelijk kunt kijken, je kunt zonnevlekken aanwijzen en als je een vel papier aan het scherm/karton hangt, kun je gemakkelijk de zonnevlekken optekenen. Zorg wel dat je je kijker niet onbeheerd laat staan, waardoor een nietsvermoedende passant oogletsel zou kunnen oplopen. Ook is het noodzakelijk een tweede scherm aan de voorkant van de kijker te bevestigen, zodat het licht dat langs de kijker valt wordt geblokkeerd. Op die manier hangt je eerste scherm in de schaduw.

3. Gebruik van een objectieffilter

Zon en zonnevlekken Het objectief van je kijker is de grote lens die op de Zon gericht is, niet de kleine lens waar je je oog achter houdt (dat is het oculair). Een speciaal zonnefilter voor je objectief is een veilige manier om de Zon waar te nemen. Het objectief is echter ook groot, en dus is zo'n filter duur. Het is echter niet moeilijk om met wat karton, lijm en een speciaal zonnefilterfolie zelf zo'n filter in elkaar te zetten. Het folie hoeft niet per se net zo groot te zijn als de opening van je kijker; je kunt het objectief bijvoorbeeld afdekken met een kartonnen schijf, met een kleinere opening waar je filter zit. Zorg wel dat de afdekking van je objectief geen spleetjes heeft waar nog zonlicht door kan vallen!

4. Bezoek een publiekssterrenwacht bij jou in de buurt

Publiekssterrenwachten zijn sterrenwachten waar meestal geen professionele waarnemingen (meer) worden gedaan, maar die zich richten op een algemeen publiek. Hun missie is het tonen van de sterrenhemel aan geïnteresseerde bezoekers, en hun medewerkers zijn expert op het gebied van waarnemen met een telescoop. Zij zijn zich dus ook ter dege bewust van de gevaren van het waarnemen van de Zon, en zullen een of meerdere van bovenstaande methoden gebruiken om op een veilige manier naar de Zon te kijken. Zie de lijst met publiekssterrenwachten in Nederland en België voor een publiekssterrenwacht bij jou in de buurt. Voor meer informatie, zie ook Waar kan ik zelf door een telescoop sterren kijken? Zonnesikkeltjes op deur


Zie ook:
Publiekssterrenwacht bij jou in de buurt!
Waar kan ik zelf door een telescoop sterren kijken?

Hoe ontstaan de vlekken op de Zon?
Hoe ontstaat een zonsverduistering?
Zonsverduisteringen dit jaar
De zonsverduistering van 20 maart 2015
De zonsverduistering van 10 juni 2021
De zonsverduistering van 25 oktober 2022
De zonsverduistering van 29 maart 2025
De zonsverduistering van 12 augustus 2026

Overgangen van Mercurius
Mercuriusovergang op 9 mei 2016
Mercuriusovergang op 11 november 2019
Mercuriusovergang op 13 november 2032
Overgangen van Venus

Eclipsbril kopen:
  ♦  Publiekssterrenwacht bij jou in de buurt!
  ♦  Astroshop Urania (B)
  ♦  Corona Borealis (Nl)
  ♦  Ipacity (B/Nl)
  ♦  eclipsbrillen.nl

Berichten op Astroforum.nl en Astrowiki.nl van andere amateurs:
  ♦  Mijn zonnefilter!
  ♦  Zie hoe Roel een zonnefilter knutselt!
  ♦  Maak een goedkope zonnefilter (Astrowiki)
Veilig waarnemen (Mira.be)
Eye Safety During Solar Eclipses (NASA)


De Zon
Vannacht aan de hemel: zonsopkomst, -ondergang en daglicht
Opkomst en ondergang van de Zon
Zon en Maan op dit moment
Dagelijkse gegevens van de Zon


App Store       Google Play                

Jupiter aan de avondhemel   –   Google Play SterHemel  app  MijnHemel App Store   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meer vragen over de Zon   –   FAQ   –   De Zon   –   Zon en Maan   –   Op/onder   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Maanfasekalender     Naar de hoofdpagina Contact HemelApps FAQ Google Play App Store YouTube Google agenda Facebook Twitter


Copyright © 2004–2024   Marc van der Sluys, hemel.waarnemen.com  –  De sterrenhemel voor Nederland en België  —  gewijzigd: 27/01/2024  —  bronvermelding