Astrokalender voor deze week

Tijdstippen zijn in Midden-Europese zomertijd (MEZT), tenzij anders aangegeven

dinsdag 21 oktober

04:38: De Maan staat 1.4° ten zuidwesten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 04:38 plaats, bij ons onder de horizon. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar.

14:25:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Bovendien is de Nieuwe Maan alleen overdag boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt om deepsky-objecten waar te nemen. De Maan beweegt 4,2° ten zuiden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats.

Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via

woensdag 22 oktober

01:31: Volledige overgang van Io

Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. De schaduwovergang begint om 1:31 uur, wanneer Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en duurt tot 5:04 uur, op het moment dat Io de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (om 02:48 uur) en Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (03:46 uur). Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

01:58: Volledige overgang van Europa

Vannacht zijn overgangen van Europa en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. De schaduwovergang begint om 1:58 uur, wanneer Europa's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 7:29 uur, op het moment dat Europa de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Europa voor de Jupiterschijf verschijnt (om 04:37 uur) en Europa's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat (om 04:48 uur). Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

01:58:

Io's schaduw en Europa's schaduw gelijktijdig te zien op Jupiters schijf

Van 1:58 tot 5:04 uur vinden meerdere overgangen van manen en hun schaduwen tegelijk plaats op de planeetschijf van Jupiter. Tussen 1:58 en 2:48 uur zijn Io's schaduw en Europa's schaduw gelijktijdig te zien op Jupiters schijf. Jupiter staat op een hoogte van 26° boven de horizon, in het oosten. De Zon staat 47° onder de horizon en het is goed donker. Tussen 2:48 en 3:46 uur zijn Io, Io's schaduw en Europa's schaduw te zien op de schijf van Jupiter. Van 3:46 tot 4:37 uur zijn Io en Europa's schaduw zichtbaar op de schijf van Jupiter. Tussen 4:37 en 4:48 uur zijn Io, Europa en Europa's schaduw zichtbaar op de schijf van Jupiter. Van 4:48 tot 5:04 uur zijn Io en Europa te zien op de schijf van Jupiter. Jupiter staat boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van 48° en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat inmiddels 31° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van een (schaduw)overgang is een telescoop met redelijk grote opening nodig.

05:00: Kaartje

De meteorenzwerm Orioniden bereikt zijn maximum. De meteoren van de Orioniden zijn snel en hebben nalichtende sporen. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 23 meteoren per uur vallen. Rond 6:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 54°) aan de hemel. Door de matige omstandigheden zijn er bij ons dan ieder uur vermoedelijk slechts ongeveer 11 meteoren zichtbaar van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 21–31 meteoren per uur zichtbaar. Op een donkere locatie zijn ongeveer vier keer zoveel meteoren te zien als in dichtbevolkt gebied. De Maan stoort niet. Rond 7:45 uur gaat het schemeren en om 8:17 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met 5,4 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Meteoren waarnemen kan zonder speciale instrumenten. Wanneer het helder is volstaat het blote oog, terwijl een ligstoel en warme kleding voor extra comfort kunnen zorgen. Zie de detailpagina Orioniden 2025 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

donderdag 23 oktober

09:31: De Maan staat 4.8° ten zuidwesten van Mars (+1.5m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt plaats om 09:31 op 9° onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar.

16:15: De Maan staat 3.0° ten zuidwesten van Mercurius (-0.2m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering gebeurt om 16:15, in onze streken op 13° hoogte, maar bij daglicht. Bij ons is de samenstand niet of nauwelijks zichtbaar.

23:39: Tot 1:16 zijn van de grote Jupitermanen alleen Io en Callisto zichtbaar.

vrijdag 24 oktober

01:16: Bedekking van Ganymedes

Vannacht zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Ganymedes voor een groot deel waar te nemen. De verschijnselen beginnen met het einde van de verduistering, om 1:16 uur, op het moment dat Ganymedes uit Jupiters schaduw tevoorschijn komt, en duurt tot 6:38 uur, wanneer Ganymedes weer van achter Jupiter verschijnt. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Ganymedes achter de schijf van Jupiter verdwijnt (03:21 uur). Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

01:30: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 406444 km. De schijnbare diameter van de Maan is kleiner dan gemiddeld (29’24,0”), door de grotere afstand. De Maan is wassend, voor 4% verlicht en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Het kaartje toont de Maan om 18:25 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op een hoogte van slechts 0,5° boven de zuidwestelijke horizon. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

18:39: Eerste maansikkel

Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is 3,2 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is voor 9,0% verlicht en wassend. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 2,6’ en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 18:31 uur in het sterrenbeeld Schorpioen, op een hoogte van slechts 2,2° boven de horizon, in het zuidwesten. De Zon staat nu 5,1° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan gaat om 19:02 onder, 0,6 uur na de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 34,9°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te raden. Een eenvoudige verrekijker kan helpen om de Maan gemakkelijker te vinden. In verschillende kalenders luidt de eerste verschijning van de jonge maansikkel het begin van een nieuwe maand in; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan.

zaterdag 25 oktober

18:45: Kaartje

De Maan staat 55' ten zuiden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 03:02, voor een waarnemer in onze streken onder de horizon. De samenstand is met veel moeite te zien rond 18:45 uur. Het tweetal staat dan in het zuidwesten, op een hoogte van ongeveer 3°, op een onderlinge afstand van 7,7°. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 15% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

zondag 26 oktober

03:00 MET:

Einde van de zomertijd. Om 3 uur Midden-Europese zomertijd (MEZT) wordt de klok een uur terug gezet en is het 2 uur wintertijd (MET). Daarmee bevinden we ons weer in onze standaard tijdzone. De tijd tussen 2 en 3 uur komt vannacht tweemaal voorbij, waardoor je een uur langer kunt slapen. Je kunt uiteraard ook je klok pas op zondagochtend omzetten, zodat je een uur langer op mag blijven ☺. Voor meer informatie over het begin en einde van de zomertijd in Nederland en België, zie de pagina Begin en einde van de zomertijd.

03:30 MET: Io bij Europa

De Galileïsche maan Io staat op 2,7” ten noorden van Europa. Jupiter staat op een hoogte van 47° boven de horizon, in het oostzuidoosten en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 36° onder de horizon en het is goed donker. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

Meer hemelverschijnselen

Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten.
De maandelijkse astrokalender: hemelverschijnselen voor de hele maand.
De astrokalender voor het jaar 2025.

Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via