Dubbelcluster   –   Hemel vannacht   –   Astrokalender   –   Weer   –   Maandkalender   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden    

Astrokalender voor deze week Tijdstippen zijn in Midden-Europese wintertijd (MET) dinsdag 11 november 17:41:  Jupiter is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Dit is het begin van de oppositielus van Jupiter; de planeet wordt de komende tijd alsmaar beter zichtbaar. De planeet is op dit moment met name 's ochtends goed zichtbaar en komt iedere dag een beetje vroeger op. Rond zijn oppositie zal Jupiter vrijwel de gehele nacht zichtbaar zijn, doordat deze rond zonsondergang opkomt en rond zonsopkomst weer ondergaat. Jupiter is met het blote oog als een opvallend heldere “ster” aan de hemel zichtbaar. Al met een verrekijker (op statief) zijn de vier grote Galileïsche manen te zien. Met behulp van een telescoop kunnen de bandenstructuur en de Grote Rode Vlek van de reuzenplaneet worden waargenomen. Ook zijn dan overgangen, verduisteringen en bedekkingen van de jupitermanen te zien. De helderheid van Jupiter bedraagt -2,4m, zijn schijnbare diameter is 41,9”. We vinden de planeet in het sterrenbeeld Tweelingen. Gebruik deze hemelkaart om de planeet te vinden. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Jupiter. Zie deze applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Jupiter. Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via           woensdag 12 november 00:16:  De Galileïsche maan Ganymedes staat op 15,1” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 28° boven de horizon, in het oosten. De Zon staat 56° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie. 06:28:  De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender. 21:23:  Van 21:23 tot 2:02 uur (13/11) staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Callisto, Io, Europa en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 23° boven de horizon, in het oosten. De Zon staat 55° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter. donderdag 13 november 01:00:  De Maan staat op slechts 28' ten noorden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering van deze nauwe samenstand gebeurt om 23:46, bij ons 4° onder de horizon. Bekijk de samenstand op 13 november rond 1 uur. De twee objecten staan dan zo'n 6° boven de oostnoordoostelijke horizon, 50' van elkaar vandaan. De Maan is voor 42% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel. 02:02:  Vannacht is een bedekking van Jupiters maan Callisto door de planeetschijf volledig te zien. De bedekking begint om 2:02 uur, wanneer Callisto achter Jupiter verdwijnt, en eindigt om 5:59 uur, wanneer Callisto weer van achter Jupiter tevoorschijn komt. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel. 03:27:  Tot 5:59 zijn van de grote Jupitermanen alleen Europa en Ganymedes zichtbaar. 03:27:  Vannacht is een bedekking door de Jupiterschijf en een verduistering door de Jupiterschaduw van Io volledig te zien. Om 3:27 uur zien het begin van de verduistering, wanneer Io in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 6:54 uur, op het moment dat Io weer van achter Jupiter verschijnt. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel. 04:45:  Mercurius staat 1.2° ten zuiden van Mars (+1.4m), in het sterrenbeeld Schorpioen. De dichtste nadering vindt om 04:45 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is vanuit de Lage Landen vrijwel onzichtbaar. De helderheid van Mercurius is nu +1,3m. vrijdag 14 november 00:39:  Vannacht zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel waar te nemen. Om 0:39 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en duurt tot 4:03 uur, wanneer Io de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (01:47 uur) en Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (om 02:54 uur). 02:10:  De ster 59 Leonis, een ster met een helderheid van +5,0m in het sterrenbeeld Leeuw, wordt bedekt door de Maan. De ster wordt bedekt door de verlichte rand van de Maan om 02:10 uur. Om 03:11 uur wordt deze weer zichtbaar aan de onverlichte maanrand. De Maan staat bij de intrede 5° boven de horizon, bij de uittrede is dat 14°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 32% verlicht. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België. 21:55:  In de nacht van 14 op 15 november zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Io in zijn geheel te zien. De verduistering begint om 21:55 uur, op het moment dat Io in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en duurt tot 1:21 uur, wanneer Io weer van achter Jupiter verschijnt. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel. zaterdag 15 november De Sterrengids 2026 is uit. Dit jaarboek geeft een uitgebreid overzicht van alle hemelverschijnselen die aankomend jaar worden verwacht, zoals de posities van zon, maan, planeten, planetoïden, kometen en meteoren. Met de maandkalenders en dagoverzichten weet u precies wanneer wat te zien is. Daarnaast biedt het jaarboek achtergrondinformatie en verdieping. Bezoekers van hemel.waarnemen.com profiteren nu van een aantrekkelijke korting. Klik voor meer informatie. 01:21:  Van 1:21 tot 7:21 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Io, Ganymedes, Europa en Callisto. Jupiter staat in het zuidzuidoosten op een hoogte van 59° boven de horizon en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 33° onder de horizon en het is goed donker. 22:06:  Van 22:06 tot 22:30 uur zijn Io en Europa's schaduw gelijktijdig zichtbaar op Jupiters schijf. Jupiter staat op een hoogte van 12° boven de horizon, in het oostnoordoosten, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 49° onder de horizon en het is donker. Voor het bekijken van een (schaduw)overgang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. 22:06:  In de nacht van 15 op 16 november is een overgang van de Jupitermaan Europa en van Europa's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. Om 22:06 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Europa's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 3:15 uur, wanneer Europa de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is te zien hoe Europa voor de Jupiterschijf verschijnt (00:24 uur) en Europa's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (00:56 uur). Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details. zondag 16 november 04:00:  Het maximum van de meteorenzwerm ι-Aurigiden vindt vandaag plaats. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 8 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 2:00 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 71° boven de horizon. Bij ons zijn ieder uur vermoedelijk ongeveer 6 meteoren zichtbaar van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 16–25 “vallende sterren” per uur te zien. Op een donkere locatie zijn ruim twee keer zoveel meteoren zichtbaar als in een grote stad. De Maan komt om 3:54 uur op, is voor ongeveer 15% verlicht en stoort niet erg. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:02 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief laag, maar de duur van het maximum is met 9 dagen vrij lang, zodat in totaal toch nog een redelijk aantal meteoren te zien is. Zie de detailpagina ι-Aurigiden 2025 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen. maandag 17 november 07:30:  De Maan staat 1,8° ten zuidwesten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 09:17 plaats, in de Lage Landen op een hoogte van 25°, maar bij daglicht. Bekijk de samenstand rond 7:30 uur. Het tweetal staat dan boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 17°, 1,9° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 8% verlicht. 15:00:  De meteorenzwerm Leoniden bereikt zijn maximum. De meteoren van de Leoniden zijn snel, en de zwerm is bekend vanwege zijn regens in 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 13 meteoren per uur vallen. Rond 7:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 60°) aan de hemel. Het beste moment om Leoniden waar te nemen is op 17 november rond 6:00 uur (zie het kaartje). De radiant staat op dat moment zo'n 57° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. In onze streken zijn dan vermoedelijk circa 4–9 meteoren per uur van deze zwerm te zien. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 18–28 “vallende sterren” per uur te zien. Op een goed donkere plek zijn meer dan drie keer zoveel meteoren te zien als in dichtbevolkt gebied. De Maan komt om 5:06 uur op, is voor ongeveer 8% verlicht en stoort niet erg. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:03 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met 3,0 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de pagina Leoniden 2025 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen. 23:13:  In de nacht van 17 op 18 november is een overgang van de Jupitermaan Ganymedes en van Ganymedes' schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. Om 23:13 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Ganymedes' schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 6:54 uur, op het moment dat Ganymedes de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Ganymedes' schaduw het oppervlak van Jupiter verlaat (om 02:22 uur) en Ganymedes de schijf van Jupiter betreedt (om 03:37 uur). dinsdag 18 november 00:10:  Jupiters satelliet Europa staat 11,4” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat boven de oostelijke horizon, op een hoogte van 31°. De Zon staat 57° onder de horizon en het is donker. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

Meer hemelverschijnselen Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten. De maandelijkse astrokalender: hemelverschijnselen voor de hele maand. De astrokalender voor het jaar 2025. Volg de gebeurtenissen aan de sterrenhemel ook via

Dubbelcluster   –   Hemel vannacht   –   Astrokalender   –   Weer   –   Maandkalender   –   Op / onder   –   Hemelkaart   –   Zon en Maan   –   Maanfasekalender   –   Deepsky   –   Sterrenbeelden