Begin van de winter   –   SterHemel  app  MijnHemel   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meer vragen over planeten   –   FAQ   –   De Planeten   –   Op/onder   –   Zon en Maan   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Maanfasekalender    

Is het zonnestelsel veel groter? Iedereen kent de negen planeten. Een stuk minder bekend zijn de Kuiper Belt Objecten, zoals Varuna en Orcus. En een stuk verder weg staat Sedna. Daarnaast worden bij andere sterren stofschijven waargenomen die veel groter zijn dan vermoed werd. Wachten er in de diepten van het zonnestelsel nog meer planeten met een mars- of aardmassa, of zelfs gasreuzen op ontdekking? De Kuiper-belt-objecten bevinden zich zo'n beetje vanaf de baan van Neptunus naar buiten toe. In feite is Pluto met een diameter van ongeveer 2300km de grootste van deze groep1, gevolgd door Orcus (~1600km), Charon (1270km), Quaoar (~1200km) en de genoemde Varuna (~1050km). (Dit is ook de reden waarom Pluto formeel niet tot de planeten behoort; als je de verhoudingen tussen de diameters van de twee kleinste 'echte' planeten bekijkt (Mars en Mercurius) dan is de verhouding 1.4, terwijl Pluto 2.1 maal kleiner is dan Mercurius. De verhouding voor de grootste Kuiper-belt-objecten (zie getallen hierboven) is Pluto/Orcus = 1.4 en vervolgens vind je de getallen 1.3, 1.1, enzovoorts. Er zit dus een 'gat' tussen Mercurius en Pluto. Daarnaast bestaan de kleine planeten voornamelijk uit rotsen, terwijl Pluto etc. uit ijs bestaan. Dit is een nog veel grotere sprong tussen de 'echte' planeten en de Kuiper-belt-objecten, waarbij Pluto weer bij de laatste groep hoort. Tegenwoordig worden Kuiper-belt-objecten trouwens vaak trans-Neptuniaanse objecten genoemd. De trans-Neptuniaanse objecten bevinden zich in een schijf die ruwweg in hetzelfde vlak ligt als het zonnestelsel. Er wordt gedacht dat die schijf zich uitstrekt tot een paar duizend astronomische eenheden (dus veel verder dan de baan van Pluto, ongeveer 40AE), maar ver genoeg voor Sedna (~500AE). Voorbij die afstand gaat de schijf langzaam over in de Oortwolk (zie Figuur 1), die min of meer bolvormig is. Die Oortwolk bestaat uit komeetkernen van een paar kilometer diameter en is de bron van de kometen die langs de Zon bewegen. De objecten in de Oortwolk zijn zo klein dat we ze niet kunnen waarnemen, we kunnen het bestaan van de wolk alleen afleiden uit het feit dat zovele kometen oorspronkelijk van die afstand van de Zon komen. De Oortwolk zou zich mogelijk kunnen uitstrekken tot misschien wel honderdduizend astronomische eenheden, meer dan een lichtjaar. Figuur 1: De Oortwolk is een sferische verzameling van komeetkernen. Inzet: De Kuiper-belt is een schijf die zich buiten de planeten, maar binnen de Oortwolk bevindt. Een bekende, jonge ster die lijkt op de Zon is β Pictoris. Om deze ster is een stofschijf ontdekt, waarin zeer waarschijnlijk planeten ontstaan. De schijf strekt zich uit tot ver voorbij de baan van Pluto. Mogelijk gaat de planeetvorming bij β Pic op eenzelfde manier als bij de Zon en worden 'echte' planeten vooral binnenin de schijf gevormd en bestaat de buitenkant van de schijf (die zich waarschijnlijk veel verder uitstrekt dan waargenomen) uit trans-Neptuniaanse objecten of komeetkernen. Figuur 2: β Pictoris is een van de bekendste jonge, zonachtige sterren waaromheen een stofschijf is waargenomen. Asymmetrieën in de schijf duiden op (de vorming van) planeten. Zowel de Kuiper-belt als de Oortwolk bestaan dus uit planeten die veel kleiner zijn dan bijvoorbeeld de Aarde. Het lijkt zeer onwaarschijnlijk dat zo'n object zou bestaan, zonder dat dit werd opgemerkt, ofwel door directe waarneming, ofwel door de storing die zo'n planeet zou moeten hebben op de andere planeten. Voor gasreuzen is dit nog onwaarschijnlijker, omdat ze veel zwaarder zijn dan de Aarde. 1: in augustus 2006, een paar jaar na deze vraag, werd door de Internationale Astronomische Unie (IAU) besloten om Pluto een dwergplaneet te noemen. Ons zonnestelsel telt nu dus formeel nog 8 planeten. Zie ook: Vannacht aan de hemel: Maan, planeten en deepsky-objecten De planeten Opkomst en ondergang van de planeten Posities en andere gegevens voor de planeten Planeetverschijnselen Tabellen met planeetgegevens Jaarlijkse meteorenzwermen Welke kometen zijn er op dit moment zichtbaar? Gegevens van planetoïden             Tweet     @hemel_waarnemen volgen

Begin van de winter   –   SterHemel  app  MijnHemel   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meer vragen over planeten   –   FAQ   –   De Planeten   –   Op/onder   –   Zon en Maan   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Maanfasekalender