Zomertijd – Google Play SterHemel app MijnHemel App Store – Hemel vannacht – Weer – Meer vragen over de Aarde – FAQ – De Aarde – Verschijnselen – Astrokalender – Hemelkaart – Maanfasekalender Google Play App Store YouTube Google agenda Facebook Twitter

Stijgt de zeespiegel zoveel als men beweert?

Waarom is men zo bang voor het smelten van de ijsvlakten aan de polen? Het grootste deel van het ijs maakt al deel uit van het volume. Men denkt dat het zeeniveau meters zou stijgen, waar halen ze dat vandaan, en is dat wel zo?

Met 'men' bedoelt u waarschijnlijk de wetenschappers die dit al decennia lang onderzocht hebben. Uw vraag komt dus eigenlijk neer op: "hebben de mensen die er het meeste verstand van hebben er wel het meeste verstand van?" Het antwoord is natuurlijk: "ja". Daarnaast stelt u de vraag waar al dat water dan vandaan komt.

Zeespiegelstijging door smelten landijs

Het ijs waar het voornamelijk over gaat is het landijs op met name Groenland, Antarctica en kleinere gletsjers in berggebieden. Dit landijs maakt op dit moment uiteraard nog geen deel uit van het totale volume van het zeewater. Daarnaast stijgt de zeespiegel simpelweg omdat het reeds aanwezige zeewater warmer wordt en dus iets meer volume zal innemen. Het smelten van de totale ijskap van Groenland alleen al is goed voor een stijging van naar schatting 6-7 meter, die van Antarctica voor meer dan 60 meter. Over het algemeen is men het er over eens dat de ijskap van Groenland veel sneller zal smelten dan die van Antarctica. De gletsjers dragen 'slechts' een halve meter bij, maar waarschijnlijk op een kortere termijn. Bovendien zijn die gletsjers een belangrijke bron van drinkwater voor een groot deel van de menselijke bevolking. Echter, dit zijn de getallen voor het smelten van alle ijskappen, en het zal dus (waarschijnlijk) nog wel even duren voor de zeespiegel de volledige 70m stijgt.

Het is niet zo dat wetenschappers maar wat bij elkaar fantaseren. Zij baseren hun 'beweringen' op klimaatmodellen, die weer zijn gebaseerd op metingen van onder andere de globale temperatuur. Metingen van de zeespiegel sinds het einde van de negentiende eeuw tonen aan dat de zeespiegel gedurende de twintigste eeuw met circa 20cm is gestegen. De vraag met het omzetten van landijs van gletsjers, Groenland en Antarctica naar zeewater is nog, ten eerste, hoe snel dat zal verlopen en, ten tweede, waar dat smelten zal ophouden. Dat zijn de punten waar de verschillende modellen nog uiteenlopen, en dat zijn ook de punten waar wij, als menselijke 'beschaving', waarschijnlijk nog invloed op kunnen uitoefenen.

Er zijn groeperingen die menen dat 'het allemaal wel niet zo'n vaart zal lopen'. Dat zijn meestal mensen die maar wat roepen, vaak om economische redenen, maar dat verder niet wetenschappelijk kunnen onderbouwen. De meest prominente is wel de (inmiddels gelukkig voormalige) president van de Verenigde Staten (z'n naam is terug te vinden in het woord bullshit). Deze man heeft totaal geen verstand van zaken (het lijkt wel op eender welk gebied), en kiest uit verschillende voorspellingen degene die hem het best past (ook op eender welk gebied). Dat is dus een onwetenschappelijke (en ook nog onverantwoorde) manier van handelen. De oorzaak van dit verschil in 'mening' is dat wetenschappers proberen te bepalen wat er werkelijk gaat gebeuren, terwijl het doel dat dit soort mensen zichzelf stelt lijkt te stellen is: hoe een ambtstermijn zo winstgevend mogelijk af te sluiten.

Echter, we moeten ook zorgen dat we onszelf teveel angst aanpraten en realistisch blijven. De zeespiegel zal waarschijnlijk niet voor de volledige 70m stijgen en als dat al het geval zou zijn, zou dat mogelijk eeuwen tot millennia duren. Tot 2100 praten we waarschijnlijk over 'slechts' één tot enkele meters. Waar veel wetenschappers echter 'bang' voor zijn, zijn onverwachte effecten waardoor de gevolgen versnellen. Een voorbeeld is de mogelijkheid dat het smeltwater op Groenland zorgt voor een 'smering' tussen de rotsbodem en het landijs, waardoor gletsjers mogelijk sneller gaan bewegen en dus sneller in de oceaan terecht komen.

Onzekerheden in de wetenschap

Een veelgehoord argument is ook dat de wetenschappelijke voorspellingen nog 'zoveel onzekerheden' hebben. Daaraan herken je dus dat het inderdaad wetenschap is: de wetenschappers geven kwantitatief aan hoe groot de onzekerheid is. Een leek interpreteert dit vaak losjes: als er onzekerheden zijn, zal er wel helemaal niets van kloppen. Zo'n persoon roept vervolgens dat het 'zo'n vaart wel niet zal lopen' en dat we 'dus niets hoeven doen'.

Vergelijk dit voor de grap met iemand die op een willekeurig moment geblinddoekt een vierbaans snelweg gaat oversteken. De gemiddelde mens zal hierover denken dat 'de persoon zeker wordt geschept door een auto'. Een wetenschapper zal echter zeggen dat 'het zeer waarschijnlijk is dat de persoon wordt geschept door een auto. En inderdaad, doe het experiment 100 keer op een willekeurig tijdstip, en een aantal proefpersonen zal de overkant halen. Een wetenschapper zou zelfs aan de hand van de drukte van de weg, de maximumsnelheid, de breedte van een gemiddelde auto en de snelheid waarmee een proefpersoon oversteekt kunnen schatten welk percentage van de mensen de proef overleeft. Stel dat de wetenschapper beweert dat tussen 75% en 95% van de mensen het niet overleeft, en dat hij gelijk heeft. Als je de proef doet met 100 mensen, vind je dat bijvoorbeeld 10 de overkant halen. Doe de proef nog een keer, en nu halen 7 mensen de overkant. De derde keer halen 21 mensen de overkant. Al deze getallen kloppen met het 'model' van de wetenschapper; ze vallen binnen de onzekerheid die hij noemde. En toch zit er een factor 3 verschil tussen het aantal mensen dat de proef overleeft (soms 7, soms 21). Die spreiding komt doordat de wetenschapper zich bijvoorbeeld baseert op de gemiddelde verkeersdrukte per uur, en op de gemiddelde breedte van een auto. Als op een bepaald moment een belangrijke (voor sommige mensen kan dat) voetbalwedstrijd op TV wordt uitgezonden, zal de drukte minder zijn. Als er op zondag minder vrachtwagenchauffeurs werken, gaat de gemiddelde breedte van een auto omlaag. Zulke factoren beïnvloeden de uitkomst. Echter, om te zeggen dat er een onzekerheid is en het dus ook zou kunnen gebeuren dat iedereen het overleeft, is natuurlijk onzin.

Als een wetenschapper zegt dat de zeespiegel 1 tot 6 meter stijgt, zit daar ook een onzekerheid in (het klimaat is vele malen ingewikkelder dan een snelweg en er zijn dus vele factoren die de uitkomst kunnen beïnvloeden). Maar het betekent ook dat de zeespiegel waarschijnlijk een meter of drie zal stijgen, en dat de kans dat er 'wel helemaal niets zal gebeuren', zoals een leek vaak denkt (of wil denken), nihil is. Het vreemde is dat een leek die zo'n voorspelling niet gelooft (wil geloven), altijd denkt dat de werkelijke stijging wel minder zal zijn dan dat, nooit dat het misschien wel eens 20m zou kunnen zijn in plaats van 3m. Ook hieraan is te herkennen dat zulke mensen 'geloven' wat ze het liefst willen horen. Als iemand zegt dat de zeespiegelstijging wel mee zal vallen doordat er nog zoveel onzekerheden zijn, weet je meteen dat deze persoon niet veel van wetenschap afweet. In 2012 werd bekend dat de zeespiegel in de twintig jaar daarvoor sneller was gestegen dan wetenschappers hadden gedacht, zie bijvoorbeeld De Volkskrant.

Klimaatveranderingen natuurlijk?

Evenzogoed is de vraag in hoeverre de globale temperatuurstijging door mensen wordt veroorzaakt. De meeste metingen wijzen erop dat veranderingen in temperatuur en CO₂-gehalte in de atmosfeer 'toevallig' (zoals sommigen wensen te geloven) samenhangen met het opkomen van menselijke industrie. Het lijkt er dus sterk op dat de mens en zijn vervuiling een belangrijke rol spelen. Dat is ook te verwachten als je bedenkt dat wij een groot deel van de fossiele brandstoffen die in de laatste paar honderd miljoen jaar zijn aangemaakt er in een paar eeuwen tijd 'doorheenjagen'. Een groot deel van de CO₂ die gedurende honderden miljoenen jaren aan de atmosfeer is onttrokken, wordt nu dus 'ineens' weer teruggepompt, en het is wel duidelijk dat wij daarvoor verantwoordelijk zijn. Zelfs als je vindt dat dit niet 'met voldoende zekerheid wetenschappelijk bewezen' is, zou ik zeggen dat we een enorm risico niet moeten lopen door dit maar naast ons neer te leggen. Om even de eerdere vergelijking nogmaals te gebruiken: zelfs als de kans heel klein is geschept te worden door een auto omdat we nu bij een provinciale weg staan in plaats van een snelweg, zou ik persoonlijk niet het risico nemen door heel stoer met een blinddoek (en oordopjes) de weg over te steken, hoeveel geld mensen er ook op zetten.

En stel, voor de grap, dat de huidige en komende klimaatveranderingen en zeespiegelstijging volledig onafhankelijk zou zijn van wat wij mensen allemaal de atmosfeer in pompen. De effecten en gevolgen zijn dus 'natuurlijk'. Zou dat betekenen dat we die gevolgen niet zouden willen beperken of zelfs voorkomen. Om mijn eerdere vergelijking nog maar eens van stal te halen: vervang de autosnelweg met auto's door een brede rivier met hongerige piranha's. Compleet natuurlijk wellicht, maar voor mij nog steeds geen reden om baantjes over de rivier te gaan zwemmen. Kortom, zelfs al zouden de klimaatveranderingen natuurlijk zijn, dat is dat in ieder geval geen reden om ze maar te laten gebeuren.

Gevolgen voor de Aarde

Veel modellen voorspellen overigens een zeespiegelstijging van minder dan een meter (circa 10-90cm) tot 2100. Dat valt dus nog wel mee. Vergelijk bijvoorbeeld de zeespiegelstijging tussen 8.000 en 15.000 jaar geleden, na het aflopen van de laatste ijstijd. Die was toen gemiddeld anderhalve meter per eeuw, soms was dit langzamer, soms was dit sneller. Het toont aan dat 3m per eeuw niet onmogelijk is, het is in het verleden immers gebeurd (voor die mensen 'die het zich niet kunnen voorstellen'). In totaal steeg de zeespiegel sinds de ijstijd ongeveer 130 meter (tot nu toe tenminste). We kunnen er in ieder geval gerust op zijn dat dit niet meer kan voorkomen: er is nog maar ijs voorradig voor een luttele 70 meter zeespiegelstijging.

De Aarde overleeft zoiets met gemak, dus om die reden hoef je voor zoiets niet bang te zijn. Ik denk ook niet dat klimaatwetenschappers zich al te veel zorgen maken over die paar miljoen huiseigenaren in bijvoorbeeld New York of Nederland. Waar men zich eerder druk om maakt is de verdere uitdroging en verwoestijning van de Aarde, het verdwijnen van de gletsjers in de Himalaya (die een groot deel van India van drinkwater voorzien), het verdwijnen van de Amazone, en de honger en wellicht daaruit voortvloeiende mondiale oorlogen die miljarden mensen zouden kunnen treffen, allemaal als gevolg van de opwarming van de Aarde. De meeste mensen die ik hoor roepen dat ze een beetje opwarming wel lekker zouden vinden blijken nooit zover te hebben nagedacht en niet bereid die verantwoordelijkheid op zich te nemen!

Interessant genoeg zijn er ook wetenschappers die menen dat een van de eerder genoemde 'onverwachte' gevolgen zou kunnen zijn dat het vele smeltwater dat op dit moment de noordelijke Atlantische Oceaan instroomt (met name van Groenland) de zogenaamde Golfstroom zou kunnen ontwrichten. Die Golfstroom heeft de laatste paar millennia gezorgd voor warm water in de noordelijke Atlantische Oceaan en dus een gematigd klimaat in oostelijk Noord-Amerika en (West-)Europa. Als die Golfstroom zou verdwijnen (en dat is dus nog zeer speculatief), dan zou die matiging ook bij ons verdwijnen en zou zelfs lokaal een (kleine) ijstijd kunnen beginnen (het is natuurlijk goed mogelijk dat als de temperatuur globaal stijgt, dat deze dan lokaal daalt). Met een beetje geluk stopt dat het smelten van de ijskap van Groenland. Het nadeel voor Europa is uiteraard dan landbouw moeilijk tot onmogelijk zou worden en dat hongersnood zeer waarschijnlijk niet uitblijft. De gevolgen voor de rest van de Aarde zijn mogelijk ook als in de laatste ijstijd: droogte en verwoestijning.

Conclusie

Maar om op de kern van uw vraag en bondig antwoord te geven: Stijgt de zeespiegel wel zoveel als men beweert? - Ik denk ook dat die tientallen centimeters in de komende 100 jaar pas het begin is en dat de zeespiegel daarna waarschijnlijk nog veel verder zal stijgen. We meten dan mogelijk in tientallen meters in plaats van tientallen centimeters. De zeespiegel stijgt dan (op de lange termijn) niet zoveel als men beweert (voor de korte termijn), maar veel meer. Maar meer dan 70m kan het zeewater waarschijnlijk niet stijgen.

We zijn redelijk laat met het nemen van maatregelen, behoorlijk slap als het aankomt op het maken van afspraken en behoorlijk achterbaks in het nakomen van die zwakke afspraken. Idealiter zouden we al veel verder zijn, maar de E.U. is (nog) slap en zich ontwikkelende landen als China en de V.S. (die z'n beleid op dat van China afstelt (in plaats van bijvoorbeeld de E.U.) en zichzelf dus in die categorie plaatst) zijn de grootste vervuilers maar claimen te arm te zijn om hier iets aan te doen. Hoe eerder hoe beter, maar het is nog niet te laat om (serieus) te beginnen. Hoe eerder we beginnen met een aanpak van CO₂-uitstoot en de ontwikkeling van alternatieve energie, des te meer kunnen de gevolgen beperkt worden, des te meer betaalbaar zijn de 'reparaties' en des te meer kunnen we de Aarde leefbaar houden.

Zie ook:
Een interessante reactie op dit antwoord
Kaarten van Europa bij verschillende mate van zeespiegelstijging

Externe links:
Vragen en antwoorden over zeespiegelstijging (KNMI)
Zeespiegelstijging (Wikipedia, met nog veel meer info op de Engelse versie van die pagina)
Golfstroom (Wikipedia)

Engelstalig:
Tabel: Enkele fysische eigenschappen van ijs op Aarde van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).

De Aarde
Vannacht aan de hemel: Maan, planeten en deepsky-objecten

@hemel_waarnemen volgen