Begin van de winter   –   SterHemel  app  MijnHemel   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meer vragen over zwarte gaten   –   FAQ   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Maanfasekalender    

Kan een zwart gat ontstaan zonder supernova? Is het mogelijk dat een superreus instort tot zwart gat, zonder dat er een supernova plaatsvindt? Ik las dat men een zwart gat (of neutronenster?) heeft gevonden dat blijkbaar geen supernovarestant heeft gecreëerd. Bestaan er dan wel Hypernova's? En waar komen Gammaflitsen vandaan? Voor zover ik weet kan een stellair zwart gat of een neutronenster alleen uit een reuzenster ontstaan door middel van een supernova. Wat er in een supernova namelijk gebeurt is dat de kern van de ster instort tot een compact object (zwart gat of neutronenster), doordat de zwaartekracht de gas- en lichtdruk overwint. Dit komt weer doordat er ten eerste geen energie meer uit kernfusie kan worden gehaald, ten tweede doordat zware atoomkernen worden afgebroken (meestal tot helium en dit kost energie) en ten derde doordat er veel neutrino's vrijkomen die simpel uit de ster kunnen ontsnappen en dus energie weg transporteren zonder bij te dragen aan de druk. Bij het instorten van zo'n zware sterkern, komt zeer veel energie vrij, die de rest van de ster doet exploderen. Dat is de supernova-explosie die we zien, en het lijkt erop dat de implosie van de kern niet kan gebeuren zonder de explosie van de buitenlagen. Je zou dus altijd een supernovarestant verwachten. Nu is het zo dat supernova-explosies niet per se symmetrisch moeten zijn, d.w.z., de ene kan van de ster kan net iets eerder beginnen met instorten dan de andere, waardoor er aan de ene kant meer energie vrijkomt dan aan de andere. De supernova is dan asymmetrisch en de neutronenster kan een (met een goed Nederlands woord) 'kick' krijgen en met vrij hoge snelheid (een paar honderd km/s of zo) weggeschoten worden. Ik weet niet om welk zwart gat of welke neutronenster het gaat (een geïsoleerd zwart gat is trouwens niet of nauwelijks waar te nemen), maar dat kan verklaren waarom een neutronenster zonder supernovarestant wordt gevonden. Daarnaast zijn supernovarestanten ook niet eeuwig zichtbaar, maar het gas verspreid zich en wordt alsmaar ijler en koeler. Hypernova is een min of meer theoretische term voor een heldere supernova, mogelijk een supernova waarbij de kern niet instort tot een neutronenster maar tot een zwart gat. Er wordt gedacht dat deze sterren een tot misschien wel 100 keer helderder explosie veroorzaken dan een supernova, maar de precieze details zijn niet zeker. Bovendien is er ook een spreiding in de helderheden van supernova's. Een ander (mogelijk zichtbaar) verschil tussen een instortende sterkern die een neutronenster oplevert en een die een zwart gat oplevert, is dat de gaslagen die achter de instortende kern aanvallen, zullen 'terug stuiteren' op het plotselinge keiharde oppervlak van de neutronenster. Bij een zwart gat zal dit niet gebeuren. Hypernova's zouden een brug kunnen vormen tussen gewone supernova's en gammaflitsen (gamma ray bursts, GRBs). GRBs zijn onder de helderste explosies die we in het heelal waarnemen. De precieze oorsprong van de explosie is (nog) niet duidelijk, maar er zijn ook theorieën dat een GRB niet veel anders is dan een hypernova die we op een andere manier zien. Een ander mogelijk vormingsmechanisme is het samensmelten van twee neutronensterren die een dubbelster vormden. Als deze dicht genoeg bij elkaar staan, kunnen ze door het uitstralen van gravitatiestraling steeds dichter bij elkaar komen en tenslotte samensmelten. Ook hierbij komt veel energie vrij, en mogelijk zien we dit (ook) als een GRB. Zie ook: Hoe ontstaan, leven en eindigen sterren? Meer vragen over zwarte gaten Vragen over de lichtsnelheid             Tweet     @hemel_waarnemen volgen

Begin van de winter   –   SterHemel  app  MijnHemel   –   Hemel vannacht   –   Weer   –   Meer vragen over zwarte gaten   –   FAQ   –   Astrokalender   –   Hemelkaart   –   Maanfasekalender