Uitleg bij de hemelkaarten

Interactieve hemelkaart

Dagelijkse hemelkaarten

Het precieze tijdstip voor een hemelkaart hangt af van de seizoenen; 's winters is het immers veel vroeger donker en later licht. De kaarten voor de avond en ochtend zijn voor het tijdstip waarop de Zon 12° onder de horizon staat, afgerond op het dichtstbijzijnde halve uur. Het precieze tijdstip van de kaart staat links onderin de kaart vermeld. Voor midzomer geldt dat de Zon pas na middernacht meer dan 12° onder de horizon staat. De kaarten voor 21 juni hebben dus alle als datum 22 juni!

De hemel is op alle kaarten donker afgebeeld, hoewel de kaarten voor avond en ochtend eigenlijk voor de schemering gemaakt zijn. Door de hemelachtergrond zwart te maken is de kaart echter beter te lezen. Het feit dat de kaarten voor de schemering gemaakt zijn is in de zomer zelfs onvermijdelijk. Het geeft bovendien de kans om de binnenplaneten Mercurius en Venus op de kaarten terug te vinden.

Ga naar de dagelijkse hemelkaarten.

Maandelijkse hemelkaarten

Anders dan de interactieve en dagelijkse kaarten is dat niet alleen een kaart voor de hele hemel (H) beschikbaar is, maar ook voor de horizon van de vier belangrijkste windrichtingen (N,O,Z,W). Deze 'horizonkaarten' laten een kleiner gedeelte van de sterrenhemel zien, hebben dus een grotere schaal en zijn dus nauwkeuriger. Bovendien laten ze meer (zwakkere) objecten zien.

Omdat de maandelijkse kaarten voor een periode van ongeveer twee weken gelden, veranderen de posities van de planeten een klein beetje. Over het algemeen is dit zo weinig, dat dit niet veel uitmaakt (met als mogelijke uitzondering Mercurius). De Maan verandert echter continu van positie. Om die reden zijn er meerder maanbeeldjes aangegeven in de kaarten, voor iedere tweede dag. Het nummer bij het maanbeeldje geeft aan op welke dag de Maan op die positie staat.

Ga naar de maandelijkse hemelkaarten.

Algemeen

Maan en planeten
Planeten staan aangeven als gele stippen, waarbij weer de grootte van de stip een maat is voor de helderheid. Bij iedere planeet staat met een symbooltje aangegeven om welke planeet het gaat. Links-boven de kaart (links-onder in het geval van een horizonkaart) is een lijst met de op dat moment zichtbare planeten. De Maan wordt weergegeven als een kleine afbeelding met de juiste fase en positiehoek. De Maan is (ongeveer 8 keer!) te groot weergegeven om de afbeelding duidelijk zichtbaar te maken. Ook de Maan is te vinden in de lijst. Maan en planeten bevinden zich altijd in de buurt van de ecliptica, aangegeven met de gele stippellijn.

Overige objecten
De donkergrijze stippellijn die dwars over de hemel loopt is het vlak van de Melkweg. De wollige gebieden daaromheen zijn contouren van de Melkweg. Om de Melkweg te kunnen zien is een heldere nacht nodig en een donkere plaats, ver van de stad. Tenslotte zijn de belangrijkste deep-sky objecten aangegeven. Dit zijn sterhopen, nevels en sterrenstelsels die vaak net niet met het blote oog zichtbaar zijn, maar al wel met een kleine verrekijker. Deze objecten staan weergegeven als de grijze symbooltjes en namen. De lijst rechts-boven (rechts-onder voor een horizonkaart) de kaart geeft een uitleg van de gebruikte symbooltjes. De zwakst getoonde objecten hebben een helderheid van magnitude +6,4 voor de hemelkaarten en +7,5m voor de horizonkaarten.

Gebruik van de kaart
De hemelkaarten geven de hele sterrenhemel weer voor een bepaald moment. Zo'n kaart komt overeen met de sterrenhemel wanneer u de kaart uitprint en boven uw hoofd houdt, terwijl u met uw gezicht naar het zuiden staat en vervolgens omhoog kijkt. Het punt recht boven uw hoofd (het zenit) staat midden op de kaart en is aangeveven met het rode kruisje. De ronde rand van de kaart is de horizon en de vier rode letters naast de horizon geven de windrichtingen aan. Doordat u nu omhoog kijkt, zijn oost en west omgekeerd ten opzichte van een landkaart! Wanneer u een of tweemaal een kaart heeft uitgeprint en weet hoe deze werkt is het vervolgens vrij eenvoudig om de kaarten te 'lezen' vanaf het scherm, zonder een afdruk te maken.

Voor de horizonkaarten geldt uiteraard dat u ze voor zich houdt, terwijl u met uw gezicht in de windrichting staat die aangegeven is op het kaartje. De horizon is de ronde grens tussen hemel en groen, het zenit is op het kaartje nog net zichtbaar als (een deel van) het rode kruisje midden bovenin de kaart.

Zoals gezegd gelden de kaarten strikt genomen voor Nederland en de aangegeven datum en tijdstip. U zult echter merken dat alle sterren een stukje tegen de wijzers van de klok in gedraaid zijn wanneer u bijvoorbeeld een uur later kijkt (dit kunt u zelf uitpoberen op de interactieve kaart, door steeds een kaartje voor een uur later te maken. Kijk dan ook eens wat er gebeurt wanneer u verschillende kaartjes voor hetzelfde tijdstip maakt, maar dan steeds een dag later). Wanneer u hiermee rekening houdt, kunt u de kaarten op elk moment van de nacht gebruiken. Ook kunt u een gegeven kaart gebruiken om de sterrenhemel een paar dagen later, op hetzelfde tijdstip, te bekijken. De sterren en planeten verschuiven in een paar dagen immers nauwelijks. De enige uitzondering hierop is zoals gezegd de Maan, en soms Mercurius.

Terug   -   De sterrenhemel voor Nederland en België